Εως τα μέσα της δεκαετίας του 2010 οι σχέσεις της Τουρκίας του Ερντογάν με την Κίνα ισορροπούσαν σε τεντωμένο σχοινί. Το Πεκίνο έπαιρνε «φωτιά» κάθε φορά που ο τούρκος πρόεδρος κατήγγειλε δημόσια την σιωπηλή εθνοκάθαρση των Ουιγούρων, της μουσουλμανικής μειονότητας της δυτικής Κίνας.
«Δεν είναι απλό έγκλημα, είναι γενοκτονία» διακήρυττε – μόνος απ’ όλους τους ηγέτες στον κόσμο– ο Ταγίπ Ερντογάν το 2009. Επί σχεδόν μια δεκαετία κατακεραύνωνε την Κίνα από τα διεθνή φόρα κι άνοιγε τα σύνορα της Τουρκίας για να προσφέρει φιλόξενο καταφύγιο σε χιλιάδες εκπατρισμένους Ουιγούρους.
Όλα αυτά άρχισαν να αλλάζουν το 2016: Τότε οι τουρκικές αρχές συνέλαβαν τον Αμντουλχαντίρ Γιαπκάν, ηγετικό στέλεχος και ακτιβιστή των Ουιγούρων που ζούσε στην Τουρκία από το 2001 και προχώρησαν στην απέλασή του.
Το 2017 Τουρκία και Κίνα υπέγραψαν διακρατική συμφωνία που άνοιγε το δρόμο για μαζικές, αντίστοιχες απελάσεις, και το 2019 η Άγκυρα εξαπέλυσε πογκρόμ συλλήψεων Ουιγόρων στέλνοντάς τους σε κέντρα επαναπροώθησης.
Η μεγάλη στροφή του Ερντογάν
Πίσω από αυτή την ολοκληρωτική στροφή, το U-Turn, του Ερντογάν φαίνεται πως βρίσκεται μια απλή εξήγηση: Το γεγονός, όπως σημειώνει το Foreign Policy, ότι το καθεστώς του τούρκου προέδρου και η οικονομία της χώρας του βρίσκονται σε βαθιά κρίση.
- Ιστορικά απομονωμένη από το δυτικό μπλοκ, η Αγκυρα ποντάρει στην στήριξη του Πεκίνου, κι αυτό προϋποθέτει υποταγή στις κινεζικές απαιτήσεις – ακόμη και σε εκείνες που στο παρελθόν κατακεραύνωνε.
Η αλήθεια είναι πως τα αδιέξοδα για τον Ερντογάν κορυφώνονται: Η οικονομία της Τουρκίας χτυπήθηκε σφοδρά από τον κοροναϊό και η τουριστική της βιομηχανία κλονίστηκε εκ βάθρων. Μέσα από την ανορθόδοξη οικονομική πολιτική του τούρκου προέδρου, τα ταμειακά αποθέματα της χώρας στεγνώνουν, η λίρα καταρρέει σε αλλεπάλληλα αρνητικά ρεκόρ έναντι του δολαρίου, και το έλλειμμα εκτοξεύεται.
Χρειάζεται στηρίγματα και τα χρειάζεται επειγόντως. Και η επιδίωξη της Κίνας για επέκταση και «προγεφυρώματα» στην δυτική Ασία και την Ευρώπη, του προσφέρει το σωσίβιο που ζητά απεγνωσμένα.
Το κινεζικό οικονομικό σωσίβιο
Οι δεσμοί των δύο χωρών ενισχύονται με καταιγιστική ταχύτητα. Από το 2016 μέχρι σήμερα η Αγκυρα και το Πεκίνο έχουν υπογράψει 10 διμερείς συμφωνίες, που εκτείνονται από τον κλάδο της υγείας έως την πυρηνική ενέργεια.
Η Κίνα έχει γίνει πλέον ο δεύτερος μεγαλύτερος εμπορικός εταίρος της Τουρκίας μετά την Ρωσία. Το Πεκίνο έχει επενδύσει πάνω από 3 δισεκατομμύρια δολάρια στην Τουρκία από το 2016 και το 2019 και ο υπάρχων σχεδιασμός προβλέπει διπλασιασμό αυτών των επενδύσεων έως το τέλος του επόμενου χρόνου.
Την ίδια ώρα, η εισροή κεφαλαίων από την Κίνα δίνει ανάσες στο καθεστώς του Ερντογάν στις πιο κρίσιμες στιγμές. Το 2018, όταν η λίρα έκανε βουτιά πάνω από 40%, η κρατική Industrial and Commercial Bank of China έδωσε στην Τουρκία άμεσα δάνεια 3,6 δις δολαρίων για ενεργειακά project και έργα υποδομών.
Τον Ιούνιο του 2019, μετά τον καταποντισμό του Ερντογάν στις δημοτικές εκλογές της Κωνσταντινούπολης, η κεντρική τράπεζα της Κίνας μετέφερε στην Αγκυρα με συμφωνία swap 1 δισεκατομμύριο δολάρια.
Οι πύραυλοι Bora και η Huawei
Πέραν των επενδυτικών projects σε ενέργεια και υποδομές, η σινοτουρκική συνεργασία ενισχύεται και σε στρατιωτικό επίπεδο, όπως και στον τομέα της ασφάλειας. Ο βαλλιστικός πύραυλος Bora της Τουρκίας – που χρησιμοποιήθηκε στις τουρκικές επιχειρήσεις κατά των Κούρδων του ΡΚΚ πέρσι – αποτελεί προϊόν της αμυντικής συνεργασίας των δύο χωρών.
Η Huawei, η οποία θεωρείται φορέας «εθνική απειλής» στις ΗΠΑ κάθε άλλο παρά εχθρικό περιβάλλον αντιμετωπίζει στην Τουρκία. Αντιθέτως, το μερίδιο αγοράς της στην χώρα έχει ανέβει στο 30% από 3% που ήταν το 2017.
Εν ολίγοις, η «συμμαχία» Αγκυρας – Πεκίνου στην παρούσα συγκυρία μοιάζει υπόθεση win-win. H Kίνα βρίσκει έναν σημαντικό στρατηγικό πυλώνα στην σχέση της με την Τουρκία – ένα μέλος του ΝΑΤΟ, με μεγάλη αγορά στους τομείς της ενέργειας, των υποδομών, των τηλεπικοινωνιών, που βρίσκεται στο σταυροδρόμι Ευρώπης, Ασίας και Αφρικής.
Στην Τουρκία του Ερντογάν η Κίνα προσφέρει τους πόρους που έχει ανάγκη το καθεστώς για να χρηματοδοτήσει τα φαραωνικά του σχέδια και να κρύψει κάτω από το χαλί την κατάρρευση της οικονομίας.
Προσφέρει επίσης – μέχρι στιγμής τουλάχιστον – το ρευστό που έχει απελπισμένα ανάγκη ο Ερντογάν για να αποφύγει την προσφυγή στο Διεθνές Νομισματικό Ταμείο. Το οποίο, σε αντίθεση με το Πεκίνο, για να του δώσει κεφάλαια επιβίωσης θα ζητήσει μέτρα και μεταρρυθμίσεις. Θα θέσει, πολύ πιο απλά, τέρμα στον απόλυτο έλεγχο που έχει ο Ταγίπ Ερντογάν στην τουρκική οικονομία και το τουρκικό τραπεζικό σύστημα.
