“Οι πιο σημαντικές εκλογές το 2023 θα γίνουν αναμφισβήτητα στις 18 Ιουνίου, όταν ο Πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν θα επιδιώξει να επεκτείνει την κυριαρχία του στην Τουρκία σε μια τρίτη δεκαετία”, αναφέρει το αμερικανικό πρακτορείο Bloomberg σε άρθρο γνώμης του Bobby Ghosh
«Αυτό που συμβαίνει στην Τουρκία δεν μένει μόνο στην Τουρκία», λέει ο Ziya Meral, ανώτερος συνεργάτης στο Royal United Services Institute for Defense and Security Studies. «Η Τουρκία μπορεί να είναι μια μεσαία δύναμη, αλλά οι μεγάλες δυνάμεις έχουν μερίδιο στις εκλογές της».
Η επιρροή της Άγκυρας στις παγκόσμιες υποθέσεις επιβεβαιώνει τα επιτεύγματα του Ερντογάν κατά τη μακρά θητεία του στην εξουσία. Ωστόσο, στο εσωτερικό και στο εξωτερικό, οι εκλογικές του προοπτικές προκαλούν ανάμεικτα συναισθήματα. Και όσοι εύχονται να φύγει στις 19 Ιουνίου δεν μπορούν να είναι αισιόδοξοι για το ποιος ή τι θα ακολουθήσει.
Έχει υπονομεύσει την ασφάλεια του ΝΑΤΟ
Οι δυτικοί ηγέτες θα χαρούν να δουν τον Ερντογάν να φεύγει. Έχει υπονομεύσει την ασφάλεια του ΝΑΤΟ με την απόκτηση συστημάτων πυραυλικής άμυνας από τη Ρωσία, απογοήτευσε τη συμμαχία εμποδίζοντας την ένταξη της Σουηδίας και της Φινλανδίας, απείλησε επανειλημμένα να πλημμυρίσει την Ευρώπη με πρόσφυγες και, τους τελευταίους μήνες, εκτοξεύει ολοένα και πιο πολεμική ρητορική προς την Ελλάδα.
Οι σχέσεις της Άγκυρας με την Ουάσιγκτον είναι τεταμένες σε σημείο που κορυφαίοι Τούρκοι αξιωματούχοι κατηγορούν συστηματικά τις ΗΠΑ ότι υποστηρίζουν ένα πραξικόπημα κατά του Ερντογάν και για ανάμειξη με τρομοκρατικές ομάδες.
ΗΠΑ και Ευρώπη θα ήταν καλύτερα χωρίς τον Ερντογάν
Οι ΗΠΑ και η Ευρώπη θα ήταν καλύτερα χωρίς την ταραχώδη επιρροή του Ερντογάν στις παγκόσμιες υποθέσεις, ειδικά καθώς εντείνεται η αντιπαράθεσή τους με τον Βλαντιμίρ Πούτιν.
Η χρησιμότητά του ως συνομιλητής είναι περιορισμένη: Παρόλο που βοήθησε στη σύναψη συμφωνίας για τη διασφάλιση της συνεχούς ροής σιτηρών και φυτικών ελαίων από την Ουκρανία το περασμένο καλοκαίρι, ο Ερντογάν δεν είχε καμία επιρροή συγκράτησης στον «αγαπητό του φίλο» Βλαντιμίρ.
Επίσης, δεν υπάρχει κανένας περιορισμός για τον Ερντογάν. Αν και πολλοί από τους κύκλους της εξωτερικής πολιτικής της Ουάσιγκτον και των ευρωπαϊκών πρωτευουσών προσκολλώνται στην ελπίδα ότι μπορεί να δελεαστεί, η κοσμοθεωρία του Ερντογάν είναι «πολύ πιο ριζοσπαστική από όσο νομίζουν οι περισσότεροι Δυτικοί», λέει ο πολιτικός αναλυτής Selim Koru.
Ποιές είναι οι φιλοδοξίες του Ερντογάν
Οι φιλοδοξίες του για την άμεση γειτονιά της Τουρκίας, όπου η Άγκυρα έχει ολοένα και μεγαλύτερη επιρροή, δεν είναι να συμπληρώσει την αμερικανική και ευρωπαϊκή επιρροή, «είναι να τις αντικαταστήσει και να τις αντιμετωπίσει», λέει ο Koru.
Εάν ο Ερντογάν ηττηθεί – λέει ο Sinan Ulgen, διευθυντής της δεξαμενής σκέψης EDAM της Κωνσταντινούπολης – «ο διάδοχός του θα μεταμορφώσει την Τουρκία σε έναν διαφορετικό παράγοντα εξωτερικής πολιτικής, πιο άνετα με τη θέση της ως δυτικού κράτους».
Αλλά ακόμα κι αν συμβεί αυτό, κανείς δεν πρέπει να περιμένει μια γρήγορη στροφή 180 μοιρών. Ο Ερντογάν είχε στη διάθεσή του 20 χρόνια για να δημιουργήσει τους τουρκικούς θεσμούς —την κυβέρνηση, τον στρατό, την ακαδημαϊκή κοινότητα, το θρησκευτικό κατεστημένο και τα μέσα ενημέρωσης— με τη ριζοσπαστική κοσμοθεωρία του.
Αν υπάρξει νέος πρόεδρος στις 19 Ιουνίου, θα χρειαστεί να διαλύσει το οικοδόμημα που έχτισε ο Ερντογάν. Το έργο θα είναι ακόμα πιο δύσκολο, επειδή το AKP θα έχει μια ουσιαστική παρουσία στο κοινοβούλιο και σίγουρα θα αντισταθεί με μανία στην αλλαγή.
Υπονομεύει το κοσμικό κράτος που έχτισε ο Ατατούρκ
Αξίζει να θυμηθούμε ότι ο Ερντογάν χρειάστηκε το καλύτερο μέρος μιας δεκαετίας για να υπονομεύσει το κοσμικό βαθύ κράτος, που έχτισε ο Κεμάλ Ατατούρκ, ο ιδρυτής της σύγχρονης Τουρκίας — και το ΑΚP είχε άνετες πλειοψηφίες στο κοινοβούλιο σε όλη εκείνη την περίοδο. Ένας Ηρακλής μπορεί να αντιδράσει να καθαρίσει τους στάβλους της Ανατολίας μετά την αναχώρησή του.
Οι Τούρκοι έχουν δύο απόψεις για τον πρόεδρό τους και τις πολιτικές του. Μια έρευνα στα τέλη Οκτωβρίου από τη Metropoll έδειξε ότι η αποδοχή για τον Ερντογάν ήταν έως και 47,6%, από περίπου 39% πριν από ένα χρόνο.
Αυτό θα ήταν αξιοσημείωτο για οποιονδήποτε ηγέτη που είναι χρόνια στην εξουσία – στις δημοκρατίες, το αίσθημα κατά του κατεστημένου τείνει να αυξάνεται με την πάροδο του χρόνου – αλλά είναι εντελώς εντυπωσιακό για κάποιον που προεδρεύει σε ένα οικονομικό χάος.
Η … μαγική σκέψη του Ερντογάν σχετικά με τα επιτόκια
Αυτό το χάος είναι κυρίως δικό του: η μαγική σκέψη του Ερντογάν σχετικά με τα επιτόκια έχει συμβάλει σημαντικά στον υπέρμετρο πληθωρισμό, την υποτιμημένη λίρα και την αναιμική επένδυση. Και γι’ αυτό, σύμφωνα με άλλες δημοσκοπήσεις, η πλειοψηφία των Τούρκων αισθάνεται ότι η χώρα τους βαδίζει σε λάθος κατεύθυνση.
Γιατί, λοιπόν, πολλοί εξακολουθούν να προσβλέπουν στον Ερντογάν για να διορθώσει την πορεία της Τουρκίας; Εν μέρει, είναι επειδή δεν ξέρουν ποιος θα αναλάβει τα ηνία. Τα κύρια κόμματα της αντιπολίτευσης έχουν σχηματίσει ένα ενιαίο μέτωπο, γνωστό ως Table of Six, αλλά λιγότερο από έξι μήνες πριν την ημέρα των εκλογών, δεν έχουν ακόμη ανακοινώσει τον υποψήφιο για την προεδρία. Επίσης, άργησαν να εκφράσουν μια σαφή στρατηγική για την οικονομία της Τουρκίας.
Ο προτιμώμενος αντίπαλος του Ερντογάν
Ο προτιμώμενος αντίπαλος του Ερντογάν θα ήταν ο Kilicdaroglu, ένας κάπως άχρωμος βετεράνος που ηγήθηκε του CHP για 12 χρόνια. Πολλοί Τούρκοι πολιτικοί αναλυτές λένε ότι ο νεότερος, πιο χαρισματικός Imamoglu θα ήταν ο ισχυρότερος διεκδικητής της θέσης.
Ο Ερντογάν και το κόμμα του έχουν ξοδέψει μεγάλη ενέργεια για να κρατήσουν μακριά τον Imamoglu. Τον περασμένο μήνα, ο δήμαρχος καταδικάστηκε με την ασήμαντη κατηγορία της εξύβρισης των εκλογικών στελεχών, αλλά η ετυμηγορία ένωσε την αντιπολίτευση πίσω του και μπορεί να ενίσχυσε τις πιθανότητές του να γίνει υποψήφιος πρόεδρος.
«Υπάρχει τώρα ένα ισχυρό αφήγημα γύρω από τον Imamoglu», λέει η Ayse Zarakol, καθηγήτρια διεθνών σχέσεων στο Πανεπιστήμιο του Cambridge. «Η δυναμική είναι μαζί του». (Οι εκλογικοί κανόνες επιτρέπουν στον δήμαρχο να είναι υποψήφιος για πρόεδρος, καθώς οι δικηγόροι του αμφισβητούν την καταδίκη.)
Σε αναμμένα κάρβουνα οι δυτικοί ηγέτες
Ωστόσο, τα ακόμα ισχυρά ποσοστά του Ερντογάν υποδηλώνουν ότι θα μπορούσε να συγκρατήσει οποιονδήποτε αμφισβητία, ειδικά εάν η οικονομία δείξει σημάδια ανάκαμψης την άνοιξη.
Ο πρόεδρος υπολογίζει σε επενδύσεις και τραπεζικές καταθέσεις από τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και τη Σαουδική Αραβία και στις υποσχέσεις του Πούτιν να κάνει την Τουρκία κόμβο για τις εξαγωγές φυσικού αερίου της Ρωσίας.
Ο Ερντογάν έχει επίσης μιλήσει για τα ευρήματα φυσικού αερίου της Τουρκίας στη Μαύρη Θάλασσα, ενθαρρύνοντας τις εικασίες για απροσδόκητα έσοδα. Τον περασμένο μήνα, ανακοίνωσε αυξήσεις στον κατώτατο μισθό κατά 55%, ενώ την περασμένη εβδομάδα, αύξησε τους μισθούς και τις συντάξεις των δημοσίων υπαλλήλων.
Ο Ερντογάν και το κόμμα του επικαλούνται τα παλιά φόβητρα της κουρδικής τρομοκρατίας και της δυτικής απιστίας, καθώς και τροπάρια σχετικά με τους κινδύνους της ομοφυλοφιλίας για την οικογένεια και τις ισλαμικές αξίες. Οι απειλές για την Ελλάδα στοχεύουν στην εκτόξευση του εθνικιστικού πάθους.
Αυτές οι τακτικές βοήθησαν τον Ερντογάν να κερδίσει τις εκλογές στο παρελθόν. Ίσως συμβεί πάλι. Μέχρι να ρίξουν την ψήφο τους οι Τούρκοι, οι δυτικοί ηγέτες θα παραμείνουν σε αναμμένα κάρβουνα.
ΠΗΓΗ: πρακτορείο Bloomberg – Άρθρο γνώμης του Bobby Ghosh
