Κάθε εβδομάδα με τον Κώστα Μποτόπουλο
Ένα φάντασμα πλανιέται, και επισήμως από αυτή τη βδομάδα, πάνω από την οικονομία της Ευρωπαϊκής Ένωσης: δεν είναι τόσο η επάνοδος της «πειθαρχίας», δηλαδή της λογικής της λιτότητας, όσο η αδυναμία των αποφασιζόντων να διδαχθούν από τα γεγονότα και να αποφύγουν λάθη που οδήγησαν σε καταστροφές.
Το τέλος της «ρήτρας διαφυγής», της προσωρινής (επί τρία χρόνια) αναστολής δημοσιονομικών κανόνων για «αντισυμβατική» στήριξη της οικονομίας, ήταν λογικό και αναμενόμενο: παρότι η πανδημία, αρχικά, και ο πόλεμος στην Ουκρανία, σαν κερασάκι, ενίσχυσαν ήδη υπαρκτές τάσεις και μάς «κληροδότησαν» έναν δομικό πληθωρισμό, οι άλλες δυσμενείς οικονομικές επιπτώσεις έχουν πια σε μεγάλο βαθμό απορροφηθεί. Τέλος ενός καθεστώτος εξαίρεσης, όμως, δεν σημαίνει αναγκαστικά επιστροφή στο προηγούμενο καθεστώς ίδιο και απαράλλακτο, πόσο μάλλον όταν, όχι μόνο οι νέες συνθήκες, αλλά και η εμπειρία από την παλιά, έχουν καταστήσει σαφή την ανάγκη νέων σχημάτων.
Το διπλό λάθος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής
Με την προ ολίγων ημερών αναγγελία περί «τέλους της χαλαρότητας» -λες και η «χαλαρότητα» είχε ψυχαγωγικό σκοπό- από το 2024, ασχέτως ή και χωρίς μεταρρύθμιση του Συμφώνου Σταθερότητας (όπως έχω πει πολλές φορές, το «και Ανάπτυξης» ας μην το αναφέρουμε όσο οι κανόνες του έχουν όπως έχουν), η Επιτροπή διαπράττει ένα διπλό λάθος: πολιτικό και ψυχολογικό.
- Πολιτικό, γιατί είναι σα να δέχεται ότι η μεταρρύθμιση του Συμφώνου δεν συνιστά αναγκαιότητα αλλά απλώς μια πιθανή επιλογή. Ότι θα μπορούσαν χώρες με υψηλό χρέος –όπως η δική μας, αλλά όχι μόνο η δική μας: τρεις τουλάχιστον toobigtofail (Ιταλία, Ισπανία, Γαλλία) ανήκουν στην ίδια κατηγορία- κι επίσης χώρες με αναπτυξιακή επιβράδυνση –όπως η «ατμομηχανή» Γερμανία- να ξαναμπούν, σα να μη συνέβη στο μεταξύ τίποτα, στο ζουρλομανδύα της «πειθαρχίας για την πειθαρχία».
- Και ψυχολογικό, γιατί είναι σα να δίνει σήμα -στις αγορές, τις πολιτικές ηγεσίες αλλά και τις κοινωνίες- ότι ούτε η χρηματοπιστωτική κρίση ούτε η πανδημία δικαιολογούν μετακίνηση των «Βορείων» -οιοποίοι δεν έχουν πλέον αρχηγό τη Γερμανία, αλλά την Ολλανδία με πρωτοπαλίκαρατους Σκανδιναβούς- από τα ιδεολογήματα τους. Και μάλιστα παρά το γεγονός ότι η Επιτροπή έχει ανοίξει διάλογο και έχει κάνει συγκεκριμένες προτάσεις, ιδίως σχετικά με τον ετήσιο ρυθμό «αναπλήρωσης» του χρέους, που δεν ακολουθούν αυτή τη λογική.
Ίσως η Επιτροπή να κάνει τον ακόλουθο υπολογισμό: έχοντας αναγγείλει, και διατηρώντας για τις 13-15 Μαρτίου, τη συνεδρίαση των Υπουργών Οικονομικών σχετικά με τις αλλαγές στο Σύμφωνο Σταθερότητας, η επιβεβαίωση ότι, σε κάθε περίπτωση, θα υπάρξει επιστροφή στην «ορθοδοξία», μπορεί να χρησιμεύσει ως καταπραϋντικό για τους «σκληρούς» και να διευκολύνει έναν συμβιβασμό. Μόνο που, στη συγκεκριμένη περίπτωση, η επιστροφή στην ορθοδοξία είναι όχι απλώς οικονομικό λάθος, αλλά, επειδή επαναλαμβάνεται, πολιτικο-οικονομικό έγκλημα.
Ανάπτυξη με κοινά σχέδια («ταμεία») και με πολιτικό συντονισμό
Η κατεύθυνση της Ευρωζώνης, και γενικά της Ενωμένης Ευρώπης, ακόμα και χωρίς τον πόλεμο, πόσο μάλλον μέσα και μετά τον πόλεμο, δεν μπορεί παρά να είναι μία και μοναδική: αναπτυξιακή μέσα από κοινά σχέδια («ταμεία») και με πολιτικό συντονισμό («οικονομική διακυβέρνηση»). Όχι μόνο γιατί το πρώτο βήμα –το «ταμείο ανάκαμψης»- έγινε και κάθε αλλαγή πορείας θα αποτελεί οπισθοχώρηση. Αλλά και γιατί αυτό απαιτεί η πραγματικότητα: από τη μία πλευρά, η σημερινή στασιμότητα και τα καμπανάκια ύφεσης που χτυπούν από παντού (τελευταίος κωδωνοκρούστης η Ομοσπονδιακή Τράπεζα των ΗΠΑ), κι από την άλλη η συμφωνημένη αλλαγή μοντέλου, η «πράσινη μετάβαση», η γεωπολιτική δίνη, το ταρακούνημα των μεγάλων οικονομιών της Αμερικής και της Κίνας –εξελίξεις που θέτουν την Ευρώπη μπροστά στην πρόκληση της αυτονομίας και της (αναπτυξιακής) επανεκκίνησης.
Στο ζουρλομανδύα της «πειθαρχίας για την πειθαρχία»
Η δευτεραθλήτρια ευρωζώνης Ελλάδα (με ανάπτυξη 5,20% το τέταρτο τρίμηνο του 2022, μετά το 13% της Ιρλανδίας) δείχνει τη στρέβλωση της αποκλειστικά στηριγμένης στις αριθμητικές επιδόσεις οικονομίας: την ίδια ακριβώς στιγμή, η απόστασή της χώρας μας από την «πραγματική σύγκλιση» -νοικοκυριά στο όριο ή πέρα από το όριο της φτώχειας, ανεργία νέων, υποδομές, ψηφιακές δεξιότητες, ισότητα μισθών και φύλων, ποιότητα δημοσίων υπηρεσιών- μεγαλώνει. Όταν οι ΗΠΑ του Μπάιντεν δείχνουν το δρόμο –μεγάλα αναπτυξιακά «πακέτα», έμφαση στις δημόσιες υποδομές, φόροι στους πλούσιους, ρύθμιση των αγορών-, η εκ γενετής «κοινωνική» Ευρώπη δεν έχει δικαίωμα να παραμένει κολλημένη σε μεγέθη που δεν λένε τίποτα και σε δόγματα που πέθαναν.
Άλλο τέλος της εξαίρεσης, άλλο σταθεροί δημοσιονομικοί κανόνες, άλλο συγκράτηση των δαπανών και περιορισμός της σπατάλης, άλλο δημιουργία πλεονασμάτων στους «καλούς» καιρούς (θα υπάρξουν όμως ξανά τέτοιοι;), ώστε να χρησιμεύσουν στη (μόνιμη) βαρυχειμωνιά –κι άλλο αυτοϋπονόμευση, οπισθοχώρηση, σύγκλιση προς τα κάτω ή στα μέτρα κάποιων. Οι Ευρωπαίοι ηγέτες έχουν λίγες εβδομάδες για να συνειδητοποιήσουν, και να υλοποιήσουν, τη διάκριση. Αλλά, ήδη, ο τρόπος με τον οποίο παρουσιάζονται και προετοιμάζονται τα πράγματα δεν αφήνει πολλά περιθώρια.
Κώστας Μποτόπουλος
στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις
