Η χθεσινή αύξηση των επιτοκίων από την κεντρική τράπεζα της Τουρκίας ήταν η μεγάλη συνθηκολόγηση του Ταγίπ Ερντογάν. ‘Η άλλως, ήταν η ομολογία ήττας των Erdoganomics – του… σουρεαλιστικού οικονομικού μοντέλου που επέβαλε την τελευταία διετία ο Ερντογάν οδηγώντας το νόμισμα, την οικονομία και το τραπεζικό σύστημα της χώρας του ένα βήμα πριν από την κόλαση.
Τι ήταν τα Erdoganomcs;
Ηταν η «συνταγή» με βάση την οποία σε εποχές που ο πληθωρισμός κάλπαζε, η Τουρκία αντί να αυξάνει τα επιτόκιά της, τα μείωνε. Επί δύο χρόνια, και με τον πληθωρισμό να τρέχει με ρυθμό 12%, η κεντρική Τράπεζα, με εντολή του Ταγίπ Ερντογάν αντί να αυξήσει τα επιτόκια, προχώρησε σε εννέα αλλεπάλληλες μειώσεις που έφεραν το επιτόκιο αναφοράς από το 24% που ήταν πριν ένα χρόνο στο 8,5%.
Μαζί, εκτόξευσε τις τιμές των εισαγωγών, οδήγησε στο ναδίρ και την αγοραστική δύναμη των νοικοκυριών και εκτόξευσε το κόστος βασικών ειδών, όπως τα καύσιμα και τα φάρμακα.
Οδήγησε επίσης τον βασικό μισθό, πέρσι, στα 350 ευρώ και έστειλε μέσα σε μία διετία περισσότερους από 300.000 νέους Τούρκους σε αναγκαστική μετανάστευση προς αναζήτηση εργασίας στην Ευρώπη και την Αμερική.
Η κατάρρευση της λίρας και τα συναλλαγματικά αποθέματα
Ταυτόχρονα η πτώση της ισοτιμίας της λίρας διέλυσε τις τουρκικές επιχειρήσεις και τις τουρκικές τράπεζες που έχουν υπέρογκο δανεισμό σε δολάρια και «στέγνωσε» τα νομισματικά αποθέματα της χώρας.
Μέχρι τον περασμένο μήνα, και με βάση τα στοιχεία του Reuters τα συναλλαγματικά αποθέματα της κεντρικής τράπεζας είχαν πέσει στα 51 δις δολάρια, τα οποία – ακόμη χειρότερα – είναι «δανεικά» από τις εμπορικές τράπεζες της χώρας. Και την ίδια ώρα οι δανειακές υποχρεώσεις της Τουρκίας σε συνάλλαγμα ανέρχονταν στα 170 δις δολάρια.
Μπροστά σ’ αυτά τα δεδομένα η χθεσινή αύξηση των επιτοκίων από την κεντρική τράπεζα στο 10,5% από το 8,5%, ήταν μονόδρομος επιβίωσης. Οι μόνες άλλες τρεις επιλογές που είχε ο Ερντογάν ήταν η στάση πληρωμών, τα capital controls και η προσφυγή στο ΔΝΤ.
Too little, too late?
Σε μια ανάλυσή του, ο πρώην αναπληρωτής διευθυντής του ΔΝΤ Ντέσμοντ Λαχμάν έλεγε πως για να βγει το «στοίχημα» του Ερντογάν, έπρεπε να καταρριφθεί στην πράξη όλη η θεωρία του «γκουρού» της οικονομίας Μίλτον Φρίντμαν.
«Για το καλό της παγκόσμιας οικονομίας», έγραφε, «και κυρίως για το καλό των φτωχών τούρκων πολιτών, προσευχόμαστε όλοι να αποδειχθεί ότι ο Φρίντμαν όντως τα είχε κάνει και τα είχε πει όλα λάθος. Εστω κι αν δεν στοιχηματίζουμε σ’ αυτό».
Τελικά, ο Λαχμάν ορθώς δεν στοιχημάτιζε, και ο Φρίντμαν δεν διαψεύστηκε. Όμως, ουδείς εγγυάται ακόμη και τώρα, μετά την χθεσινή στροφή, πως τα Erodganomics δεν έχουν καταφέρει ήδη την χαριστική βολή στην τουρκική οικονομία και τις τουρκικές τράπεζες. Και ότι η αύξηση των επιτοκίων δεν είναι απλώς too little, too late για μια αγορά κι ένα νόμισμα κλονισμένα εκ βάθρων.
