Το τηλεφώνημα του Κυριάκου Μητσοτάκη στον Ταγίπ Ερντογάν και τα μηνύματα αλληλεγγύης μεταξύ των δύο ηγετών μετά τον σεισμό των 6,7 Ρίχτερ που χτύπησε την Σάμο και την Σμύρνη αφύπνισε μνήμες του 1999. Και θύμισε την λεγόμενη «διπλωματία των σεισμών» – την διπλωματία εκείνης της εποχής, που είχε οδηγήσει σε σχετική αναθέρμανση τις σχέσεις των δύο πλευρών μετά από μια ιδιαίτερα τεταμένη περίοδο στα ελληνοτουρκικά.
Τότε όλα είχαν συμβεί τρία χρόνια μετά την κρίση των Ιμίων, και μόλις λίγους μήνες μετά την υπόθεση Οτσαλάν που είχε φέρει Ελλάδα και Τουρκία στα πρόθυρα σύρραξης.
Ο σεισμός στο Ιζμίτ
Ηταν 17 Αυγούστου του 1999 όταν ο τρομακτικός σεισμός των 7,6 Ρίχτερ χτύπησε την πόλη του Ιζμίτ στην βορειοδυτική Τουρκία. Ηταν η απόλυτη φυσική και ανθρωπιστική καταστροφή: Ο αριθμός των νεκρών έφθασε στις 18.000, των τραυματιών 50.000, ενώ εκατοντάδες χιλιάδες ήταν οι άστεγοι.
Ολη η Ελλάδα τότε είχε σπεύσει να σταθεί στο πλευρό της Τουρκίας και να βοηθήσει. Τα συνεργεία της ΕΜΑΚ έδιναν μάχες ζωής στα ερείπια, και οι έλληνες έκαναν ουρές για να προσφέρουν αίμα για τους σεισμοπαθείς.
Παρ’ ότι ο τότε υπουργός Υγείας της Τουρκίας είχε φθάσει αρχικά στο σημείο να δηλώσει ότι «δεν θέλουμε ελληνικό αίμα», το κύμα της αλληλεγγύης και της ανθρωπιάς άλλαξε το κλίμα και έσπασε τα στερεότυπα.
Τα 5,9 Ρίχτερ της Αθήνας
Μόλις 20 ημέρες μετά, στις 7 Σεπτεμβρίου, η Αθήνα χτυπήθηκε από τα 5,9 Ρίχτερ του ρήγματος της Πάρνηθας: 143 νεκροί, 100.000 άνθρωποι έμειναν άστεγοι, και 22 κτίρια καταστράφηκαν ολοσχερώς.
Η αλληλεγγύη τότε ανταποδόθηκε. Και στα ερείπια των κτιρίων που είχαν καταρρεύσει στην Αθήνα έδιναν την μάχη της ζωής, δίπλα – δίπλα, οι άνδρες της ΕΜΑΚ και της άνδρες της AKUT, της αντίστοιχης ομάδας διάσωσης της Τουρκίας.
Μέσα από αυτό το κύμα της αλληλεγγύης είχε προκύψει και η διπλωματία των σεισμών: Η διπλωματία που λίγο αργότερα οδήγησε στο λιώσιμο των πάγων και, τουλάχιστον, στην προσπάθεια αναθέρμανσης των σχέσεων μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας.
Ο Παπανδρέου και ο Τζεμ
Ο τότε υπουργός Εξωτερικών Γιώργος Παπανδρέου, δήλωσε ότι ήθελε να αποτελέσει η Ελλάδα την «κινητήριο δύναμη» που θα οδηγήσει την Τουρκία στην Ευρώπη. Ο τούρκος ομόλογός του Ισμαήλ Τζεμ, μίλησε για «έκρηξη αγάπης και προσδοκιών στις δυο πλευρές του Αιγαίου».
Τον Γενάρη του 2000, ο Γιώργος Παπανδρέου, μετά από 38 χρόνια, πραγματοποίησε την πρώτη επίσημη επίσκεψη Έλληνα υπουργού Εξωτερικών στην Τουρκία. Κατέθεσε στεφάνι στο μαυσωλείο του Κεμάλ Ατατούρκ στην Άγκυρα και ο Ισμαήλ Τζεμ δήλωσε ότι κατά τη διάρκεια των τελευταίων 6 μηνών, είχαν γίνει περισσότερα βήματα για την προώθηση των καλών σχέσεων ανάμεσα στις δυο χώρες, απ’ ό,τι τα τελευταία 40 χρόνια.
Εκείνο που είχε επιτευχθεί δεν ήταν η λύση των προβλημάτων – αυτή δεν ήρθε ούτε τότε, τελικά -, αλλά η αλλαγή κλίματος και προθέσεων. Το κλίμα φιλίας και αλληλεγγύης πέρασε, για ένα διάστημα τουλάχιστον, από την βάση των λαών στις ηγεσίες.
Είναι μεγάλο ερώτημα εάν κάτι τέτοιο θα μπορούσε να συμβεί ξανά σήμερα, ανεξαρτήτως της εμβέλειας και της αντιστοιχίας των φυσικών γεγονότων. Η σημερινή Τουρκία του Ερντογάν είναι τελείως διαφορετική από την Τουρκία του 1999 και οποιαδήποτε θετική εξέλιξη από την πλευρά της Αγκυρας θα αποτελούσε πραγματικά μεγάλη έκπληξη και ανατροπή.
