από τον Κωνσταντίνο Αθ. Οικονόμου, δάσκαλο, συγγραφέα
Η Καλυψώ ήταν μία Νύμφη, κόρη του Άτλαντα και της Πλειόνης, ή σύμφωνα με άλλη εκδοχή του θεού Ήλιου και της Περσηίδας. Ο Ησίοδος αναφέρει ότι η Καλυψώ ήταν κόρη του Ωκεανού και της Τηθύος, πράγμα που κατατάσσει την Καλυψώ στις Ωκεανίδες. Ωκεανίδα την χαρακτηρίζει και ο Απολλόδωρος ο οποίος αναφέρει ως γονείς της τον Νηρέα και τη Δωρίδα1. Ζούσε στη νήσο Ωγυγία, που οι αρχαίοι συγγραφείς τοποθετούν στη δυτική Μεσόγειο. Κάποιοι πιστεύουν ότι αυτή η μυθική νήσος ίσως είναι η Θέουτα, απέναντι από το Γιβραλτάρ ή το νησί Γκόζο της Μάλτας. Συχνά αναφέρεται απλώς ως «το Νησί της Καλυψώς».
Η ΚΑΤΟΙΚΙΑ ΤΗΣ: Η Καλυψώ κατοικούσε σε ένα μεγάλο σπήλαιο, κοντά στην είσοδο του οποίου υπήρχαν φυσικοί κήποι, ένα ιερό δάσος και άφθονες πηγές. Εκεί περνούσε την ημέρα της η Νύμφη, κλώθοντας και υφαίνοντας με τις υπηρέτριές της, που ήταν και αυτές Νύμφες.
Ο ΟΔΥΣΣΕΑΣ ΣΤΟ ΝΗΣΙ ΤΗΣ ΚΑΛΥΨΩΣ: Η Καλυψώ, σύμφωνα με την Οδύσσεια2, υποδέχθηκε τον Οδυσσέα, που είχε πια μείνει έρημος από συντρόφους, στο νησί της ως ναυαγό. Ο Όμηρος μας αναφέρει ότι η Καλυψώ τον ερωτεύτηκε με πάθος και γι’ αυτό τον κράτησε κοντά της επί επτά χρόνια. Σύμφωνα με άλλους συγγραφείς, ο Οδυσσέας έμεινε με την Καλυψώ σχεδόν δέκα χρόνια ή κατ΄άλλους ένα μόνο έτος3.
- Η Καλυψώ του υποσχέθηκε ότι θα τον έκανε αθάνατο, αλλά ο Οδυσσέας δεν παρασύρθηκε ούτε από στη γοητεία της ούτε από τον αιωνίως ανθρώπινο ζητούμενο για αθανασία, γιατί ο βαθύτερος πόθος του ήταν ο νόστος στην Ιθάκη, δηλαδή η επιστροφή του στην πατρίδα και η συνάντηση με τη σύζυγό του, την Πηνελόπη, έστω και είκοσι έτη μετά!
Η ΚΑΛΥΨΩ ΕΠΙΤΡΕΠΕΙ ΤΗΝ ΑΝΑΧΩΡΗΣΗ ΤΟΥ ΟΔΥΣΣΕΑ: Μετά από παράκληση της θεάς Αθηνάς, που πάντοτε υποστήριζε το βασιλιά της Ιθάκης, ο Δίας έστειλε τον Ερμή στην Καλυψώ για να της ζητήσει να αφήσει τον Οδυσσέα να φύγει. Έπειτα απ΄αυτό, η Καλυψώ με μεγάλη της λύπη, αναγκάστηκε να τον άφησε να φύγει, αφού πρώτα του έδωσε ξυλεία και πανί για να κατασκευάσει μία απλή σχεδία, καθώς και προμήθειες (ακόμα και «μαύρο κρασί») για το ταξίδι του. Επίσης του υπέδειξε ποιους αστέρες να παρατηρεί για να ρυθμίζει την νυχτερινή θαλάσσια πορεία του.
ΑΛΛΕΣ ΜΥΘΙΚΕΣ ΕΚΔΟΧΕΣ: Μεταγενέστεροι μύθοι αναφέρουν ότι ο Οδυσσέας και η Καλυψώ απέκτησαν μαζί ένα γιο, τον Αύσονα ή τον Λατίνο4, που αργότερα εγκαταστάθηκε στην περιοχή που θα έφερε το όνομά του, το Λάτιο. Αντιθέτως, ο Ησίοδος5 αναφέρει δύο γιους τους, τον Ναυσίθοο6 και τον Ναυσίνοο7.
ΣΧΕΣΗ ΜΕ ΤΟ ΕΠΟΣ ΤΟΥ ΓΚΙΛΓΚΑΜΕΣ: Η ιστορία του Οδυσσέα και της Καλυψώς έχει κάποια στενή ομοιότητα με το έπος του Γκιλγκαμές, όπου και εκεί ο ήρωας πλέει περιπλανώμενος φεύγοντας μακριά από μία βασίλισσα8.
ΕΤΥΜΟΛΟΓΙΚΑ: Το όνομα της Καλυψώς προέρχεται από το ρήμα “καλύπτω”, που σημαίνει “αυτή που καλύπτει ή κρύβει ή εξαπατά”! Σύμφωνα με άλλες ερμηνείες το όνομά της σημαίνει η καλύπτουσα το διανοούμενον, δηλαδή “αυτή που αποκρύπτει τη γνώση”, φράση, η οποία σε συνδυασμό με το ομηρικό επίθετο “δολόεσσα” που σημαίνει πανούργα, δικαιολογεί και ετυμολογικά τον ερμητικό χαρακτήρα της Καλυψώς και του νησιού της.
ΠΑΡΑΘΕΜΑ: Ο Οδυσσέας διηγείται στους Φαίακες τα γεγονότα στο νησί της Καλυψώς: “Οι επίλοιποι αντρειανοί σύντροφοί μου χαθήκανε· μονάχος εγώ απ᾿ του δρεπανόγυρτου άρμενου πιασμένος την καρένα μέρες εννιά θαλασσοδέρνομουν᾿ στις δέκα, μες στη νύχτα τη μαύρη, μ᾿ έριξαν οι αθάνατοι στην Ωγυγία, στο σπίτι της Καλυψώς, της ομορφόμαλλης τρανής θεάς· κι εκείνη με καλοδέχτηκε και μ᾿ έτρεφε και το ‘χε στο μυαλό της, αν μείνω, να με κάνει αθάνατο κι αγέραστο για πάντα· όμως ποτέ δε μου μετάστρεψε τη γνώμη μες στα στήθη.
- Χρόνους εφτά εκεί πέρα αδιάκοπα καθόμουν, κι όσα ρούχα η Καλυψώ μου φόρειε αθάνατα, τα μούσκευα στο δάκρυ. Μα στου καιρού το κυκλογύρισμα τα οχτώ σα φτάσαν χρόνια, μου ‘πε να φύγω πια και μ᾿ έσπρωξε να στρέψω στην πατρίδα για ο Δίας το πρόσταξε για κι άλλαξε βουλή από μοναχού της. Μέσα σε μια πλωτή ξυλόδετη με βάζει, μου φορτώνει ψωμί, κρασί γλυκό, κι αθάνατα φορέματα με ντύνει· κι έπειτα αγέρα πρίμο, απείραγο, γλυκόπνογο μου στέλνει.” [Ομήρου Οδύσσεια, η 251-267].
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ: Ησίοδος, Θεογονία. Ομήρου, Οδύσσεια, ε, η. Απολλόδωρος, Dalley, S. 1989, «Μύθοι από τη Μεσοποταμία”, Oxford University Press, Oxford, Νέα Υόρκη. Grimal, Pierre, Το Λεξικό της Κλασικής Μυθολογίας, Wiley-Blackwell, 1996. Smith, William, Λεξικό της ελληνικής και ρωμαϊκής βιογραφίας και της μυθολογίας, Λονδίνο (1873). “Calypso”.
1. Απολλόδωρος, Βιβλιοθήκη, 1.2.7.
2. Ραψωδίες ε και η.
3. Υγίνος, Fabulae, 125.
4. Απολλόδωρος, Επιτομή, 7.24.
5. Θεογονία, Β 1017-1018.
6. Ο Ναυσίθοος αυτός δεν πρέπει να συγχέεται με τον ομώνυμο βασιλιά των Φαιάκων, που επίσης αναφέρεται στην Οδύσσεια και που υπήρξε πατέρας του Αλκίνοου.
7. Dalley, S. (1989) «Μύθοι από τη Μεσοποταμία” Oxford University Press, Oxford, Νέα Υόρκη.
8. Grimal, Pierre, Το Λεξικό της Κλασικής Μυθολογίας, Wiley-Blackwell, 1996, σ. 86.
