Κάθε εβδομάδα με τον Κώστα Μποτόπουλο

 Δυο βδομάδες πολέμου ολοκληρώθηκαν κι έχουμε όλα τα στοιχεία για να καταλάβουμε τι έγινε και πού πάμε.

Από την πρώτη βδομάδα, φάνηκαν τα βασικά:

• Ο Πούτιν έπεσε εντελώς έξω στους υπολογισμούς του. Δεν επιτέθηκε στην Ουκρανία αλλά στη δημοκρατία. Δεν βρέθηκε μπροστά σε ένα λαό «ανύπαρκτο», ανήμπορο, αδύναμο, φοβισμένο ή χωρίς εμπνευσμένη ηγεσία. Δεν έκανε έναν στρατιωτικό περίπατο, ο στρατός του δεν ήταν τόσο επίφοβος ούτε τόσο καλά οργανωμένος ούτε με τόσο ψηλό ηθικό όσο θα ήθελε να νομίζει, ο ρωσικός λαός φοβάται και πάντως δεν στηρίζει. Με την εισβολή, ο Πούτιν έβαλε τον εαυτό του και τη χώρα του όχι στη θέση του αντίπαλου δέους αλλά του απόλυτου κακού, με όλο τον πολιτισμένο κόσμο απέναντί του.
• Η «Δύση», νοούμενη υπό πολιτισμική και όχι γεωγραφική έννοια, είναι δυνατή και μπορεί να ενεργήσει συνεκτικά και αποτελεσματικά. Είχε ίσως ξεχάσει πόσο άμεσα μπορούν να ξανάρθουν στην επιφάνεια και να δημιουργήσουν περηφάνια, συνοχή και αίσθηση ηθικής υπεροχής τα βαθιά χαραγμένα στη ψυχή των δημοκρατικών λαών και θεσμών χαρακτηριστικά της «ήπιας ισχύος». Η εισβολή του Πούτιν ξανάδωσε νόημα στη «Δύση», ξανάδωσε κύρος στην ταπεινωμένη από το Αφγανιστάν και τον εσωτερικό της σπαραγμό Αμερική κι έδωσε, για πρώτη ίσως φορά, αίσθηση δικαίωσης στο πολιτικό σχέδιο της ενωμένης Ευρώπης.
• Η καθοριστική διαφορά με τους μεγάλους πολέμους του προηγούμενου αιώνα, η ύπαρξη πυρηνικών όπλων στη διάθεση πολλών συμμετεχόντων, δεν είναι θεωρητική. Αντίθετα, ρίχνει διαρκώς τη σκιά της στην αντιπαράθεση και της προσδίδει παγκόσμια διάσταση, υπό τη μορφή συγχρόνως απειλής, εργαλείου διαπραγμάτευσης και πραγματικής κατάστασης. Μπορεί να αποτελέσει καταλύτη είτε για κάποιου είδους διαφυγή, είτε για ανεπίστρεπτη καταστροφή.
• Ο παγκόσμιος καταμερισμός δυνάμεων και η παγκόσμια οικονομία μπήκαν σε φάση βαθιών αλλαγών. Το έμφραγμα εντός της «παγκοσμιοποίησης», η αναστάτωση των αγορών, οι ενεργειακές και περιβαλλοντικές επιπτώσεις, η δομική εγκατάσταση του πληθωρισμού, της ακρίβειας, των ελλειμμάτων αλλά και των επεμβατικών πολιτικών, οι μεταναστευτικές ροές και η αύξηση της ανέχειας- όλα αυτά επιβάλλουν να μιλάμε για έναν κόσμο πριν και μετά την 24^η Φεβρουαρίου 2022.

Σημεία μη επιστροφής

Η δεύτερη βδομάδα πρόσφερε αποκρυσταλλώσεις και δημιούργησε σημεία μη επιστροφής:

• Ο πόλεμος επί του πεδίου είναι τρομακτικός και το ανθρωπιστικό δράμα κυρίαρχο. Τα κυρίαρχα χαρακτηριστικά είναι μέχρι στιγμής ενός «κλασικού» πολέμου: προελάσεις και αναχαιτίσεις, τανκς και βομβαρδισμοί, πόλεις που πολιορκούνται που οχυρώνονται, κρισιμότητα του χρόνου, της φθοράς και της διατήρησης του ηθικού. Και θύματα, χιλιάδες ανθρώπινα θύματα. Που διαρκώς αυξάνονται, καθώς οι εισβολείς, πιεζόμενοι από το χειμώνα, την αντίσταση και την αποκοπή του ηγέτη τους από την πραγματικότητα, χτυπούν όλο και πιο τυφλά και στο ψαχνό. Η παροχή βοήθειας στους όλο και περισσότερους τραυματίες και ευπαθείς εντός της Ουκρανίας και η υποδοχή και στήριξη των εκατομμυρίων προσφύγων από την Ουκρανία αποτελούν χωρίς καμία αμφιβολία την πρώτιστη διεθνή προτεραιότητα.
• Οι όποιες διπλωματικές προσπάθειες αποτελούν φύλλο συκής. Όλοι οι λογικοί άνθρωποι του πλανήτη, ίσως και εντός Ρωσίας, προσβλέπουν σε κάποιου είδους «συμφωνία», πιθανότατα «βρώμικη», δηλαδή μη ικανοποιητική, ιδίως για τις δημοκρατικές δυνάμεις. Από την άλλη, όπως δείχνουν οι απαιτήσεις της ρωσικής πλευράς και το ναυάγιο της συνάντησης των υπουργών εξωτερικών Ρωσίας και Ουκρανίας στην Τουρκία, αλλά και όπως απαιτεί η παγκόσμια κοινή γνώμη, η πρόσδοση δυνατότητας στον εισβολέα να πει ότι «νίκησε» βρίσκονται εκτός συζήτησης. Τα περιθώρια είναι εξαιρετικά στενά: η διπλωματία είναι η μόνη λύση, αλλά ο τρόπος που την αντιλαμβάνεται η μία πλευρά καθιστά σχεδόν απαγορευτική την προώθησή της από την άλλη.
• Τα «στρατόπεδα» εντός της παγκόσμιας διαπάλης σχηματίστηκαν, είναι απολύτως άνισα αλλά δεν είναι παγιωμένα. Δίπλα στη Ρωσία βρίσκονται μόνο οι ελάχιστοι «δορυφόροι» της: Λευκορωσία, Βόρεια Κορέα, Βενεζουέλα, ίσως και η Κούβα, ενώ με την Τουρκία δεν μπορεί ποτέ να ξέρει κανείς. Δυο πληθυσμιακές και γεωγραφικές υπερδυνάμεις, η Ινδία και η Κίνα, κινούνται προς το παρόν σε μια γκρίζα ζώνη «μη καταδίκης αλλά και μη ανοιχτής συμπόρευσης», ενώ τα κρίσιμα, ιδίως λόγω του καθοριστικού ρόλου τους στο ενεργειακό πρόβλημα, Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα προσπαθούν να ισορροπήσουν. Το μεγάλο ερωτηματικό και το κλειδί των εξελίξεων είναι ασφαλώς η Κίνα, ανάλογα με το τι θα θεωρήσει ο αυταρχικός ηγέτης της ότι τη συμφέρει. Πάντως κι εδώ, όπως απέδειξε η συμπεριφορά του Πούτιν, δεν μπορούμε να ποντάρουμε σε ορθολογικές αποφάσεις και συμπεριφορές και πρέπει να προετοιμαζόμαστε κυρίως για το «κακό σενάριο».
• Η «Δύση» δείχνει να πιστεύει όχι μόνο ότι μπορεί να απομονώσει οικονομικά τη Ρωσία αλλά και ότι είναι εφικτή η γρήγορη μετάβαση σε ένα άλλο οικονομικό μοντέλο. Τα «πακέτα» στήριξης των οικονομιών ήταν άνευ προηγουμένου και συνεχίζονται, τόσο στις ΗΠΑ, όσο και στην Ευρωπαϊκή Ένωση, και πλέον μπαίνει ενεργά στο παιχνίδι και ο ιδιωτικός τομέας. Η ενεργειακή απεξάρτηση περνά από τη θεωρία στην πράξη, ενώ η μερική αποκοπή της Ρωσίας από τις διεθνείς χρηματαγορές έχει ήδη φέρει αποτελέσματα. Η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα αποφάσισε μόλις προχτές να μειώσει τα προγράμματα παροχής ρευστότητας, σα να λέει ότι δεν φοβάται να μπει στη «νέα κανονικότητα» που προετοίμαζε πριν από τον πόλεμο.

Η Ρωσία βρέθηκε, μέσα σε δυο βδομάδες, έξω από τη δημοκρατική κοινότητα, έξω από την παγκόσμια οικονομία και έξω από την ψυχή της παγκόσμιας κοινής γνώμης. Δεν μπορεί ούτε να ξεφύγει, εκτός αν κάνει πίσω, ούτε να νικήσει, είτε κάνει πίσω είτε επιμείνει στην κλιμάκωση. Γι’ αυτό ίσως, σε τούτο το κρίσιμο μεταίχμιο, είναι πιο επικίνδυνη παρά ποτέ.

Κώστας Μποτόπουλος

Ακολουθήστε το στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις

Δείτε όλες τις τελευταίες Ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο, στο