Η ρήτρα αμυντικής συνδρομής που εντάχθηκε στην συμφωνία Ελλάδας – Γαλλίας έχει στρατηγική σημασία και ενισχύσει την θέση της χώρας μας στην περιοχή, έχει όμως και «γκρίζες ζώνες» και ανοιχτά ερωτήματα προς απάντηση.
Με βάση το κείμενο που υπέγραψαν την Δευτέρα στο Παρίσι ο Κυριάκος Μητσοτάκης και ο Εμμανουέλ Μακρόν η ρήτρα προβλέπει την συνδρομή του ενός εταίρου, αν δεχθεί επίθεση ο άλλος – πρόβλεψη που, προφανώς, ενδυναμώνει και σε διπλωματικό αλλά και σε επιχειρησιακό επίπεδο την θωράκιση της Ελλάδας ειδικά απέναντι στην επιθετικότητα της Τουρκίας.
Πότε ενεργοποιείται η ρήτρα αμυντικής συνδρομής
Το ερώτημα όμως που βρίσκεται πλέον σε πρώτη γραμμή στην η δημόσια συζήτηση, είναι πότε ακριβώς, και πως θα ενεργοποιείται αυτή η ρήτρα.
«Είναι μία συμφωνία η οποία δεσμεύει τις δύο χώρες για αμοιβαία αμυντική υποστήριξη σε περίπτωση επίθεσης από ξένη χώρα πέρα και πάνω από τις υπόλοιπες συμφωνίες ή υποχρεώσεις που έχουν σε οποιουσδήποτε από τους οργανισμούς συμμετέχουν», είναι η απάντηση που έδωσε επ αυτού ο κυβερνητικός εκπρόσωπος Γιάννης Οικονόμου.
Ωστόσο, ενδιαφέρον εδώ έχουν και οι «αστερίσκοι» και τα ερωτήματα που έθεσαν δύο πρόσωπα με βαθιά γνώση τόσο των γεωπολιτικών δεδομένων όσο και του διεθνούς δικαίου – ο Ευάγγελος Βενιζέλος και ο καθηγητής Παναγιώτης Ιωακειμίδης.
Η υφαλοκρηπίδα και η ΑΟΖ
«Μέσα στον δίκαιο ενθουσιασμό», έγραψε ο Ευάγγελος Βενιζέλος, «ας μη μας διαφύγει ότι η ρήτρα αμοιβαίας στρατιωτικής συνδρομής του άρθρου 2 της συμφωνίας προβλέπει την ενεργοποίησή της εάν τα μέρη «διαπιστώσουν από κοινού ότι μία ένοπλη επίθεση λαμβάνει χώρα εναντίον της επικράτειας ενός από τα δύο, σύμφωνα με το Άρθρο 51 του Χάρτη των Ηνωμένων Εθνών». Όμως η υφαλοκρηπίδα, ακόμη και μετά την οριοθέτησή της και η ΑΟΖ ακόμη και μετά την ανακήρυξη και οριοθέτησή της δεν συνιστούν «επικράτεια» στην οποία ασκείται εθνική κυριαρχία, αλλά ζώνες στις οποίες ασκούνται ειδικά κυριαρχικά δικαιώματα».
Υπονομεύεται η ρήτρα αμοιβαίας συνδρομής της ΕΕ;
Ο καθηγητής Παναγιώτης Ιωακειμίδης, επίσης σε άρθρο του στα ΝΕΑ με τίτλο «Μια λάθος ρήτρα » αναφέρει:
«Η ξεχωριστή ρήτρα αμοιβαίας συνδρομής (mutual assistance clause) που περιέχει συνιστά λάθος (και μάλιστα γραμμένη σε κακά ελληνικά όπως η αναφορά σε «ένοπλη βία»!). Η συμφωνία θα έπρεπε να περιέχει διατύπωση που να δεσμεύει ρητά και κατηγορηματικά τη Γαλλία να συνδράμει την Ελλάδα με όλα τα μέσα περιλαμβανομένων και των στρατιωτικών στο πλαίσιο ενεργοποίησης της ρήτρας αμοιβαίας συνδρομής του άρθρου 42,7 της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Καθώς η διμερής ρήτρα πρώτον, υπονομεύει, εξασθενίζει τη συλλογική ρήτρα – υποχρέωση όλων των κρατών μελών της ΕΕ να συνδράμουν άλλο κράτος μέλος που αντιμετωπίζει «ένοπλη επιθετικότητα» (και όχι επίθεση) από τρίτη χώρα.
Δεύτερον, υποχρεώνει κατά κανόνα τις συμπράττουσες τρίτες χώρες να υποστηρίζουν τις στρατιωτικές επιχειρήσεις της άλλης χώρας. Η Ελλάδα π.χ. τη Γαλλία στη ζώνη Σαχέλ, έστω κι αν η ρήτρα αναφέρεται σε επίθεση επικράτειας των δύο χωρών».
Κυβερνητικές πηγές, απαντώντας σ’ αυτά τα ερωτήματα και τις ενστάσεις, επισημαίνουν ότι η ρήτρα αποτελεί γενική αρχή και πως, προκειμένου να ενεργοποιηθεί, θα γίνεται αξιολόγηση της παραβίασης κάθε φορά.
Η υπόθεση του Σαχέλ
Ενδιαφέρον, ωστόσο, έχει και η ειδική αναφορά που υπάρχει στη ρήτρα, εν είδει παραδείγματος, στο Σαχέλ της Αφρικής – μια αναφορά που αγγίζει και το πεδίο των γαλλικών στρατιωτικών επιχειρήσεων στο Μάλι και την επισημαίνει ο καθηγητής Ιωακειμίδης.
Το άρθρο 18 της συμφωνίας προβλέπει την συμμετοχή ελληνικών δυνάμεων και σε τέτοιου τύπου επιχειρήσεις, παρ’ ό,τι βρίσκονται εκτός τόσο ελληνικής όσο και γαλλικής επικράτειας.
Συγκεκριμένα, η παράγραφος ι του άρθρου 18 αναφέρεται σε: “ Συμμετοχή σε κοινές αναπτύξεις δυνάμεων ή αναπτύξεις σε θέατρα επιχειρήσεων προς υποστήριξη κοινών συμφερόντων, όπως, για παράδειγμα, τις υπό γαλλική διοίκηση επιχειρήσεις στο Σαχέλ.”
Το Σαχέλ είναι η στεπική λωρίδα γης νότια της ερήμου Σαχάρα στην Αφρική. Εκτείνεται, από δυτικά προς ανατολικά, από την βόρεια Σενεγάλη, συνεχίζει νότια Μαυριτανία, κεντρικό Μάλι (μια περιοχή όπου υπάρχει εδώ και χρόνια γαλλική στρατιωτική εμπλοκή), βόρεια Μπουρκίνα Φάσο, κεντρικό Νίγηρα, βόρεια Νιγηρία, κεντρικό Τσαντ, κεντρικό Σουδάν, μια μικρή έκταση στα βόρεια του Νότιου Σουδάν και καταλήγει στην βόρεια Ερυθραία στα παράλια της Ερυθράς Θάλασσας.
Η τουρκική γεωπολιτική διείσδυση στην Αφρική και ειδικά στο Σαχέλ
Η απάντηση που δίνεται εδώ από ορισμένους διπλωματικούς κύκλους είναι πως η ειδική αναφορά στο Σαχέλ εντάχθηκε στο κείμενο της ελληνογαλλικής αμυντικής αυμφωνίας επειδή η περιοχή αποτελεί θέατρο γεωπολιτικής διείσδυσης της Τουρκίας, και είναι ένα σημείο όπου Γαλλία και Τουρκία βρίσκονται αντιμετώπες.
Η Άγκυρα αυξάνει την παρουσία της σε όλη την αφρικανική ήπειρο και ειδικά στην περιοχή Σαχέλ – γεγονός το οποίο προκαλεί ανησυχία στο Παρίσι.
Η ανησυχία αυτή, όπως επισημαίνουν οι ίδιοι κύκλοι στηρίζεται σε συγκεκριμένες κινήσεις της Τουρκίας στην περιοχή, που δείχνουν δυναμική αυξανόμενης έντασης στην περιοχή. Στις κινήσεις αυτές ξεχωρίζουν:
- Η πλήρης τουρκοποίηση της Σομαλίας, με χαρακτηριστικό παράδειγμα τον τουρκόφωνο στρατό της.
- Η προσπάθεια προσαιτερισμού της Κένυας από την Αγκυρα, μέσα από νέες αμυντικές συμφωνίες
- Η εκστρατεία της Άγκυρας που έχει στόχο την απόκτηση επιρροής στην Κεντροαφρικανική Δημοκρατία.
- Το αποτύπωμα που έχει αφήσει η Τουρκία στον εμφύλιο της Νιγηρίας.
