Του Θοδωρή Καλούδη
Με την έξοδο της χώρας από την «ενισχυμένη εποπτεία» – που, ας μην ξεχνάμε, συνομολόγησε ο Αλέξης Τσίπρας ως συνέχεια του αχρείαστου Μνημονίου του, το 2015 – κλείνει ο δωδεκαετής εφιάλτης που καθήλωσε την οικονομία, φτώχυνε τους πολίτες, έριξε στην ανυποληψία τη χώρα και εξέθρεψε έναν άκρατο λαϊκισμό που δίχασε την κοινωνία. Τα πράγματα τώρα πάνε καλύτερα και το μέλλον μπορεί να μας είναι πιο φωτεινό αν δεν επαναλάβουμε τα λάθη που μας οδήγησαν ένα βήμα πριν το χάος.
Ο ιστορικός αυτός σταθμός επιβάλλει να σταθούμε σε κάποιες βασανιστικές αλήθειες, που πολλοί θέλουν να ξεχάσουν:
- Τη χώρα οδήγησε στα Μνημόνια η κυβέρνηση του Γεωργίου Παπανδρέου («λεφτά υπάρχουν»), όταν αντελήφθη καθυστερημένα το δραματικό αδιέξοδο στο οποίο είχε οδηγηθεί η οικονομία.
- Η κυβέρνηση Παπανδρέου ευθύνεται για την άγνοια της πραγματικής κατάστασης και την πλημμελή εκτίμηση των κινδύνων. Ο Γιώργος Παπανδρέου κοιμόταν “μεσ’ την καλή χαρά” και όταν ξύπνησε, είδε το βουνό να πέφτει επάνω του και έτρεξε στο ΔΝΤ, ανακοινώνοντας στην ουσία, από το … ειδυλλιακό φόντο του Καστελόριζου, την πτώχευση της χώρας.
- Η οικονομία, ωστόσο, είχε πάρει το δρόμο της καταστροφής πολύ νωρίτερα. Και είναι μεγάλη η ευθύνη της κακοδιαχείρισης και της κατασπατάλησης του δημόσιου χρήματος της κυβέρνησης του Κώστα Καραμανλή, που οδήγησε σε ένα πρωτοφανή δημοσιονομικό εκτροχιασμό. Τελικά, ο Κ. Καραμανλής παρέδωσε στον έτερο πολιτικό «γόνο» μια χώρα σε κατήφορο, με σπασμένα φρένα. Η διακυβέρνησή του σωστά έχει αξιολογηθεί ως «υπόδειγμα καταστροφικού εφησυχασμού» (Στάθης Ν. Καλύβας)
- Αλλά οι ευθύνες της χρεοκοπίας πάνε ακόμη πιο παλιά, ακόμη πιο βαθιά, και μας αφορούν όλους: Στην επικράτηση του λαϊκισμού έναντι της οικονομικής προοπτικής («Τσοβόλα, δώστα όλα»). Στην επικράτηση της ιδεολογίας της κατανάλωσης έναντι της ανάπτυξης. Στην επικράτηση της πολιτικής του φτωχού κράτους με τους ευημερούντες πολίτες. Στη βολική αντίληψη των πολιτών-καταναλωτών ότι «το κράτος δεν μας αφορά, εμείς να είμαστε καλά» (Ο Θόδωρος Πάγκαλος το είπε έξω από τα δόντια και τον ρίξαμε στην πυρά). Στην επικράτηση κάθε είδους συντεχνιακού συμφέροντος για τη μεγιστοποίηση των «κεκτημένων» από έναν ισχνό δημόσιο κορβανά. Στην επικράτηση του μικροπολιτικού συντηρητισμού έναντι του εκσυγχρονισμού. (Με αυτά τα … λίγα τι να σου κάνει το δημόσιο έλλειμα;)
- Σοβαρές είναι οι ευθύνες της Νέας Δημοκρατίας και του ΠΑΣΟΚ που δεν κατάφεραν να συνεννοηθούν αμέσως μετά το ξέσπασμα της κρίσης και της αποσύνθεσης της κυβέρνησης Παπανδρέου. (Η κατάρρευση της τεχνοκρατικής κυβέρνησης Παπαδήμα ήταν ωστόσο λάθος, που βαραίνει περισσότερο τις κυβερνητικές φιλοδοξίες της ΝΔ εκείνης της περιόδου, όπως νωρίτερα και η αντιπολίτευση των “Ζαππείων” που έστρωσε το χαλί της κοινωνικής αμφισβήτησης και της “ανυπακοής”). Όμως, στη συνέχεια, ήταν γενναία πολιτική πράξη η συνεργασία των δύο ιστορικών αντιπάλων στην (αρκετά ορθολογιστική) κυβέρνηση Σαμαρά – Βενιζέλου, προκειμένου να διασωθεί ό,τι μπορούσε να διασωθεί.
- Ωστόσο ο λαϊκισμός, το ψέμα και το δηλητήριο είχε πάρει τα αυτιά και την ψυχή των ταλαιπωρημένων πολιτών. Μια αριστερή περιθωριακή «γκρούπα», ο ΣΥΡΙΖΑ , μέσα από την κρίση, οδηγήθηκε με ψεύτικες υποσχέσεις στην εξουσία το 2015. Απαξιώνοντας πλήρως το παρελθόν και υποσχόμενος τα πάντα για το μέλλον «με ένα νόμο και ένα άρθρο» ο Αλέξης Τσίπρας και η παρέα του ανέλαβαν τις τύχες μας. Και η κυβέρνησή της “πρώτης φοράς” – δημαγωγική, ανερμάτιστη και ανεύθυνη, όπως ήταν – ανέτρεψε την προσπάθεια αναστύλωσης των προκατόχων της, οδηγώντας τη χώρα σε νέο θλιβερό αδιέξοδο και παρ’ ολίγον στην έξοδο από την Ευρωπαϊκή Ένωση.
- Ο Αλέξης Τσίπρας είναι ο αδαής λαϊκιστής πολιτικός που θα θυμόμαστε για τα κομμάτια και θρύψαλα που άφησε πίσω του. Δεν έπραξε ό,τι όφειλε να πράξει διαδεχόμενος στην εξουσία (με μια πολιτικά “ανίερη” και πάντως ιδιοτελή συμμαχία με τον ακροδεξιό Καμμένο) την κυβέρνηση ΝΔ-ΠΑΣΟΚ και έχοντας ήδη την εμπειρία της κρίσης, γνωρίζοντας δηλαδή τα πραγματικά δεδομένα. Και στη συνέχεια έπραξε τα αδιανόητα. Βυθισμένος στη δίνη ψεύτικων υποσχέσεων, παρωχημένων ιδεολογικών αντιλήψεων, πρωτοφανούς άγνοιας και ομολογημένων “ψευδαισθήσεων” για τα βασικά και με αρκετούς συνεργάτες που χαρακτηρίζονταν από ιδεοληπτικό φανατισμό, αντισυστημική οργή, αλλά και οπορτουνισμό, οδήγησε τη χώρα σε επικίνδυνες ατραπούς και στην περιπέτεια ενός δημοψηφίσματος που ισοδυναμούσε με καταστροφή και χάος.
- Όταν ο Τσίπρας πήρε τα αποτελέσματα του δημοψηφίσματος, στο Σύνταγμα οι ντοπαρισμένοι στην ουτοπία οπαδοί του χόρευαν τσάμικα και στο Μαξίμου επικρατούσε πανικός. Η αγωνία του τερματοφύλακα πριν το πέναλτι (ή του ένοχου πριν την ετυμηγορία). Αμέσως μετά, σε μια δραματική ολονύχτια σύσκεψη του στις Βρυξέλλες με τους κορυφαίους της Ένωσης, ο Τσίπρας τα είδε όλα. Το «περήφανο» ΟΧΙ του λαϊκού δημοψηφίσματος έγινε ταπεινωτικό ΝΑΙ της κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ που το υποδαύλισε. Οι οπαδοί προδόθηκαν από την ανοησία και την αβελτηρία της ηγεσίας τους (και από την έλειψη κρίσης από τους ίδιους). Αλλά μικρό αυτό το “κακό” εμπρός στο γεγονός ότι η χώρα διασώθηκε χάρη στην κωλοτούμπα του οπορτουνιστή πρωθυπουργού της και τη στήριξη που του έδωσαν στη Βουλή, για να βγεί ο τόπος από το αδιέξοδο, οι «τρισκατάρατοι» («γερμανοτσολιάδες») βουλευτές της ΝΔ και του ΠΑΣΟΚ. Ήταν το «αχρείαστο μνημόνιο Τσίπρα»: Όλα από την αρχή, με νέες δεσμεύσεις, νέα λιτότητα και με την άθλια πράξη της υποθήκευσης της δημόσιας περιουσίας στους δανειστές. Ήταν η παράταση στο δράμα που είχε και το κερασάκι της μνημονιακής ενισχυμένης εποπτείας, που μόλις έληξε.
Συνήθως οι σοφοί καλούν τους λαούς να διδάσκονται από τα μαθήματα της Ιστορίας. Δεν είναι βέβαιο ότι έχουμε πάρει ακριβώς το μάθημά μας. Και κυρίως δεν είναι βέβαιο ότι σταματήσαμε να διεκδικούμε, σεβόμενοι παράλληλα τις υποχρεώσεις μας. Ότι βλέπουμε το δάσος της κανονικότητας, της ανάπτυξης και της ευημερίας πίσω από το δένδρο της πρόσκαιρης ιδιοτέλειας και του καθημερινού κυνισμού που μας κόβει τον ορίζοντα. Ότι χωνέψαμε το γεγονός ότι οι «κακοί» Ευρωπαίοι μας διέσωσαν από τη χρεοκοπία και μας ανάγκασαν σε εκσυγχρονισμούς, ότι δηλαδή χρειάστηκε να μας ξελασπώσουν και πάλι (με το αζημίωτο βέβαια) όπως και σε άλλες κρίσιμες στιγμές της Ιστορίας μας, γιατί δεν καταφέρνουμε να διαχειριστούμε επαρκώς τις τύχες μας με σωστές επιλογές. Ότι πάψαμε να είμαστε επιρρεπείς στις σειρήνες του λαϊκισμού.
Η πείρα μας έχει δείξει ότι οι λαϊκιστές επικρατούν σε κακομαθημένες κοινωνίες. Το μέλλον θα δείξει αν η περασμένη δεκαετία μας έκανε σοφότερους. Άλλωστε «ό,τι γράφει δεν ξεγράφει». Εκεί είναι. Αρκεί να το διαβάζουμε…
