Μπορεί να είναι η «μητέρα των δικών», μπορεί να είναι η αυλαία ενός από τα μεγαλύτερα οικονομικά και πολιτικά σκάνδαλα στα διεθνή χρονικά και, σίγουρα, είναι η δίκη που θα κρίνει όχι μόνον την τύχη της τουρκικής οικονομίας αλλά πιθανώς και την τύχη του ίδιου του Ταγίπ Ερντογάν.
Η Halkbank μπορεί να είναι η αρχή του τέλους
Η δίκη της Halkbank, της τουρκικής τράπεζας που κατηγορείται για μαζικό λαθρεμπόριο χρυσού υπέρ του Ιράν και σπάσιμο του αμερικανικού εμπάργκο κατά της Τεχεράνης, είχε προγραμματιστεί να ξεκινήσει χθες στο ομοσπονδιακό δικαστήριο του Μανχάταν στην Νέα Υόρκη. Επί του παρόντος όμως, το δικαστήριο εξετάζει ενστάσεις, τεχνικές πραμέτρους και ζητήματα διαδικασίας και αρμοδιοτήτων, σε μια ακόμη εμφανή προσπάθεια της τουρκικής πλευράς να καθυστερήσει την όλη διαδικασία.
Αργά ή γρήγορα όμως – και μάλλον σύντομα, όπως δείχνουν τα μηνύματα από τις ΗΠΑ – η υπόθεση θα μπει στην ουσία της. Και τότε, όπως έγραψε την περασμένη εβδομάδα το Spiegel στο αποκαλυπτικό αφιέρωμά του, μπορεί να σημάνει η ώρα του Αρμαγεδώνα για την τουρκική οικονομία:
«Εάν καταδικαστεί», έγραψε το γερμανικό περιοδικό, «η Halkbank απειλείται με πρόστιμο ύψους έως 20 δισεκατομμυρίων δολαρίων ή και με αποκλεισμό από το διεθνές διατραπεζικό σύστημα Swift. Μία από τις μεγαλύτερες τουρκικές τράπεζες δεν θα μπορούσε πλέον να συμμετέχει στις διεθνείς συναλλαγές. Αυτό θα ήταν το τέλος».
Στην δίκη παίζεται το “κεφάλι” του ίδιου του Ερντογάν
Το επαπειλούμενο «τέλος» όμως μπορεί να έχει και εξίσου δραματικές πολιτικές διαστάσεις. Διότι πέραν του ρόλου της Halkbank στην παράκαμψη του αμερικανικού εμπάργκο κατά το Ιράν, η δίκη απειλεί να φέρει στο φως βαριά στοιχεία και για το έτερος σκέλος του σκανδάλου – εκείνο της απόπειρας συγκάλυψής του στην οποία φέρεται να είχε πρωταγωνιστικό ρόλο το δίδυμο Ταγίπ Ερντογάν και Ντόναλντ Τραμπ.
Και το ερώτημα που θα τεθεί προς απάντηση στο δικαστήριο, σύμφωνα επίσης με το Spiegel, θα είναι εάν τούρκοι πολιτικοί – συμπεριλαμβανομένου του ίδιου του Ερντογάν – είχαν ευθεία εμπλοκή τόσο στην οργάνωση του σκανδάλου όσο και στην προσπάθειά συγκάλυψής του.
Τα έως τώρα στοιχεία του κατηγορητηρίου λένε, συνοπτικά, ότι οι Οι Τούρκοι εξήγαγαν περίπου 13 δισεκατομμύρια δολάρια χρυσού στο Ιράν απευθείας, ή μέσω των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων, μεταξύ Μαρτίου 2012 και Ιουλίου 2013. Σε αντάλλαγμα, η Τουρκία έπαιρνε ιρανικό φυσικό αέριο και πετρέλαιο. Και οι συναλλαγές γίνονταν μέσω της τουρκικής κρατικής τράπεζας Halkbank.
Οι ροές του χρυσού και του χρήματος κόπηκαν το 2013 επί θητείας Ομπάμα στον Λευκό Οϊκο και λίγο αργότερα άρχισε να κινείται η νομική διαδικασία.
Η δράση του “διδύμου” Τραμπ-Ερντογάν
Ομως, μετά την ανάληψη της αμνερικανικής προεδρίας από τον Ντόναλντ Τραμπ άρχισε και το μεγάλο παζάρι μεταξύ Αγκυρας και Ουάσιγκτον για το «κουκούλωμα» της υπόθεσης.
Για το πως επιχειρήθηκε αυτό το «κουκούλωμα’ χαρακτηριστικά είναι τα όσα έχει γράψει μεταξύ άλλων, στο βιβλίο του ο πρώην σύμβουλος εθνικής ασφαλείας του Τραμπ, Τζον Μπόλτον.
Σύμφωνα με τον Μπόλτον, τον Οκτώβριο του 2018 και ακατόπιν συνεννόησης Τραμπ-Ερντογάν, η Τουρκία είχε συμφωνήσει να απελευθερώσει τον αμερικανό πάστορα Μπράνσον με διπλό αντάλλαγμα: να χαλαρώσουν οι αμερικανικές κυρώσεις κατά της Αγκυρας και να «παγώσει» η έρευνα για την Halkbank.
Όπως αναφέρει ο Μπόλτον, ο ίδιος, ο τότε υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ Μάικ Πομπέο και ο υπουργός Οικονομικών Στιβ Μιούντσιν, συνεργάστηκαν για να προσπαθήσουν να κλείσουν την υπόθεση, αλλά οι εισαγγελείς της Νέας Υόρκης ήταν άτεγκοι και αμετάπειστοι.
Τον Δεκέμβριο του ίδιου χρόνου, όπως και πάλι γράφει ο Τζον Μπόλτον, ο Ταγίπ Ερντογάν και ο Ντόναλντ Τραμπ συναντήθηκαν στη σύνοδο κορυφής της G20 στο Μπουένος Άιρες της Αργεντινής. Εκεί, ο τούρκος πρόεδρος ζήτησε και πάλι να σταματήσει η έρευνα για την Halkbank.
Το deal του Μπουένος Αϊρες
Τότε ο Ντόναλντ Τραμπ φέρεται να είπε στον Ερντογάν ότι «θα φροντίσει τα πράγματα, εξηγώντας ότι οι εισαγγελείς της Νότιας Περιφέρειας της Νέας Υόρκης ήταν άνθρωποι του Ομπάμα,και πως εκείνος θα έλυνε το πρόβλημα αντικαθιστώντας τους».
Κατά τον Μπόλτον τότε ο Ερντογάν έδωσε στον πρόεδρο Τραμπ μια αναφορά που συντάχθηκε από τη δικηγορική εταιρεία που εκπροσωπεί την Halkbank, η οποία είναι σήμερα η King & Spalding. Μετά από αυτή την αναφορά, ο Τραμπ είχε δηλώσει δημόσια πως η «Halkbank ήταν εντελώς αθώα δεν παραβίασε τις κυρώσεις των ΗΠΑ στο Ιράν».
Σύμφωνα επίσης με όσα έχουν αποκαλύψει οι New York Times, η αμερικανική εταιρία lobbying Ballard είχε πάρει τουλάχιστον 4,6 εκατομμύρια δολάρια από την τουρκική κυβέρνηση προκειμένου να κάνει λόμπινγκ στις ΗΠΑ για λογαριασμό της Halkbank. Κατά τις ίδιες αποκαλύψεις, εκείνη την εποχή η Αγκυρα είχε προσφέρει στον έτερο σύμβουλο εθνικής ασφάλειας του Τραμπ, Μάικλ Φλιν, ποσό 15 εκατομμυρίων δολαρίων για να πετύχει την έκδοση του Φετουλάχ Γκιουλέν από τις ΗΠΑ στην Τουρκία.
«Η εκτίμησή μου και το συμπέρασμά μου», είχε δηλώσει πρόσφατα σε συνέντευξή του στο Foreign Policy ο πρώην υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ Ρεξ Τίλερσον, «είναι πως ο Ερντογάν είθχε βαθύ και επίμονο προσωπικό ενδιαφέρον για την υπόθεση της Halkbank. Και αυτό συνέβαινε διότι ανησυχούσε για το τι μπορεί να προκύψει ή να αποκαλυφθεί για την δική του εμπλοκή τόσο στην συγκεκριμένη υπόθεση, όσο και σε άλλα σοβαρά ζητήματα».
