Η Τουρκία και η λίρα έχουν πληρώσει βαρύ τίμημα στην εμμονή του Ερντογάν στο φθηνό χρήμα και τα χαμηλά επιτόκια. Αυτό όμως δεν εμποδίζει τον τούρκο πρόεδρο να επιστρέψει στο προσφιλές οικονομικό του δόγμα, «στην δονκιχωτική εκστρατεία κατά των υψηλών επιτοκίων», όπως την χαρακτηρίζει το Bloomberg.
Η επίθεση στον νέο κεντρικό τραπεζίτη
Στην ανάλυσή του, το διεθνές πρακτορείο, αναζητά τις πραγματικές αιτίες πίσω από την τελευταία, δημόσια επίθεση του Ταγίπ Ερντογάν κατά του νέου διοικητή της τουρκικής κεντρικής τράπεζας Νατσί Αγκμπάλ – μια επίθεση, που συνοδεύτηκε από την δήλωση/μήνυμα του τούρκου προέδρου: “Υπάρχει ένα πράγμα στο οποίο πιστεύω ακράδαντα», είπε ο Ερντογάν, «κι αυτό είναι ότι δεν μπορούμε να επιτύχουμε τίποτε με υψηλά επιτόκια”.
Ο Αγκμπάλ ήταν ο άνθρωπος που διορίστηκε κεντρικός τραπεζίτης από τον Ερντογάν για να σώσει την λίρα και τα συναλλαγματικά αποθέματα της χώρας. Από τον περασμένο Σεπτέμβριο επανέφερε την Τουρκία σε τροχιά νομισματικής ορθοδοξίας και, με τον πληθωρισμό να καλπάζει πάνω από το 14%, αύξησε δύο φορές τα επιτόκια κατά το μεγαλύτερο ποσοστό την τελευταία διετία.
Όμως, όπως τονίζει το Bloomberg, οι επενδυτές στοιχηματίζουν ότι, «όπως και οι προκάτοχοί του, ο νυν κεντρικός τραπεζίτης θα υποκύψει τελικά στις βουλές του “κυβερνήτη” του σκάφους: το ράλι της λίρας έχει σταματήσει και η άνοιξη όσον αφορά τις τουρκικές μετοχές προς το παρόν έχει περάσει».
Το Κοράνι και οι “Τίγρεις της Ανατολίας”
Ωστόσο, το Bloomberg θέτει το – βαθύτερο – ερώτημα ως προς το «τι ανάγκασε τον Ερντογάν να “λύσει” εκ νέου τη γλώσσα του».
«Σε τελική ανάλυση», γράφει, «εάν ο στόχος του ήταν απλώς η άσκηση πίεσης στον Αγκμπάλ, ο πρόεδρος θα μπορούσε απλώς να τηλεφωνήσει τον κεντρικό τραπεζίτη. Δηλώνοντας δημόσια τη βούλησή του, ο Ερντογάν έστειλε ένα σαφέστατο πολιτικό μήνυμα».
«Το ερώτημα», συνεχίζει, «είναι, σε ποιον, ακριβώς; Η πιο συνηθισμένη εξήγηση είναι ότι η απόρριψη των υψηλών επιτοκίων από πλευράς Ερντογάν είναι προϊόν της μουσουλμανικής πίστης του: το Κοράνι καταδικάζει την “riba” ή αλλιώς “τοκογλυφία”.
Ως ηγέτης ενός ισλαμικού κόμματος, του ταιριάζει – και έχει απήχηση στους υποστηρικτές του – να αντιδρά ενάντια στα υψηλά επιτόκια. Οι αναλύσεις του μερικές φορές παρασύρονται σε θρησκευτικούς υπαινιγμούς: έχει περιγράψει τα επιτόκια ως “τη μητέρα και τον πατέρα όλων των κακών” και έχει μιλήσει για το “τρίγωνο του διαβόλου” των επιτοκίων, του πληθωρισμού και των συναλλαγματικών ισοτιμιών.
Είναι ωστόσο εξίσου πιθανό ο Ερντογάν να απευθύνεται σε ένα συγκεκριμένο υποσύνολο της πολιτικής του βάσης: τις λεγόμενες “Τίγρεις της Ανατολίας”. Αυτές είναι οι θρησκευόμενοι συντηρητικοί επιχειρηματίες από πόλεις της κεντρικής και νότιας Τουρκίας, όπου χτυπά η καρδιά της πολιτικής επιρροής του Κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (AKP), οι οποίοι εκτινάχθηκαν οικονομικά ήδη από τα πρώτα χρόνια της πολιτικής κυριαρχίας του Ερντογάν.
Ο εσωτερικός πόλεμος των επιχειρηματιών στην Τουρκία
Οι επιχειρήσεις τους αμφισβήτησαν τη σχεδόν πλήρη κυριαρχία των ομίλων με έδρα στην Κωνσταντινούπολη, σε μεγάλο βαθμό χάρη στην κρατική – κυβερνητική υποστήριξη και την πρόσβαση σε φθηνή διεθνή χρηματοδότηση. Το AKP, με τη σειρά του, μπόρεσε να κεφαλαιοποιήσει πολιτικά σε διάφορες στιγμές την υποστήριξή τους.
Οι τίγρεις, ωστόσο, δεν βρυχώνται το τελευταίο διάστημα. Έχουν βυθιστεί στο χρέος και η αδύναμη λίρα καθιστά την αποπληρωμή δανείων σε ξένο νόμισμα ιδιαίτερα επαχθή. Με την εκ μέρους τους αμφισβήτηση της ελίτ της Κωνσταντινούπολης να περνά σε δεύτερο πλάνο, πολλοί βρίσκονται σε άμεση ανάγκη για χρήματα προκειμένου να παραμείνουν στη ζωή.
Μόνο την περασμένη εβδομάδα, ο ηγέτης της Ένωσης Επιμελητηρίων και Αγορών Εμπορευμάτων της Τουρκίας παραπονέθηκε ότι τα υψηλά επιτόκια αποτελούν “το μεγαλύτερο εμπόδιο στην παραγωγή και τις επενδύσεις” και κάλεσε τις τράπεζες να ακολουθήσουν μια “πιο υπεύθυνη” προσέγγιση.
Το πολιτικό και οικονομικό κόστος
Πρόκειται για ένα τμήμα του εκλογικού κοινού το οποίο δεν αντέχει πολιτικά να αγνοήσει ο Ερντογάν. Γνωστή υπό το τουρκικό αρκτικόλεξο TOBB, η συγκεκριμένη ένωση έχει 1,3 εκατομμύρια μέλη, πολλά από τα οποία είναι “τίγρεις”.
Θα μειωθούν οι οικονομικές τους ανησυχίες από την πίεση του προέδρου για χαμηλότερα επιτόκια;»
«Ως επιχειρηματίες», καταλήγει το Bloomberg, “πρέπει να καταλάβουν ότι τα χαμηλά επιτόκια θα τροφοδοτήσουν τον πληθωρισμό και θα αποδυναμώσουν το νόμισμα – κακά νέα για τους ίδιους, ακόμη και χωρίς τη ζημία που προκαλείται στην οικονομία από την πανδημία του κορονοϊού.
Αν εκφράσουν ενθουσιασμό για τη δονκιχωτική εκστρατεία του προέδρου της Τουρκίας, θα είναι οι ίδιοι που θα υποστούν πρώτοι τις οδυνηρές συνέπειες”.
