Η πανδημία παραμένει, τα προγράμματα οικονομικής στήριξης όμως αποσύρονται.Και το «φάντασμα» του Σόιμπλε ξυπνά.
Μπορεί το τέταρτο κύμα του κοροναϊού να σαρώνει την Ευρώπη με την μεγαλύτερη ίσως σφοδρότητα απ’ ό,τι όλον τον υπόλοιπο πλανήτη, lockdowns όμως δεν προβλέπονται – πλην περαιτέρω δραματικού απροόπτου τουλαχιστον – και, ως εκ τούτου, δεν προβλέπεται και παράταση της δημοσιονομικής και νομισματικής στήριξης.
Το τέλος της νομισματικής στήριξης
Ηδη, η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα σχεδιάζει την απόσυρση και τον πλήρη τερματισμό του προγράμματος αγορών κρατικών ομολόγων (PEPP) έως τον Μάρτιο, γεγονός που βάζει τέλος στην νομισματική στήριξη. Στο κακό σενάριο, η απόφαση αυτή θα έβαζε τέλος και στην πρόσβαση της Ελλάδας στις έκτακτες ροές φθηνού χρήματος της ΕΚΤ – καθώς η χώρα μας εξακολουθεί να μην διαθέτει επενδυτική βαθμίδα -, οι πληροφορίες όμως αναφέρουν ότι ότι η Κριστίν Λαγκάρντ προωθεί μεταβατικό πρόγραμμα, τύπου «γέφυρας», διάρκειας έξι μηνών και ύψους 300 εκατομμυρίων ευρώ προκειμένου να μην εκτεθούν βίαια στους κινδύνους των αγορών χώρες με υψηλό χρέος όπως η Ιταλία και η Ελλάδα.
Η μάχη για τις αλλαγές στο Σύμφωνο Σταθερότητας
Στο δημοσιονομικό μέτωπο όμως η αντίστοιχη «γέφυρα» φαίνεται πως θα αργήσει αρκετά ακόμη. Αυτό τουλάχιστον προκύπτει από τα όσα έγιναν στο Eurogroup και το Ecofin αυτής της εβδομάδας, όπου απλώς επικυρώθηκε η πρόβλεψη για επιστροφή στους πάγιους δημοσιονομικούς κανόνες – χρέος έως 60% του ΑΕΠ και έλλειμμα έως 3% – από το 2023. Κοινώς, η ρήτρα διαφυγής θα παραμείνει σε ισχύ για έναν ακόμη χρόνο και από εκεί και πέρα, εάν έως τότε δεν έχει υπάρξει συμφωνία για πάγιες αλλαγές στις προβλέψεις του Συμφώνου Σταθερότητας, η Ελλάδα θα πρέπει να επιστρέψει στα πλεονάσματα που προβλέπουν οι μεταμνημονιακές δεσμεύσεις.
Θεωρητικά και τυπικά, η συζήτηση γι αυτές τις αλλαγές έχει ανοίξει στην Ευρώπη, γεγονός που επίσης επαναβεβαιώθηκε στις συνεδριάσεις του Eurogroup και του Ecofin. Ταυτόχρονα όμως επαναβεβαιώθηκε και ο βαθύς διχασμός μεταξύ ευρωπαϊκής περιφέρειας και ευρωπαϊκού βορρά και νότου όχι μόνον για το εύρος των αλλαγών αλλά και γι αυτήν καθαυτήν την αναγκαιότητά τους.
“Κλειδιά” η νέα κυβέρνηση στην Γερμανία και οι εκλογές στην Γαλλία
Σε πρακτικούς όρους, αυτό σημαίνει πως τελικές αποφάσεις δεν αναμένεται να υπάρξουν πριν από το δεύτερο εξάμηνο του 2022 – αφού δηλαδή σχηματιστεί κυβέρνηση στην Γερμανία και γίνουν οι προεδρικές εκλογές στην Γαλλία. Χωρίς νέα ηγεσία στον γαλλογερμανικό άξονα δεν υπάρχει καμία περίπτωση ανάληψης τόσο μακρόπνοων πρωτοβουλιών.
Σε πολιτικό επίπεδο, τα «στρατόπεδα» οριοθετήθηκαν εκ νέου και είναι περίπου τα ίδια με τα παλιά: Ο Νότος, με προεξάρχουσες τις Ισπανία, Πορτογαλία, Ιταλία και με παρούσα και την Ελλάδα ζητά ουσιώδεις και πάγιες αλλαγές στους κανόνες για το χρέος και το έλλειμμα οι, οποίοι μετά από δύο σαρωτικές κρίσεις – την κρίση χρέους και την κρίση της πανδημίας – αποδεικνύονται όχι μόνον παρωχημένοι αλλά και αναποτελεσματικοί.
Το σκληρό μπλοκ των “φειδωλών” του Βορρά
Από την άλλη πλευρά, οι λεγόμενοι «φειδωλοί» του βορρά, με επικεφαλής τις Αυστρία, Φινλανδία, Ολλανδία ζητούν απλώς… business as usual: επιστροφή στην κλασσική συνταγή της αυστηρής δημοσιονομικής πειθαρχίας και της λιτότητας. Το επιχείρημα που προβάλουν είναι η (νέα) απειλή του πληθωρισμού, καθώς και το γεγονός ότι το Σύμφωνο Σταθερότητας δεν χρειάζεται αλλαγές αφού, στην πράξη και λόγω της πανδημίας, αποδείχθηκε ότι όταν χρειάζεται αφήνει περιθώρια ευελιξίας.
Το στίγμα της μάχης που θα ακολουθήσει επ’ αυτού τους επόμενους μήνες δόθηκε και από τις δύο πλευρές το τελευταίο τριήμερο.
O πρωθυπουργός της Πορτογαλίας Αντόνιο Κόστα, μιλώντας στην τηλεδιάσκεψη της Κομισιόν για την οικονομική διακυβέρνηση, τόνισε την ανάγκη αλλαγών στους δημοσιονομικούς κανόνες, προειδοποιώντας ότι πρέπει να αντληθούν «διδάγματα» από τις κρίσεις της τελευταίας δεκαετίας και πως δεν πρέπει να υπάρξουν ξανά προσαρμογές «με βίαιες μειώσεις χρέους και ελλειμμάτων».
Γνωρίζοντας, δε, το δυσκίνητο πλαίσιο της Ε.Ε. ο Κόστα τόνισε επίσης πως οι όποιες αλλαγές συμφωνηθούν στο Σύμφωνο Σταθερότητας πρέπει να γίνουν με «έξυπνα μέσα» που δεν θα πρέπει να περιλαμβάνουν αλλαγές και των καταστατικών συνθηκών.
Η Αυστρία προειδοποιεί με νέα κρίση χρέους
Η άμεση απάντηση ήρθε από τον υπουργό Οικονομικών της Αυστρίας Γκερνότ Μπλούμελ – τον άνθρωπο, που μεσούντος του περσινού κύματος της πανδημίας είχε αναλάβει πανευρωπαϊκή πρωτοβουλία συγκρότησης «συμμαχίας ευθύνης» για την επιστροφή στους κανόνες της δημοσιονομικής πειθαρχίας.
Γνωστός υπέρμαχος της σχολής Σόιμπλε, ο Μπλούμελ δήλωσε μετά την συνεδρίαση του Eurogroup ότι η Ευρώπη πρέπει να επιστρέψει, «με ήπιο τρόπο» όπως είπε, στους γνωστούς και δεδομένους κανόνες του Συμφώνου Σταθερότητας. «Για να διασφαλιστεί ότι η απειλή του πληθωρισμού δεν θα εκτροχιάσει την ανάκαμψη δύο πράγματα μπορούν να γίνουν», είπε: «Είτε να αυξηθούν τα επιτόκια, ή να ληφθούν άλλου τύπου μέτρα ως έσχατο μέσο». Το εν λόγω «έσχατο μέσο» δεν είναι άλλο από τα μέτρα δημοσιονομικής προσαρμογής – δηλαδή μέτρα λιτότητας. Και προειδοποίησε πως εάν αυτό δεν συμβεί «τότε, οι χώρες που εμφανίζουν προβλήματα με την βιωσιμότητα του χρέους τους, θα αντιμετωπίσουν προβλήματα και με τις αγορές».
