Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει δεσμευτεί να είναι η πρώτη κλιματικά ουδέτερη ήπειρος έως το 2050 και η χώρα μας έχει δεσμευτεί να σταματήσει μέχρι το 2028 να χρησιμοποιεί τον λιγνίτη για την παραγωγή ενέργειας. Η υλοποίηση αυτών των φιλόδοξων δεσμεύσεων συνεπάγεται δραστικές αλλαγές στην οικονομία των τοπικών κοινωνιών της Κοζάνης, της Φλώρινας και της Αρκαδίας, οι οποίες εξαρτώνται εδώ και δεκαετίες από τον λιγνίτη.
Η μεγάλη συζήτηση για τη “δίκαιη μετάβαση” αυτών των περιοχών, με νομοθετικές πρωτοβουλίες, ευρωπαϊκά κονδύλια και πολλές -ρεαλιστικές ή όχι- ιδέες έχει ξεκινήσει.
Μέχρι το 2028 η χώρα μας θα σταματήσει να χρησιμοποιεί τον λιγνίτη για την παραγωγή ενέργειας
Η διαΝΕΟσις δημοσιεύει σήμερα μια νέα, στοχευμένη έρευνα κοινής γνώμης, η οποία αποτυπώνει τις απόψεις των πολιτών αυτών των περιοχών γύρω από την απολιγνιτοποίηση και τις προοπτικές της μετάβασης σε ένα άλλο παραγωγικό μοντέλο στη μεταλιγνιτική εποχή.
Λίγα Λόγια Για Τον Λιγνίτη
- O λιγνίτης ήταν διαχρονικά μια φτηνή πηγή ενέργειας, που υπάρχει σε αφθονία στην Ελλάδα.
- Η απόδοσή του, όμως είναι εξαιρετικά χαμηλή, και αποτελεί ένα εξαιρετικά “βρώμικο” καύσιμο.
- Την περίοδο 1990-2017 ο λιγνίτης ήταν υπεύθυνος για το 34% των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου που προέρχονται από όλους τους τομείς της ελληνικής οικονομίας μαζί.
- Πλέον, εξαιτίας των τιμών των δικαιωμάτων εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου που θεσπίζει η Ευρωπαϊκή Ένωση, η καύση του λιγνίτη είναι ασύμφορη.
- Ως εκ τούτου, η λιγνιτική παραγωγή ενέργειας στην Ελλάδα μειώνεται.
- Η 8η Ιουνίου 2020 ήταν η πρώτη ημέρα από τη δεκαετία του ’50 κατά την οποία ο λιγνίτης είχε μηδενική συνεισφορά στην κάλυψη ζήτησης ηλεκτρικής ενέργειας στην Ελλάδα.
- Σήμερα όλες οι λιγνιτικές μονάδες της ΔΕΗ είναι ζημιογόνες.
- Η Ελλάδα έχει δεσμευτεί να κλείσει όλες τις λιγνιτικές μονάδες που λειτουργούν σήμερα μέχρι το 2023.
- Μια τελευταία, που βρίσκεται ακόμα υπό κατασκευή, θα λειτουργήσει ως λιγνιτική μέχρι το 2028 και μετά θα μετατραπεί σε άλλη χρήση.
Το ερωτηματολόγιο επιμελήθηκαν η Αν. Καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο Αθηνών Εμμανουέλα Δούση και ο Αναλυτής πολιτικής και Συνιδρυτής του “The Green Tank” Νίκος Μάντζαρης, και η έρευνα διεξήχθη το διάστημα 21-29 Οκτωβρίου 2020 από την εταιρεία Marc σε δείγμα 802 ατόμων στις περιφερειακές ενότητες Φλώρινας, Κοζάνης και Αρκαδίας, όπου και βρίσκονται τα ορυχεία και τα εργοστάσια της ΔΕΗ.
Τα αποτελέσματα, που μπορείτε να βρείτε αναλυτικά εδώ, αποτυπώνουν την κατάσταση στις ευάλωτες περιοχές και αναδεικνύουν την ανάγκη για μια σειρά από κινήσεις από την πλευρά της κυβέρνησης, τόσο στο θέμα της επικοινωνίας και της ενημέρωσης, όσο και στην πρακτική κινητοποίηση για την εφαρμογή συγκεκριμένων προγραμμάτων, σε συνεργασία με τους τοπικούς πληθυσμούς.
Βασικά συμπεράσματα
Σήμερα στην Ελλάδα υπάρχουν πέντε “λιγνιτικοί” δήμοι, στους οποίους βρίσκονται τα εργοστάσια και τα ορυχεία, και όπου ζουν οι περισσότεροι από τους χιλιάδες εργαζόμενους στον κλάδο. Είναι οι δήμοι Εορδαίας και Κοζάνης στον νομό Κοζάνης, οι δήμοι Αμυνταίου και Φλώρινας στον νομό Φλώρινας, και ο δήμος Μεγαλόπολης στην Αρκαδία.
Φυσικά, σ΄ αυτά τα μέρη το 100% των ερωτηθέντων γνωρίζουν ότι υπάρχουν εργοστάσια της ΔΕΗ που καίνε λιγνίτη στην περιοχή τους, και η συντριπτική πλειοψηφία, το 92%, γνωρίζουν και το ότι τα εργοστάσια αυτά θα κλείσουν.
Σχεδόν το 55% γνωρίζουν και το ότι υπάρχουν ευρωπαϊκά κονδύλια που προορίζονται για τον μετασχηματισμό των περιοχών τους στη μεταλιγνιτική εποχή, και οι μισοί (49,4%) έχουν ακουστά ότι το διάστημα διεξαγωγής της έρευνας βρισκόταν σε εξέλιξη δημόσια διαβούλευση για το θέμα της “δίκαιης μετάβασης”. Μόνο μια μικρή μειοψηφία σκόπευε να συμμετάσχει στη διαβούλευση, ωστόσο.
Τρεις είναι οι κυριότεροι λόγοι για τους οποίους οι ντόπιοι θεωρούν ότι κλείνουν τα εργοστάσια:
- επειδή βλάπτουν το περιβάλλον, που είναι η πρώτη απάντηση με διαφορά σε Αρκαδία και Φλώρινα
- επειδή “το απαιτεί η Ευρωπαϊκή Ένωση” (τρίτη δημοφιλέστερη απάντηση παντού) αλλά και
- “για να εξυπηρετηθούν συμφέροντα“, που είναι η δημοφιλέστερη απάντηση στην Κοζάνη.
Το ότι έχουν ακουστά το θέμα είναι φυσιολογικό και αναμενόμενο: το 44,1% των ερωτηθέντων και από τους τρεις νομούς δηλώνουν ότι τα εισοδήματα του νοικοκυριού τους εξαρτώνται “πολύ” ή “αρκετά” από το εργοστάσιο της ΔΕΗ της περιοχής -ένα ποσοστό που είναι μικρότερο σε κάποιους δήμους (μόνο 23% στο Δήμο Τρίπολης, για παράδειγμα) αλλά μεγαλύτερο σε άλλους (66,5% στον Δήμο Μεγαλόπολης, 74,2% στον Δήμο Εορδαίας -δηλαδή στην Πτολεμαΐδα).
Ένας στους τρεις κατοίκους της Φλώρινας, ένας στους πέντε κατοίκους της Κοζάνης και σχεδόν οι μισοί κάτοικοι της Αρκαδίας δηλώνουν ότι δεν γνωρίζουν πότε θα κλείσουν όλα τα εργoστάσια, βεβαίως. Από τους υπόλοιπους, όμως, η μεγάλη πλειοψηφία ξέρει ότι θα κλείσουν “μέχρι το 2023”, κάτι που πράγματι ισχύει για τις υπάρχουσες μονάδες. Οι ομάδες του πληθυσμού που ξέρουν τα λιγότερα για το θέμα είναι οι νέοι ηλικίας 17-24 και, όπως αναμενόταν, οι κάτοικοι δήμων που δεν έχουν άμεση σχέση με τη λιγνιτοπαραγωγή, κυρίως στην Αρκαδία.
Οι κάτοικοι, πάντως, δεν είναι ευχαριστημένοι για το ότι τα εργοστάσια κλείνουν. Περίπου 7 στους 10 πολίτες όλων των περιοχών δηλώνουν ότι νιώθουν “αρνητικά” ή “μάλλον αρνητικά” συναισθήματα για το κλείσιμο των εργοστασίων. Τα αρνητικά συναισθήματα είναι πλειοψηφικά σε όλες τις κατηγορίες του πληθυσμού, σε όλες τις ηλικίες, όλα τα εισοδήματα και όλα τα επαγγέλματα. Στην Πτολεμαΐδα το ποσοστό τους αγγίζει το 90%.
Η πλειοψηφία, εξάλλου, συμφωνεί ότι η απολιγνιτοποίηση “θα μπορούσε να γίνει και αργότερα” (56,3%).
Πάντως, η μεγάλη πλειοψηφία των πολιτών αναγνωρίζουν ότι η απολιγνιτοποίηση θα έχει ευεργετικές συνέπειες στην ποιότητα της ατμόσφαιρας, στη δημόσια υγεία και στο φυσικό περιβάλλον και στην ποιότητα ζωής στις περιοχές τους. Ωστόσο, ένα σχεδόν καθολικό 86,8% θεωρούν ότι οι συνέπειες στην οικονομική ανάπτυξη θα είναι αρνητικές.
Πιο συγκεκριμένα, τα σημαντικότερα προβλήματα που περιμένουν οι κάτοικοι για τις περιοχές τους τα επόμενα χρόνια είναι τρία: η φυγή των νέων και η εσωτερική μετανάστευση, η οικονομική κρίση και η φτώχεια και, πρώτα απ’ όλα, με μεγάλη διαφορά, η ανεργία (85,7%). Το ποσοστό των νοικοκυριών που θεωρούν ότι η απολιγνιτοποίηση θα έχει αρνητικές επιπτώσεις στο εισόδημα του νοικοκυριού τους, δε, είναι λίγο-πολύ όμοιο με το ποσοστό των νοικοκυριών που εξαρτώνται οικονομικά από τη βιομηχανία του λιγνίτη: 41,7% των ερωτηθέντων.
Μήπως, όμως, η απολιγνιτοποίηση αποτελεί ευκαιρία για να αλλάξει το παραγωγικό μοντέλο αυτών των περιοχών; Εδώ, οι κάτοικοι είναι διχασμένοι -46,4% συμφωνούν ή μάλλον συμφωνούν, 40% διαφωνούν ή μάλλον διαφωνούν. Στις νεότερες ηλικίες (17-24) και τους δήμους που εξαρτώνται λιγότερο από τα εργοστάσια της ΔΕΗ, πάντως, τα ποσοστά των πολιτών που αντιλαμβάνονται την απολιγνιτοποίηση ως ευκαιρία είναι σαφώς μεγαλύτερα.
Τι είδους ευκαιρία, όμως; Ως προς το πώς θα πρέπει να μοιάζουν νέες, εναλλακτικές μορφές οικονομικής δραστηριότητας, φαίνεται πως υπάρχει ομοφωνία: η πλειοψηφία των ερωτηθέντων και στις τρεις περιοχές θα ήθελαν να δουν την αγροτική παραγωγή να αναπτύσσεται στην περιοχή τους. Η βιομηχανία, η ενασχόληση με τις ΑΠΕ και ο τουρισμός έπονται.
Πηγή: διαΝΕΟσις
