Παρά τις προσπάθειες του Κινήματος Αλλαγής να «γιορτάσει» την 47η επέτειο της 3ης του Σεπτέμβρη, η κοινωνία έμεινε αδιάφορη με τις εκδηλώσεις, τις “ιστορικές μνήμες” (και τις πολιτικές φανφάρες) των επιγόνων του Ανδρέα Παπανδρέου. Περισσότερο, γιατί όσα διοργάνωσε το σημερινό διάδοχο σχήμα του ΠΑΣΟΚ μάλλον ένα πολιτικό μνημόσυνο φάνηκε παρά αφορμή για «πάλης ξεκίνημα» και «νέους αγώνες».
Ωστόσο, οι επέτειοι είναι κάποτε χρήσιμοι για απολογισμό πολιτικών πεπραγμένων, κυρίως γιατί το σημερινό ΚΙΝ.ΑΛ. διεκδικεί – ματαίως κατά την άποψή μου – να αναστήσει (προφανώς για λόγους πολιτικού marketing) το ΠΑΣΟΚ, που ο Γολγοθάς του έληξε προ πολλού, μάλλον άδοξα, ολοκληρώνοντας το ιστορικό έργο του.
Σαράντα επτά χρόνια από τη Διακήρυξη της 3ης Σεπτέμβρη, από τον Ανδρέα Παπανδρέου, όσοι αντιμετωπίζουν με νηφαλιότητα τα πράγματα, έχουν ταξινομήσει μέσα τους την προσφορά και τις ευθύνες της διακυβέρνησης του ΠΑΣΟΚ, για όσα συνέβησαν επί των ημερών του και για όσα μας κληροδότησε.
Θα θυμόμαστε το ΠΑΣΟΚ κυρίως γιατί ήταν ένα πολιτικό κίνημα που ανταποκρίθηκε στις ανάγκες της κοινωνίας για «Αλλαγή», τέλος του εθνικού διχασμού, κοινωνική δικαιοσύνη, ισότιμη αντιμετώπιση των πολιτών από το κράτος, αξιοπρέπεια.
Θα το θυμόμαστε επίσης γιατί έδωσε την ευκαιρία σε κοινωνικά στρώματα που για χρόνια έμεναν «εκτός παιχνιδιού» να ενσωματωθούν στον «εθνικό κορμό», δίνοντας οριστικό τέλος στο «εμείς» κι «εσείς», οι «προνομιούχοι» και οι «μη προνομιούχοι», οι «από πάνω και οι «από κάτω».
Την κοινωνική αυτή απελευθέρωση την πέτυχε το ΠΑΣΟΚ. Και η ιστορία πιστεύω ότι θα το καταγράψει ως μια μεγάλη και σημαντική εξέλιξη στη σύγχρονη δημοκρατία μας.
Θα το θυμόμαστε ακόμα για τα αυτονόητα που καθιέρωσε, μετά από άγονες δεκαετίες: οι κρίσιμες αλλαγές του οικογενειακού δικαίου, το ΕΣΥ, το ΑΣΕΠ. Τις μεγάλες επενδύσεις που άλλαξαν την εικόνα της χώρας και έδωσαν πνοή στην πρωτεύουσα. Τα πρώτα βήματα ενός στοιχειώδους εκσυγχρονισμού.
Θα το θυμόμαστε, τέλος, για την Ευρωπαϊκή ολοκλήρωση της Ελλάδας και την ένταξή της στο σκληρό πηρύνα του ευρώ – παρά το γεγονός ότι το ΠΑΣΟΚ το γνωρίσαμε με μια αλλοπρόσαλλη ανάγνωση των διεθνών σχέσεων της χώρας και αρνητή της Ευρωπαϊκής πορείας της. Αλλά και για την ένταξη της Κύπρου στην Ευρωπαϊκή Ένωση, σε καθεστώς κατοχής εδαφών της.
Η κυβερνητική περίοδος του ΠΑΣΟΚ ανέδειξε όμως και ένα ιδιότυπο μικροαστικό λαϊκισμό, αφού η κοινωνική απελευθέρωση δεν έδωσε στην κοινωνία μόνο την ελευθερία και τον πλουραλισμό που είχε ανάγκη. Έγινε και πεδίο εκτόνωσης καταπιεσμένων μικροαστικών αντιλήψεων, που δυστυχώς συνέβαλαν σε ένα νέο κοινωνικό μοντέλο, που εξακολουθεί και μας ταλαιπωρεί.
Διολίσθησε επίσης σε ένα βαθύ κρατισμό «σοσιαλιστικού τύπου», ως «εναρμονισμένη» συνέχεια του «κράτους της Δεξιάς», το οποίο κάποτε κατήγγειλε. Επέτρεψε την καθιέρωση του ιδιοτελή συνδικαλισμού που αντικατέστησε τον προηγούμενο, επίσης απαράδεκτο, κρατικό συνδικαλισμό.
Και ενώ είχε στις τάξεις του αληθινούς πατριώτες, πληθώρα αξιόλογων στελεχών και έντιμους πολιτικούς που θα θυμόμαστε, επέτρεψε να παίξουν ρόλους κάποια πρόσωπα κατώτερα των περιστάσεων, επιτήδειοι γυρολόγοι, και διεφθαρμένοι διαχειριστές του δημόσιου χρήματος που δεν θα ξεχάσουμε. Και αυτοί δυστυχώς άφησαν έντονο αρνητικό στίγμα στο τέλος…
Στη δημόσια ζωή τα στερνά τιμούν τα πρώτα. Ή δεν τα τιμούν και αντίθετα τα αμαυρώνουν. Και το ΠΑΣΟΚ, στο τέλος, τα έκανε θάλασσα, αν και ο λαός του έδωσε μια ακόμα μεγάλη ευκαιρία, μετά την τραγική εμπειρία της διακυβέρνησης του Κώστα Καραμανλή. Ήταν μοιραίο το αριστερόστροφο εκλογικό σώμα, γαλουχημένο τόσα χρόνια στο «εύκολο μέλλον», να αναζητήσει μέσα στην κρίση όχι τη σύνεση αλλά το δρόμο της χίμαιρας: ακολουθώντας τις σειρήνες των λαϊκιστών του ΣΥΡΙΖΑ. Η ύστατη απόπειρα εθνικής συνεννόησης και ο συμβιβασμός της συγκυβέρνησης με το μεγάλο αντίπαλο, τη Νέα Δημοκρατία, για την αντιμετώπιση της κρίσης, δεν κατανοήθηκε και δεν εκτιμήθηκε. Στη λαίλαπα των μνημονίων ο λαός ήταν στα κάγκελα. Και κάπου εκεί το ΠΑΣΟΚ μας τελείωσε…
Από εκεί και πέρα, άλλαξαν τα δεδομένα της πολιτικής ζωής. Το ΠΑΣΟΚ, καλώς ή κακώς, δεν είναι πιά εδώ. Στη θέση της κεντροαριστεράς κυριαρχεί ένα ανερμάτιστο ποπουλίστικο σύστημα, ο ΣΥΡΙΖΑ, που καθοδηγείται με ανεύθυνο τρόπο. Από την άλλη, ο Κυριάκος Μητσοτάκης έκανε ένα εκσυγχρονιστικό “κλικ” στη Ν.Δ. και έκλεισε το μάτι στους νοικοκυραίους κεντρώους. Και ό,τι μονοψήφιο απέμεινε, στο ΠΑΣΟΚ (που άλλαξε ακόμα και όνομα, περισσότερο για να γλυτώσει τα χρωστούμενα) αφορά περισσότερο κάποιους ηλικιωμένους «εικονολάτρες» και κυρίως τους γραφειοκράτες του που το συντηρούν “πάση θυσία” – με προσωπικό πολιτικό ενδιαφέρον.
Όσες «επετείους» και αν οργανώσει, όσα λάβαρα κι αν ξεθάψει η Φώφη και η παρέα της, το πλοίο έχει σαλπάρει για το λιμάνι της λησμονιάς. Η κλεψύδρα άδειασε. Όλα αυτά είναι πια Ιστορία. Στην πραγματική ζωή, η κοινωνία αναζητά νέες βεβαιότητες σε ένα κόσμο που αλλάζει με ταχύτητες 5G…
