Του Κώστα Μποτόπουλου
Οι εξελίξεις αποδεικνύουν ότι δεν θέλει και πολύ για να «γυρίσει» η οικονομία: γενίκευση των εμβολιασμών (αγγίζουμε πια το 1 δισεκατομμύριο παγκοσμίως) και σοβαρές κυβερνήσεις (που υπάρχουν κι αυτές). Και στις Ηνωμένες Πολιτείες, που δείχνουν το δρόμο στον υπόλοιπο «δυτικό» κόσμο, και στην Ευρωπαϊκή Ένωση και στην Ελλάδα υπάρχουν αρκετές θετικές ενδείξεις.
Οι ΗΠΑ ξαναπαίρνουν μπροστά
Στις Ηνωμένες Πολιτείες, η θεματική πρόοδος των εμβολιασμών επί Προεδρίας Μπάιντεν και η χαλάρωση των περιοριστικών μέτρων αποτέλεσαν τη βάση για μεγάλη οικονομική βελτίωση μεταξύ Φεβρουαρίου και Απριλίου της φετινής χρονιάς. Οι πωλήσεις αγαθών αυξήθηκαν κατά περίπου 10%, η βιομηχανική παραγωγή κατά 1.5%, οι άνεργοι μειώθηκαν κατά 300.000, ο πληθωρισμός ανέβηκε στο 2.6%, το ψυχολογικό κλίμα των νοικοκυριών, των επιχειρηματιών και των αγορών ανέβηκε σημαντικά.
Όλα αυτά δείχνουν μια οικονομία που ξαναπαίρνει μπροστά, που έχει μεγάλα περιθώρια και πολύ «φρέσκο» χρήμα, πόσο μάλλον που τη στηρίζει ισχυρή κρατική βοήθεια, τόσο από την κυβέρνηση, με το «πακέτο» των 3 τρις δολαρίων, όσο και από την Ομοσπονδιακή Τράπεζα, με την ακάθεκτη συνέχιση της ποσοτικής χαλάρωσης.
Οι «νέες» ΗΠΑ παίζουν, εμμέσως αλλά σαφώς, σημαντικό ρόλο και σε μια άλλη κρίσιμη εξέλιξη, τη συνεννόηση του διεθνούς συστήματος, όπως ιδίως φάνηκε αυτή την εβδομάδα μέσα από την εναρμόνιση 16 μεγάλων κεντρικών τραπεζών –ανάμεσα στις οποίες η Fed και η ΕΚΤ, αλλά και οι τράπεζες της Αγγλίας, του Καναδά, της Ιαπωνίας. Όπως έχουμε πει πολλές φορές μέσα από αυτές τις στήλες, η μόνη απάντηση στο ύψος των περιστάσεων και των προκλήσεων είναι η παγκόσμια.
Ανακούφιση στην Ευρώπη από τη Γερμανία
Σε ευρωπαϊκό επίπεδο, το μεγάλο ανακουφιστικό νέο ήρθε από τη Γερμανία και ειδικότερα από το επίφοβο Ομοσπονδιακό Συνταγματικό Δικαστήριο, το οποίο δεν έκανε δεκτή την αίτηση «ασφαλιστικών μέτρων», δηλαδή μπλοκαρίσματος, στην προσφυγή κατά του Ταμείου Ανάκαμψης. Έτσι, η διαδικασία επικύρωσης από τις 27 χώρες μπορεί να συνεχιστεί κανονικά και να ολοκληρωθεί εγκαίρως, ώστε να αρχίσει η εκταμίευση των πόρων την 1η Ιουνίου, κατά το σχεδιασμό της Επιτροπής.
Η απόφαση δεν έκρινε απαράδεκτη την ίδια την προσφυγή, την οποία θα εξετάσει κατ’ουσίαν σε εύθετο χρόνο, και αφού πρώτα, κατά πάσα πιθανότητα, απευθύνει προδικαστικό ερώτημα στο ΔΕΚ. Θεώρησε, όμως, ότι «κατόπιν συνοπτικής εξέτασης, δεν προκύπτει υψηλή πιθανότητα η κύρωση της απόφασης ιδίων πόρων να παραβιάζει τις διατάξεις του γερμανικού Συντάγματος».
Η διατύπωση είναι ενθαρρυντική, θα κρατούσα όμως επιφύλαξη ως προς την τελική απόφαση, καθώς ο βασικός λόγος απόρριψης των ασφαλιστικών μέτρων είναι ότι δεν τίθεται ζήτημα επείγοντος, οι δε βασικοί λόγοι που πρόβαλλε η γερμανική κυβέρνηση, και έκανε δεκτούς το δικαστήριο, ήταν ότι ενδεχόμενη απότομη διακοπή θα προκαλούσε «μη αναστρέψιμη βλάβη» στη μάχη κατά της πανδημίας και «σημαντική ένταση» στις σχέσεις της Γερμανίας με τις άλλες ευρωπαϊκές χώρες –λόγοι που δεν θα παίξουν ρόλο στην κατ’ ουσίαν κρίση.
Προχωρά και συμπληρώνεται το πλούσιο ευρωπαϊκό «πακέτο»
Σε κάθε περίπτωση, το σημαντικό είναι ότι προχωρά και συμπληρώνεται το πλούσιο και περιεκτικό ευρωπαϊκό «πακέτο»: πρόγραμμα SURE για τη στήριξη της απασχόλησης΄ Ταμείο Ανάκαμψης με «οριζόντιες» προτεραιότητες: «πράσινη ανάπτυξη», «ψηφιοποίηση», κοινωνική συνοχή΄ αγορά ομολόγων και έκτακτα προγράμματα στήριξης τραπεζών από την ΕΚΤ΄ ανακοίνωση, αυτή τη βδομάδα, για εκκίνηση του προγράμματος έκδοσης κοινών ομολόγων («κοινού χρέους»).
Με αυτά τα δεδομένα η οικονομική στήριξη εκ μέρους της ΕΕ δεν απέχει πολύ από την αντίστοιχη που παρέχουν οι ΗΠΑ και το ίδιο ισχύει και για την προοπτική των θεμελιωδών μεγεθών: υπάρχουν μεγάλα αποθέματα των νοικοκυριών από (αναγκαστική) αποταμίευση, αναμένεται αύξηση του ΑΕΠ κατά 4% το 2021 και κάτι παραπάνω το 2022, η πλειοψηφία των επιχειρήσεων διατηρήθηκε εν ζωή (μένει να δούμε αν, μετά το τέλος της πανδημίας, πόσες και ποιες θα αποδειχθούν «ζόμπι»), ενώ ο πληθωρισμός είναι πιθανό να φτάσει στο στόχο του 2% ήδη από φέτος.
Θετικές ενδείξεις στην ελληνική οικονομία
Για την Ελλάδα, πέραν του Σχεδίου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, για το οποίο έχει γίνει λόγος επανειλημμένα και αναλυτικά (βλ. economico 3/4/2021), θετικές ενδείξεις ήρθαν από την σταθεροποίηση του αριθμού ανέργων (στον πολύ υψηλό, πάντως, αριθμό των 1.13 εκατομμυρίων ανθρώπων), την υποχώρηση του ελλείμματος στο μισό της αντίστοιχης περσινής περιόδου, τη βελτίωση, παρά τα διαφόρων ειδών περιοριστικά μέτρα, της παροχής υπηρεσιών και της διατήρησης του καλού προφίλ του δημοσίου χρέους, παρά την ονομαστική του αύξηση.
Το αναμενόμενο άνοιγμα της εστίασης και του τουρισμού, καθώς πλησιάζουμε στο καλοκαίρι και αυξάνονται οι εμβολιασμοί, θα προηγηθεί κατά λίγο των πρώτων εκταμιεύσεων πόρων από το Ταμείο Ανάκαμψης και μπορεί να σημαδοτήσει την οικονομική στροφή. Την οποία πάντως ήδη θεωρούν πολύ πιθανή οι αγορές, αν κρίνουμε από την επιτυχή αύξηση κεφαλαίου της Τράπεζας Πειραιώς, με μεγάλη μάλιστα υπερκάλυψη.
Δεν θέλει πολύ για να «στραβώσουν» τα πράγματα
Από την άλλη, επίσης δεν θέλει πολύ για να «στραβώσουν» τα πράγματα: επιδείνωση ή αντεπίθεση της πανδημίας, ένα γεωπολιτικό δράμα, «σκάσιμο» μιας από τις φούσκες που καραδοκούν. Και τα τρία ενδεχόμενα είναι, δυστυχώς, αλλά, για όποιον δεν θέλει να εθελοτυφλεί, εμφανώς, ανοιχτά.
Η πανδημία δείχνει ξαφνικά να ξεφεύγει στην Ινδία και τη Βραζιλία, οι νέοι σε ηλικία και οι φτωχές χώρες επηρεάζονται όλο και πιο πολύ, ενώ οι ιατρικές και πολιτικές αστοχίες γύρω από τα εμβόλια της Astra Zeneca και της Johnson & Johnson επιδείνωσαν το ψυχολογικό κλίμα. Η Ρωσία αρχίζει να εμφανίζεται ως γεωπολιτική απειλή επιπέδου Κίνας, ενώ ολοένα και νέες εστίες εντάσεων ξεπηδούν στην Ασία, την Αφρική, τη Λατινική Αμερική –αλλά και την Ευρώπη, με επίκεντρο την Τουρκία και, εντός Ευρωπαϊκής Ένωσης, την Ουγγαρία και, κυρίως πλέον, την Πολωνία. Η τελευταία είναι η μόνη χώρα για την οποία υπάρχει ακόμα αμφιβολία ως προς το αν θα επικυρώσει την απόφαση για το Ταμείο Ανάκαμψης -μια απόφαση, θυμίζω, που απαιτεί επικύρωση από όλα τα κράτη-μέλη, για να τεθεί σε εφαρμογή.
Σύννεφα από “φούσκες” και σκάνδαλα
Όσον αφορά τις φούσκες, οι υποψήφιες πηγές κάθε άλλο παρά λείπουν, καθώς δίπλα στις παραδοσιακές (αγορές κεφαλαίων και χρηματιστήρια, που πάνε από ρεκόρ σε ρεκόρ εν μέσω κρίσης και ενώ αυξάνονται τα χρέη, οι δαπάνες των νοικοκυριών και τα διαθέσιμα προϊόντα και πλατφόρμες), έχουν τον τελευταίο καιρό γιγαντωθεί και οι «μεταμοντέρνες» (ανοιχτές και ανέλεγκτες «πλατφόρμες-αγορές» τύπου Robinhood, Special Purpose Acquisition Companies-SPACs και συναλλαγές με κρυπτονομίσματα).
Τα πρόσφατα «σκάνδαλα» Wirecard (γερμανική εταιρία πληρωμών που «μαγείρευε» τους λογαριασμούς της και χρεοκόπησε), Gamestop (πανικός στους μικρο-επενδυτές και στις ανέλεγκτες πλατφόρμες), Archegos (κερδοσκοπικό fund που κατέρρευσε οδηγώντας σε μεγάλες απώλειες την Credit Suisse), Greensill (βρετανική τεχνολογική εταιρία, που πτώχευσε αφού πρώτα είχε κάνει πλουσιότερο τον πρώην Πρωθυπουργό Ντέιβιντ Κάμερον) μπορεί να είναι προμηνύματα θύελλας.
Μιας θύελλας τα σύννεφα της οποίας μαζεύονται μπροστά στα μάτια μας και ονομάζονται υπερβολική ρευστότητα, αφύσικη στήριξη στη δράση των κεντρικών τραπεζών, δίψα για κερδοσκοπία, τεχνολογική αποχαλίνωση, αποκοπή της πραγματικής από την χρηματοπιστωτική οικονομία, χαμηλή παραγωγικότητα, αδύναμη εποπτεία.
Ας έχουμε και το κακό σενάριο στο νου μας. Αλλά μέρες, που είναι, ας προσευχηθούν, όσοι προσεύχονται, και ας ελπίσουμε, οι υπόλοιποι, ότι το σύστημα θα ισορροπήσει. Γιατί είναι επίσης αλήθεια ότι πολλά, ίσως περισσότερα από κάθε άλλη φορά, έχουν γίνει για να μπορέσει να ισορροπήσει.
Κώστας Μποτόπουλος
στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις
