Στη δημοσιότητα, προκειμένου να τεθεί σε δημόσια διαβούλευση, δόθηκε η νομοθετική πρωτοβουλία της κυβέρνησης για τη λειτουργία της ΕΥΠ, την επιλογή του διοικητή της, τα «φίλτρα» για τις παρακολουθήσεις πολιτικών προσώπων και την απαγόρευση των κακόβουλών λογισμικών.
Σύμφωνα με τις νέες διατάξεις, το αίτημα για παρακολούθηση πολιτικού προσώπου πάει από την ΕΥΠ στον πρόεδρο της Βουλής και εν συνεχεία στους δύο εισαγγελείς. Παράλληλα, ο παρακολουθούμενος θα μπορεί να ενημερώνεται για τους λόγους της νόμιμης επισύνδεσής του, τρία χρόνια μετά την ολοκλήρωσή της.
Με τις προτεινόμενες διατάξεις, επανέρχεται έως είχε το κακούργημα για τη χρήση παράνομων λογισμικών και συσκευών και το πλημμέλημα της εμπορίας και κατοχής, με ποινή από ένα έως πέντε έτη.
Διοικητής της ΕΥΠ θα μπορεί να είναι μόνο διπλωμάτης ή απόστρατος ανώτατος αξιωματικός. Το ίδιο και οι υποδιοικητές, οι οποιίοι θα μπορούν να προέρχονται από τον δημόσιο τομέα και μειώνονται σε δύο, από τρεις έως τώρα.
Ο σκοπός και οι ορισμοί
Σκοπός του νομοσχεδίου είναι ο εκσυγχρονισμός της διαδικασίας άρσης του απορρήτου των επικοινωνιών με διασφάλιση όλων των απαιτούμενων εγγυήσεων, η αναδιάρθρωση της ΕΥΠ για τη βελτιστοποίηση της δράσης της, η ποινική μεταχείριση της εμπορίας, κατοχής και χρήσης λογισμικών παρακολούθησης, η αναβάθμιση του επιπέδου κυβερνοασφάλειας στη χώρα και η βέλτιστη ενσωμάτωση στο εθνικό δίκαιο της Οδηγίας για την προστασία έναντι της επεξεργασίας δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα.
Νόμιμη άρση απορρήτου επικοινωνιών μπορεί να γίνει για λόγους εθνικής ασφάλειας ή για διακρίβωση ιδιαίτερα σοβαρών εγκλημάτων με απόφαση δικαστικής αρχής.
Ορίζεται η εθνική ασφάλεια. Έως σήμερα δεν υφίσταται στον νόμο ορισμός.
Έως σήμερα την αίτηση άρσης θα μπορούσε να υποβάλλει κάθε δημόσια αρχή. Με το νομοσχέδιο τέτοια αίτηση μπορεί να ζητήσει μόνο η ΕΥΠ και η Αντιτρομοκρατική Υπηρεσία.
Διαδικασία άρσης για λόγους εθνικής ασφάλειας: Αίτηση της ΕΥΠ ή της Αντιτρομοκρατικής, κρίση εσωτερικού εισαγγελέα στην οικεία υπηρεσία και απόφαση αντιεισαγγελέα του Αρείου Πάγου. Το δεύτερο εισαγγελικό φίλτρο προστέθηκε με την ΠΝΠ της 9/8/2022 που ουσιαστικά επανέφερε διάταξη που είχε καταργήσει ο ΣΥΡΙΖΑ το 2018.
Τα πολιτικά πρόσωπα
Για τα πολιτικά πρόσωπα: Έως σήμερα δεν υφίσταται ειδική διαδικασία για πολιτικά πρόσωπα. Αποδείχθηκε ότι θα πρέπει να υπάρχουν ειδικές ασφαλιστικές δικλείδες. Τίθεται με το νομοσχέδιο ένα τριπλό φίλτρο εγγυήσεων: α) τη διαδικασία κινεί μόνο η ΕΥΠ, β) θα πρέπει να δώσει άδεια ο Πρόεδρος της Βουλής πριν από την διπλή εισαγγελική κρίση και γ) το αίτημα για την άρση οφείλει να στηρίζεται σε συγκεκριμένα στοιχεία που καθιστούν άμεση και εξαιρετικά πιθανή τη διακινδύνευση της εθνικής ασφάλειας.
Το πρόσωπο το οποίο υπέστη την άρση απορρήτου για λόγους εθνικής ασφάλειας μπορεί να ενημερώνεται εκ των υστέρων. Έως το 2021, ήταν δυνατόν να ενημερώνεται μόνο εφόσον δεν υφίστατο διακύβευση του σκοπού για τον οποίο διατάχθηκε η άρση. Έκτοτε δεν ήταν δυνατή η ενημέρωση όταν επρόκειτο για λόγους εθνικής ασφάλειας (ήταν όμως δυνατή για άρσεις προς διακρίβωση εγκλημάτων). Το ζήτημα αυτό είναι εξαιρετικά σύνθετο διότι πρέπει να συνυπολογίζονται αφενός δικαιώματα αλλά και η αποτελεσματικότητα της υπηρεσίας όταν πρόκειται για υψηλού επιπέδου κινδύνους.
Με το νομοσχέδιο προτείνεται η ενημέρωση υπό την προϋπόθεση ότι δεν διακυβεύεται ο σκοπός για τον οποίο διατάχθηκε η άρση και μετά την πάροδο 3 ετών από την παύση της. Την ίδια πρακτική ακολουθούν και πολλές ευρωπαϊκές χώρες. Κι αυτό προκειμένου να υπάρχει απόσταση από γεγονότα υψίστης εθνικής ασφαλείας (όπως πχ τα γεγονότα του Έβρου κα η κατασκοπεία της Ρόδου το 2020). Την ενημέρωση αποφασίζει τριμελές όργανο που απαρτίζεται από τον αρμόδιο εισαγγελέα, τον διοικητή της ΕΥΠ ή τον διευθυντή της ΔΑΕΕΒ και τον πρόεδρο της ΑΔΑΕ.
Τα παράνομα λογισμικά
Απαγορεύσεις στην κατοχή, εμπορία, διάθεση και χρήση απαγορευμένων λογισμικών. Έως το 2019 η παράνομη υποκλοπή ήταν κακούργημα και τιμωρείτο με κάθειρξη έως 10 έτη, ενώ η κατοχή και εμπορία παράνομων λογισμικών ήταν πλημμέλημα και τιμωρείτο με φυλάκιση έως 2 έτη. Λίγες μέρες πριν τη διάλυση της Βουλής για τις εκλογές του 2019 και ενόσω ο ΣΥΡΙΖΑ γνώριζε την ύπαρξη στην Ελλάδα παράνομων λογισμικών, άλλαξε ακατανόητα ο Ποινικός Κώδικας με αποτέλεσμα η μεν υποκλοπή πλέον να τιμωρείται με φυλάκιση από 10 μέρες έως 5 έτη, η δε κατοχή και εμπορία αποποινικοποιήθηκε. Με τις προτεινόμενες διατάξεις επανέρχεται ως είχε το κακούργημα για τη χρήση παράνομων λογισμικών και συσκευών και το πλημμέλημα της εμπορίας και κατοχής με ποινή 1-5 έτη.
Επειδή η αντιπολίτευση ισχυρίζεται ότι απαγορεύσεις για κατοχή και εμπορία κακόβουλων λογισμικών υπάρχουν ήδη, για παραβίαση απορρήτου ιδιωτικών επικοινωνιών, το άρθρο 292Α δεν καλύπτει απολύτως. Ανήκει στο κεφάλαιο «Εγκλήματα κατά τηλεπικοινωνιών» του ΠΚ και αναφέρεται σε πρόσβαση σε σύνδεση ή σε δίκτυο με τρόπο που θέτει σε συστημικό κίνδυνο τη φυσική ασφάλεια του δικτύου τηλεφωνικών επικοινωνιών (αρμοδιότητας ΕΕΤΤ).
Η διάταξη του νέου νομοσχεδίου για τα κακόβουλα λογισμικά ανήκει στο κεφάλαιο «Προσβολές ατομικού απορρήτου και επικοινωνίας» και αφορά κάθε λογισμικό ή συσκευή που παρεμβαίνει σε ιδιωτικές επικοινωνίες (αρμοδιότητας ΑΔΑΕ). Συνεπώς οι δύο διατάξεις έχουν διαφορετικό σκοπό. Για τον λόγο αυτό εξάλλου οι δύο διαφορετικές αυτές διατάξεις συνυπάρχουν εδω και πολύ καιρό στον Ποινικό Κώδικα. Αυτό το οποίο προτείνουμε με το νομοσχέδιο είναι να επανέλθει με αυστηρότερο περιεχόμενο η διάταξη που κατήργησε ο ΣΥΡΙΖΑ και αφορά την εμπορία, διάθεση και κατοχή λογισμικών παρακολούθησης ατομικών επικοινωνιών.
Αλλαγές στην ΕΥΠ
Τι αλλάζει στη διοίκηση της ΕΥΠ. Έως σήμερα ο διοικητής και οι υποδιοικητές μπορεί να προέρχονται από τον δημόσιο ή τον ιδιωτικό τομέα. Με το προτεινόμενο νομοσχέδιο, Διοικητής ορίζεται πρόσωπο προερχόμενο από το διπλωματικό σώμα ή απόστρατος ανώτατος αξιωματικός. Υποδιοικητές μπορεί να είναι κάποιοι από τους ανωτέρω και υπάλληλοι και λειτουργοί του δημοσίου και του ευρύτερου δημοσίου τομέα. Ο αριθμός των υποδιοικητών περιορίζεται από 3 που είναι σήμερα σε 2.
Για τη βελτίωση του επιπέδου κυβερνοασφάλειας στη χώρα. Το πιο σημαντικό πρόβλημα είναι η πολυδιάσπαση των δομών. Για τον λόγο αυτό συστήνεται Επιτροπή Συντονισμού για θέματα Κυβερνοασφάλειας μεταξύ: α) της Γενικής Διεύθυνσης Κυβερνοασφάλειας της Γενικής Γραμματείας Τηλεπικοινωνιών και Ταχυδρομείων του Υπουργείου Ψηφιακής Διακυβέρνησης, β) της Διεύθυνσης Κυβερνοάμυνας του ΓΕΕΘΑ, γ) της Διεύθυνσης Κυβερνοχώρου της ΕΥΠ και δ) της Ελληνικής Αστυνομίαςλάχιστον δυο 2 ετών.
