Το φαραωνικό όραμα του Ταγίπ Ερντογάν για την Διώρυγα της Κωνσταντινούπολης λέει ότι το, μήκους 43 χιλιομέτρων κανάλι που θα συνδέει τη Μαύρη Θάλασσα με την Προποντίδα. Θα μετατρέψει, την Κωνσταντινούπολη σε νησί και θα δημιουργήσει μια νέα πόλη ενός εκατομμυρίου κατοίκων στις ακτές της ανατολικής Θράκης. Επιπλέον, θα οδηγήσει στην κατασκευή ενός τεράστιου τερματικού σταθμού για πλοία μεταφοράς εμπορευματοκιβωτίων καθώς και σε μια κατασκευαστική κοσμογονία με δεκάδες νέες γέφυρες, αυτοκινητόδρομους και μαρίνες.
Όμως, οι δημοσκοπήσεις στην Τουρκία αποτυπώνουν την άρνηση και την αντίδραση της πλειοψηφίας των κατοίκων της Κωνσταντινούπολης στο σχέδιο – ένα σχέδιο, που απορρίπτει και ο δήμαρχος Εκρέμ Ιμάμογλου. Και, όπως επισημαίνει το Foreign Policy, οι διαμαρτυρίες αυτές μπορεί να εξελιχθούν στον μεγάλο εφιάλτη του Ερντογάν.
Από την Διώρυγα έως το Πάρκο Γκεζί
Το Foreign Policy συγκρίνει τις σημερινές αντιδράσεις για το Kanal Istanbul στην Toυρκία με τις διαμαρτυρίες του 2013, που είχαν ξεκινήσει επίσης ειρηνικά, για τα οικοδομικά σχέδια της κυβέρνησης στο Πάρκο Γκεζί, όπου ο Ερντογάν ήθελε να μετατρέψει ένα πρώην οθωμανικό στρατόπεδο, μεταξύ άλλων, και σε εμπορικό κέντρο,
Εκείνες οι αντιδράσεις είχαν εξελιχθεί σε τεράστιο αντικυβερνητικών κινητοποιήσεων, που διήρκεσαν επί εβδομάδες, και κατέληξαν στην μεγαλύτερη πρόκληση που αντιμετώπισε εσωτερικά το κόμμα του Ερντογάν αφότου ανέλαβε την εξουσία στην Τουρκία.
Σήμερα, πολλοί οικονομολόγοι και πολεοδόμοι θεωρούν ότι στη Διώρυγα της Κωνσταντινούπολης θα σπαταληθούν πολύτιμοι πόροι, σε μια περίοδο που η οικονομία της Τουρκίας κλυδωνίζεται σοβαρά.
Το ίδιο πιστεύει και ο προερχόμενος από την αξιωματική αντιπολίτευση δήμαρχος της Πόλης. «Το σχέδιο αυτό δεν συνιστά απλώς προδοσία, αλλά φόνο. Όταν ολοκληρωθεί, θα σημάνει το τέλος της Κωνσταντινούπολης», είχε πει προ διετίας ο Ιμάμογλου.
Η απόλυτη περιβαλλοντική καταστροφή
Σύμφωνα με εκτιμήσεις του δήμου, για τη διάνοιξη της Διώρυγας της Κωνσταντινούπολης θα χρειαστεί να κοπούν κάπου 200.000 δέντρα, θα καταστραφούν 136 εκατομμύρια τ.μ. καλλιεργήσιμης γης και η Πόλη θα χάσει κάπου 33 εκατομμύρια κυβικά μέτρα νερού από την καταστροφή λιμνών και δεξαμενών.
Παράλληλα, τα χώματα από τη διάνοιξη θα χρησιμοποιηθούν για τη δημιουργία χωματερής στις ακτές της Τουρκίας στη Μαύρη Θάλασσα, καταστρέφοντας τους παράκτιους οικότοπους πολλών ειδών της πανίδας. Η προσθήκη επίσης, σύμφωνα με τις εκτιμήσεις, ετησίως έως και δύο κυβικών χιλιομέτρων πρόσθετου θαλασσινού νερού και οργανικών υλικών από τη Μαύρη Θάλασσα μέσω της Διώρυγας της Κωνσταντινούπολης στην Προποντίδα ίσως σημάνει το τέλος του ενάλιου περιβάλλοντος εκεί.
Η παρέμβαση των ναυάρχων
Εξ ου και οι αντιδράσεις, στις οποίες τον περασμένο μήνα προστέθηκαν και εκείνες των 104 απόστρατων ναυάρχων και άλλων πρώην αξιωματικών του Πολεμικού Ναυτικού της χώρας, που διατύπωσαν στην επιστολή τους την ανησυχία τους για ενδεχόμενη απόπειρα της κυβέρνησης να αλλάξει τους όρους ή να αποχωρήσει από τη Συνθήκη του Μοντρέ, που υπεγράφη το 1936 στις όχθες της λίμνης της Γενεύης και εγγυάται την ελεύθερη διέλευση των πλοίων από τα Στενά του Βοσπόρου και τα Δαρδανέλια, τόσο εν καιρώ ειρήνης όσο και εν καιρώ πολέμου.
Η Συνθήκη του Μοντρέ
Οι ναύαρχοι επισήμαναν ότι η Συνθήκη του Μοντρέ συνήφθη για να αποτρέψει εξωτερικές δυνάμεις να χρησιμοποιήσουν τα Στενά του Βοσπόρου για να προκαλέσουν σύρραξη και να εμπλέξουν έτσι και την Τουρκία σε πόλεμο.
Η Διώρυγα της Κωνσταντινούπολης προκάλεσε έντονη συζήτηση στην Τουρκία, για τη συνεχιζόμενη υποστήριξή της στη Συνθήκη, που ξεκίνησε τον Ιανουάριο, όταν ο Ερντογάν ανακοίνωσε ότι η Διώρυγα θα εξαιρείται «εντελώς» από το Μοντρέ, και άρα η Τουρκία θα αποφασίζει ποια πλοία θα διέρχονται απ’ αυτήν, ενώ τον περασμένο μήνα ο πρόεδρος της Τουρκικής Εθνοσυνέλευσης, Μουσταφά Σεντό, έριξε νέο λάδι στη φωτιά, δηλώνοντας σε τηλεοπτικό δίκτυο ότι η Άγκυρα έχει το δικαίωμα να αποχωρήσει από τη Συνθήκη του Μοντρέ, εφόσον το επιθυμήσει.
Τον Απρίλιο ο Ερντογάν θόλωσε κι άλλο τα νερά, λέγοντας ότι προς το παρόν η Τουρκία δεν έχει τέτοια σχέδια, αλλά αν υπάρξει ανάγκη στο μέλλον δεν θα διστάσει να αναθεωρήσει οποιαδήποτε συνθήκη.
Το «Κουτί της Πανδώρας»
Οι υπαινιγμοί του Ερντογάν προκάλεσαν νέο κύμα ανησυχίας. Οπως σημειώνει στο Foreign Policy ο Τούρκος πρώην διπλωμάτης και νυν διευθύνων σύμβουλος της Global Resources Partnership, Μεχμέτ Ογκουτσού, «Η Συνθήκη του Μοντρέ είναι ένα κουτί της Πανδώρας. Αν το ανοίξεις, ποτέ δεν γνωρίζεις τι θα ξεπηδήσει από μέσα».
«Σήμερα η Συνθήκη του Μοντρέ προστατεύει την Τουρκία από πιέσεις των ΗΠΑ ή της Ρωσίας», τονίζει ο διευθυντής των γραφείων του German Marshall Fund στην Άγκυρα, Οζγκούρ Ουνλουχισαρτζικλί. Εν καιρώ ειρήνης η διέλευση για μη πολεμικά πλοία είναι δωρεάν.
Αν η Διώρυγα της Κωνσταντινούπολης εξαιρεθεί από τη Συνθήκη του Μοντρέ δεν θα υπόκειται στους κανόνες της και άρα η Τουρκία θα μπορούσε να επιβάλει τέλη διέλευσης και να αποφασίζει ποιος θα διέρχεται απ’ αυτήν.
«Καλά θα κάνει ο Ερντογάν να σκεφτεί τις ισορροπίες»
«Ο Ερντογάν», καταλήγει το άρθρο του Foreign Policy, «καλά θα κάνει να σκεφτεί προσεκτικά τις ισορροπίες, ειδικά μετά τα πρόσφατες εξελίξεις στην ευρύτερη περιοχή της Μαύρης Θάλασσας… Μπορεί να θέλει περισσότερες εξουσίες για την Τουρκία, ώστε να ρυθμίζει μονομερώς τους κανόνες. Αλλά για τη χώρα του η σοφότερη κίνηση είναι να κρατά κλειστό το καπάκι του κουτιού της Πανδώρας κι ίσως είναι η καλύτερη προστασία της κυριαρχίας της, στην οποία συχνά αναφέρεται ο Ερντογάν».
