Ποιός ήταν ο Τζιρόλαμο Σαβοναρόλα: Μια σκοτεινή ιστορία σε μια φωτεινή Αναγέννηση

     

     

    Με αφορμή το έργο του Ραφαήλ, η «Σχολή των Αθηνών», που τοποθετήθηκε στο περιστύλιο του Μεγάρου της Βουλής, ρίχνουμε σήμερα μια ματιά σε μια σκοτεινή περίοδο της αναγέννησης και στην αμφιλεγόμενη και τρομακτική προσωπικότητα του Τζιρόλαμο Σαβοναρόλα.

    Ραφαήλ: Η Σχολή των Αθηνών – Πρόσωπα και Γεωμετρία 

    • Για την ιστορία, «Η Σχολή των Αθηνών» δημιουργήθηκε μεταξύ των ετών 1510 και 1511, όταν ο διάσημος καλλιτέχνης προσελήφθη για να διακοσμήσει με τοιχογραφίες τις μετέπειτα γνωστές ως «Αίθουσες του Ραφαήλ» στο Αποστολικό Παλάτι του Βατικανού. Βρίσκεται στο δεύτερο δωμάτιο που διακόσμησε ο καλλιτέχνης και είναι χρονικά η δεύτερη τοιχογραφία που ολοκλήρωσε, με πρώτη την «Έριδα περί την Θεία Ευχαριστία» στον ακριβώς απέναντι τοίχο του δωματίου. Η «Σχολή των Αθηνών» θεωρείται ως το αριστούργημα του Ραφαήλ και η τέλεια ενσάρκωση του κλασικού πνεύματος της ύστερης αναγέννησης. Ο Ραφαήλ δεν ήταν στην Φλωρεντία όσο ο Σαβοναρόλα κήρυττε  τους πύρινους λόγους του.  

    Ο πολέμιος της αγάπης των Φλωρεντινών για τις τέχνες

    Ο Τζιρόλαμο Σαβοναρόλα ήταν πολιτικός και θρησκευτικός ηγέτης  της Φλωρεντίας,  Δομινικανός μοναχός, με τεράστια επιρροή στα πλήθη της πόλης, που υπήρξε ηγέτής της από το 1494 μέχρι την εκτέλεσή του το 1498. Όσο κράτησε η ηγεσία του, κήρυσσε την εγκράτεια και ήταν πολέμιος της αγάπης των Φλωρεντινών για τις τέχνες. Ήταν εναντίον της διαφθοράς και του Πάπα Αλέξανδρου ΣΤ΄ και πρωτοστάτησε στο κάψιμο βιβλίων και έργων τέχνης.

    Τζιρόλαμο Σαβοναρόλα

    Γεννήθηκε στη Φεράρα το 1452  από οικογένεια ευγενών με αυστηρές θρησκευτικές αντιλήψεις. Σπούδασε ιατρική, φιλοσοφία, ζωγραφική και μουσική, οι σπουδές του όμως στη θεολογία ήταν μάλλον αυτές που καθόρισαν την προσωπικότητά του και τη ζωή του. Σαν ιεροκήρυκας είχε  μεγάλο ταλέντο στη ρητορική. Πήγε ως μοναχός στη Φλωρεντία το 1482 όπου έμεινε μέχρι το 1487 και επέστρεψε πάλι το 1490, κάνοντας φλογερά κηρύγματα μέσα από τα οποία έγινε γνωστός.

    Ο Σαβοναρόλα το 1490 στη Φλωρεντία βρέθηκε  σε μια πλούσια πόλη που ασφυκτιούσε από την αλαζονεία των Μεδίκων, τη διαφθορά της εκκλησίας και τις πολεμικές συγκρούσεις με την Πίζα, αλλά είχε να καυχηθεί για τον Μιχαήλ Άγγελο, τον Φιλίππο Λίπι και τον Μποτιτσέλι. Η ευσέβεια και η ελευθεριότητα ήταν σε συνεχή ανταγωνισμό. Στόχος της πιο άγριας κριτικής του ήταν η Ρώμη και οι διεφθαρμένοι πάπες και καρδινάλιοι της. Η Ρώμη ήταν η «πόλη των 10.000 πορνών», όπου οι πλούσιοι έπιναν το αίμα των φτωχών.

    Σαβοναρόλα εναντίον Αλέξανδρου Βοργία

    Από το 1491 ο Σαβοναρόλα αρχίζει να κερδίζει τη συμπάθεια του λαού της Φλωρεντίας με την αυστηρότητα της ζωής του, με την ρητορικότητά του και το θάρρος, με το οποίο αρνείται κάθε υποταγή στους Μεδίκους. Στα πρώτα χριστιανικά χρόνια, κηρύσσει ο Σαβοναρόλα, τα ποτήρια ήταν από ξύλο και οι αρχιερείς από χρυσάφι. Τώρα, λέει, οι αρχιερείς είναι από ξύλο και τα ποτήρια από χρυσάφι. Κατηγορεί τον Πάπα Αλέξανδρο τον ΣΤ’ ότι ξεπούλησε τον παπικό τίτλο, πως είναι διεφθαρμένος και χωρίς αισθήματα.

    • Η αλήθεια είναι ότι ο Αλέξανδρος Βοργίας  ήταν ένας άνθρωπος αμετανόητα διεφθαρμένος και ακόλαστος και ως τέτοιος ενέργησε σε όλη του τη ζωή, την κοσμική και την εκκλησιαστική, ενώ ως πάπας ακόμη εντονότερα χωρίς να τον ενδιαφέρει να αποκρύψει από τους άλλους τον σκανδαλώδη τρόπο με τον οποίο ζούσε. Είχε πολλά παιδιά, όλα νόθα. Από τη σχέση του με τη Τζοβάνα Κατανέι (γνωστή και ως Vannozza) γεννήθηκαν τέσσερα παιδιά, και άλλα τρία από μία άλλη άγνωστη γυναίκα. Κατά την περίοδο που ήταν πάπας γεννήθηκαν άλλα δύο παιδιά. Η ιστοριογραφία σήμερα σχεδόν ομόφωνα θεωρεί ότι η σκανδαλώδης ζωή του Βοργία, χαρακτηρισμένη από υπερβολικό ερωτισμό και από τη συνεχή αναζήτηση των φυσικών απολαύσεων, θα πρέπει να αποδοθεί σε μία παθολογική ψυχολογική μορφή (κόρη του ήταν και η Λουκριτία Βοργία που είχε και αυτή το ελάττωμα των σεξουαλικών απολαύσεων αφού κατηγορήθηκε ότι είχε σχέση με τον ίδιο της τον πάτερα) 

    Την 1η Νοεμβρίου του 1494, ένα τεράστιο γεράκι πέταξε πάνω από την Πιάτσα ντε λα Σινιορία στη Φλωρεντία. Χτύπησε μ’ ορμή πάνω στην πόρτα του Παλάτσο Βέκιο και έπεσε νεκρό. Ο μοναχός Τζιρόλαμο Σαβοναρόλα αμέσως προφήτευσε συμφορές. Παρ’ όλο που οι πολίτες έτρεξαν να υπερασπιστούν τα τείχη της πόλης, ξέσπασε επιδημία πανώλης και η Φλωρεντία καταλήφθηκε από τον βασιλιά Κάρολο της Γαλλίας.

    Ο Σαβοναρόλα εξαπέλυε κεραυνούς από τον άμβωνα, κραυγάζοντας ότι την πόλη καταστρέφουν οι πολεμοκάπηλοι, οι σοδομιστές και οι τραπεζίτες, οδηγώντας την στην κόλαση.  Από εκείνη τη στιγμή ο Σαβοναρόλα «θεοποιείται» από τους κατοίκους που του δίνουν την εξουσία. Για τέσσερα χρόνια κυριαρχεί στη Φλωρεντία, και εγκαθιστά ένα είδος θεοκρατικής δημοκρατίας  πολεμώντας με φανατισμό όχι μόνο την ανηθικότητα αλλά και την αναγεννησιακή τέχνη και τις ανθρωπιστικές σπουδές.  Για τον Σαβοναρόλα η τέχνη υπηρετούσε την ματαιοδοξία των ανθρώπων. Τα μυθολογικά θέματα, η απεικόνιση των γυμνών σωμάτων ακόμα και ο τρόπος απεικόνισης της Παναγίας -ως “πόρνη” – προσέδιδε στα έργα τέχνης ειδωλολατρικό χαρακτήρα και γι’ αυτό το λόγο έπρεπε να καταστραφούν.

    Ο πολιτισμός στην πυρά

    Το Φεβρουάριο του 1497 στην κεντρική πλατεία της Φλωρεντίας  στήθηκε η λεγόμενη ”πυρά της ματαιοδοξίας” όπου ένα εξαγριωμένο πλήθος, υπό τον Τζιρόλαμο, συγκέντρωσε και έκαψε καθρέφτες, καλλυντικά, μουσικά όργανα, γυναικεία καπέλα, βιβλία αρχαίων συγγραφέων, πίνακες και γλυπτά που τα θεώρησαν ακατάλληλα. Λίγο πριν, ο Σαβοναρόλα είχε εξαπολύσει στη πόλη 1.000 αμόλυντους νέους ντυμένους στα λευκά, «το τάγμα των ολοφυρωμένων», οι οποίοι τριγύριζαν στην πόλη δέρνοντας τις πόρνες, τις “ακάλυπτες” γυναίκες και όσους ήταν ντυμένοι με πολυτέλεια.

    Μποτιτσέλι: Γέννηση της Αφροδίτης

    Ήταν τέτοια η επιρροή του Σαβοναρόλα που εκτός από τους απλούς πολίτες και αρκετοί ζωγράφοι της εποχής έριξαν στην πυρά της ματαιοδοξίας τα έργα τους.  Σύμφωνα με τον Βαζάρι, ο ανάμεσά τους και ο Μποτιτσέλλι.  Ο ζωγράφος είχε ζωγραφίσει στα μέσα της δεκαετίας του 1480 έναν από τους πλέον δημοφιλείς πίνακές του,  τη Γέννηση της Αφροδίτης, παραγγελία της οικογένειας των Μεδίκων.  Ο Μποτιτσέλι απεικόνισε την Αφροδίτη σύμφωνα με τις κλασικές αναλογίες των αρχαίων αγαλμάτων.  Παρόλα αυτά επηρεασμένος από το τάγμα των αμόλυντων ρίχνει και αυτός στην πυρά κάποια έργα του. Η επίδραση του Σαβοναρόλα αποτυπώθηκε στο έργο του, ειδικότερα μέσα από την εμφανή μείωση των πινάκων με κοσμικά θέματα.

    Όταν οι Φλωρεντινοί κουράστηκαν από την ασκητική ζωή

    Μετά και από αυτό ο Πάπας Βοργίας τον απειλεί με την απαγόρευση των δημόσιων κηρυγμάτων του. Την περίοδο της Σαρακοστής ο Σαβοναρόλα απευθύνει στους πιστούς του τα παρακάτω λόγια: «Πολλοί από εσάς πιστεύουν ότι έφθασε η ώρα του αφορισμού. Σε ικετεύω, ω Κύριέ μου, Στείλε σύντομα το κακό. Δεν επιζητώ τίποτε άλλο παρά το σταυρό Σου. Άφησέ τους να με καταδιώξουν».

    Σταδιακά  όμως και οι ίδιοι οι Φλωρεντινοί κουράστηκαν από την ασκητική ζωή. Οι Μέδικοι, ο πάπας και οι Φραγκισκανοί μοναχοί επίσης συνωμοτούσαν εναντίον του.  Στις 12 Μαΐου 1497 ο Πάπας Αλέξανδρος ΣΤ΄ τον αναθεμάτισε και το 1498 ζήτησε τη σύλληψη και θανάτωσή του. Ένας δικός του συνεργάτης- μοναχός κι αυτός- τον προκάλεσε δημόσια να αποδείξει την “αλήθεια” του με τη δοκιμασία της πυράς. Όταν αυτός αρνήθηκε, το εξαγριωμένο πλήθος εισέβαλε στο μοναστήρι και τον παρέδωσε στη δικαιοσύνη. Εκτελέστηκε στις 23 Μαΐου 1498.

    Οι ίδιοι Φλωρεντινοί που ένα χρόνο πριν χειροκροτούσαν τον Σαβοναρόλα για την καταστροφή των κοσμημάτων, των ενδυμάτων, των βιβλίων και των εικόνων, τώρα βλέπουν, το ίδιο ενθουσιασμένοι, την πράξη απαγχονισμού του και την πυρά του πάνω στην κρεμάλα. Ο Μποτιτσέλι, φλογερός οπαδός του, ζωγράφιζε τότε τη «Μυστική Γέννηση». Στο τέλος του 20ού αιώνα, Δομινικανοί μοναχοί ζήτησαν από τον Πάπα να τον ανακηρύξει Άγιο, θεωρώντας άδικο τον αναθεματισμό του.

    Ο Ισπανός

    Διαβάστε και τις άλλες ιστορίες του Ισπανού


    1. Δείτε την σειρά: The Borgias», όπου πρωταγωνιστεί ο βραβευμένος με ΌσκαρΤζέρεμι Άϊρονς στο ρόλο του Πάππα Βοργία, του πανούργου, παρεμβατικού πατριάρχη της οικογένειας Boργία, που χτίζει μια αυτοκρατορία βασισμένη στη διαφθορά της ιερής καθολικής εκκλησίας και ενορχηστρώνει μία ανηλεή βασιλεία δύναμης και επιδεικτικής σκληρότητας. Από αυτή τη σειρά η σκηνή της εκτέλεσης του Σαβοναρόλα _ The Borgias – Savonarola’s execution https://www.youtube.com/watch?v=3KCDeCtJ0KY
    2. Δείτε: Εικόνες της Φλωρεντίας εν σιωπή λόγω covid 19 από drone της FLORENCE TV και του  LEONARDO CONTI https://www.youtube.com/watch?v=N1_m4A-El0Y
    3. Διαβάστε: «Έργα» του Niccolo Machiavelli, Κονδύλης, εκδόσεις Κάλβος, 1984.

     

     

    Ακολουθήστε το στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις
    Δείτε όλες τις τελευταίες Ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο, στο

    Καμία δημοσίευση για προβολή