Τα εστιατόρια στην Τουρκία στρέφονται σε μενού διαφορετικά από μέρα σε μέρα για να μπορούν να αλλάζουν τις τιμές τους καθημερινά. Οι οδηγοί ταξί ζητούν από τους επιβάτες να πληρώσουν παραπάνω, για να καλύψουν το αυξανόμενο κόστος των καυσίμων. Ενας καπουτσίνο που κόστιζε 20 λίρες νωρίτερα φέτος έχει φτάσει τώρα στις 30 λίρες.
«Είναι γελοίο», λέει ο Οσμάν, ο οποίος διατηρεί ένα τοπικό καφέ και προσπαθεί να συμβαδίσει με τον δραματικό πληθωρισμό της Τουρκίας – επίσημα στο ρεκόρ 20ετίας του 70% και, σύμφωνα με την ανεξάρτητη Ομάδα Ερευνας Πληθωρισμού, υπερδιπλάσιο από αυτό.
Ωστόσο, καθώς το άγχος επικρατεί στη χώρα και οι εκλογές του 2023 πλησιάζουν, η ρητορική του Τούρκου προέδρου, Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, γίνεται όλο και πιο αδιάλλακτη, απορρίπτοντας εκκλήσεις για αλλαγή νομισματικής πολιτικής ενόψει των οικονομικών φόβων που κυριεύουν τους ψηφοφόρους.
Η πολιτική σκοπιμότητα πίσω από τις κινήσεις Ερντογάν
Αντ’ αυτού ο Ερντογάν κοιτάζει προς το εξωτερικό για να βοηθήσει στην επίλυση των προβλημάτων της χώρας του, εν μέρει από οικονομική ανάγκη και εν μέρει από πολιτική σκοπιμότητα.
Στην Ουκρανία, η Αγκυρα έχει αναδειχθεί ως ένας σημαντικός στρατιωτικός προμηθευτής για Κίεβο, ενώ ταυτόχρονα εμφανίζεται ως διαμεσολαβητής διπλωματικής ισχύος και αρνείται να υιοθετήσει τις δυτικές κυρώσεις κατά της Μόσχας. Υπάρχει εξήγηση: Η Τουρκία έχει μεγάλο οικονομικό συμφέρον και στις δύο χώρες, το οποίο θέλει να διατηρήσει.
Και στη σύνοδο κορυφής του ΝΑΤΟ στη Μαδρίτη αυτή την εβδομάδα, ο Ερντογάν φρόντισε να είναι στο επίκεντρο, απειλώντας ότι θα εμποδίσει τη Σουηδία και τη Φινλανδία να ενταχθούν στη συμμαχία, προτού υποχωρήσουν αφού δεσμεύτηκαν να βοηθήσουν την Τουρκία να καταπολεμήσει τις εχθρικές για τον Ερντογάν κουρδικές οργανώσεις – εξασφαλίζοντας του έτσι μια φωτογραφία στο κέντρο της σκηνής.
Κλείνει το μάτι στους εθνικιστές
Την ίδια ώρα, ο Τούρκος πρόεδρος έχει εγείρει το εθνικιστικό αίσθημα – μια στρατηγική που του αποφέρει ψήφους. Χαρακτηρίζοντας την Ελλάδα ως εξωτερική απειλή για το έδαφος της Τουρκίας και τους Κούρδους αυτονομιστές ως εσωτερικό εχθρό, έχει δημιουργήσει την αίσθηση ότι η χώρα αντιμετωπίζει επιθέσεις από τις οποίες μόνο αυτός μπορεί να την προστατεύσει.
Αυτό το μοτίβο κινήσεων αντανακλά την αυξανόμενη μόχλευση του Ερντογάν διεθνώς. Για γεωγραφικούς και γεωπολιτικούς λόγους, οι δυτικοί σύμμαχοι χρειάζονται τη συνεργασία της Τουρκίας. Η παρουσία της στη Μέση Ανατολή και κατά μήκος της Μαύρης Θάλασσας την καθιστά απαραίτητο εταίρο, ακόμα κι αν είναι αναξιόπιστος.
«Για τη Δύση, η Ρωσία ο Πούτιν είναι η μεγάλη απειλή και ξαφνικά αυτό κάνει τον Ερντογάν πιο σημαντικό, πιο αποδεκτό και τις υπερβολές του πιο ανεκτές», εξηγεί ο Καραμπεκίρ Ακογιουνλού, λέκτορας πολιτικής και διεθνών σχέσεων στο Λονδίνο. «Αυτό του δίνει μεγαλύτερη ελευθερία στο εσωτερικό της χώρας του και μια αίσθηση αναγκαιότητας στην παγκόσμια σκηνή, και το χρησιμοποιεί στο μέγιστο», επισημαίνει.
Εκλογική πολιτική
Ο Ερντογάν αντιμετωπίζει οικονομική αναταραχή στην πατρίδα του σε μια κρίσιμη στιγμή.
Πριν από τα τέλη του επόμενου Ιουνίου, θα πρέπει να ζητήσει από τους ψηφοφόρους να τον επανεκλέξουν για τρίτη θητεία, ενώ το κόμμα του, το λαϊκιστικό AKP, θα προσπαθήσει επίσης για να αυξήσει τις έδρες του στο κοινοβούλιο, αφού έχασε την απόλυτη πλειοψηφία το 2015.
Μέχρι τώρα, οι δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι ο Ερντογάν δυσκολεύεται να προσελκύσει περισσότερες ψήφους από τους αντιπάλους του, οι οποίοι αναμένεται να ενωθούν πίσω από έναν υποψήφιο. Εν τω μεταξύ, το AKP διατηρεί ένα οριακό προβάδισμα έναντι του κόμματος της αξιωματικής αντιπολίτευσης, του σοσιαλδημοκρατικού CHP.
«Παρά το γεγονός ότι η κυβέρνηση ελέγχει μεγάλο μέρος των μέσων ενημέρωσης και της δικαιοσύνης, στις επικείμενες εκλογές δεν μπορούν να θεωρήσουν δεδομένη τη νίκη» τονίζει ο Ακογιουνλού.
Και μια παραπαίουσα οικονομία απειλεί να κάνει τη θέση του Ερντογάν πιο επισφαλή.
Εμπόλεμη ζώνη η Μαύρη Θάλασσα
Ακριβώς κατά μήκος των στενών του Βοσπόρου, η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία έχει μετατρέψει τη Μαύρη Θάλασσα σε εμπόλεμη ζώνη, απειλώντας τις εισαγωγές τροφίμων και συντρίβοντας τις παγκόσμιες αγορές ενέργειας.
Η αργή ανάκαμψη από την πανδημία του κορονοϊού, σε συνδυασμό με ένα μεγάλο δημοσιονομικό έλλειμμα έχουν επιτείνει το πρόβλημα, εκτοξεύοντας τον πληθωρισμό και το κόστος ζωής στα ύψη.
Ωστόσο, αντί να εξαπολύσει μια «επίθεση γοητείας», ο Ερντογάν εμμένει στη μακροχρόνια νομισματική του πολιτική. Ενώ η αύξηση των επιτοκίων είναι η πιο ορθόδοξη προσέγγιση για την αντιμετώπιση του πληθωρισμού, ο Τούρκος ηγέτης αρνείται κατηγορηματικά, υποστηρίζοντας ότι το επιτόκιο είναι αντίθετο με τις ισλαμικές αρχές.
Παγκόσμια προβλήματα
Ενώ ο πρόεδρος της Τουρκίας κατηγορείται για αδράνεια στο εσωτερικό, τηρεί ολοένα και πιο δυναμική στάση στο εξωτερικό, από την Ανατολική Ευρώπη έως την Κεντρική Ασία.
Τα προηγμένα επιθετικά drones Bayraktar TB-2 της Τουρκίας έχουν πιστωθεί ότι βοήθησαν την Ουκρανία στον πόλεμο κατά της Ρωσίας και κέρδισαν επαίνους από τους δυτικούς συμμάχους.
Ωστόσο, η Αγκυρα κρατάει τα πόδια της και στα δύο στρατόπεδα. Η Τουρκία φιλοξένησε συνομιλίες μεταξύ των αντιμαχόμενων χωρών για τον τερματισμό του αποκλεισμού από τη Ρωσία στα ουκρανικά λιμάνια της Μαύρης Θάλασσας – γεγονός που έχει αφήσει μεγάλο μέρος των σιτηρών του κόσμου να μαραζώνουν σε αποθήκες.
Εχει, μάλιστα, προσφερθεί να κανονίσει ευρύτερες ειρηνευτικές συνομιλίες. Αλλά, παράλληλα, έχει κρατήσει ανοιχτούς τους οικονομικούς διαύλους με τη Ρωσία, εξοργίζοντας το Κίεβο, που κατηγόρησε την Αγκυρα ότι αγόρασε από την Μόσχα κλεμμένα ουκρανικά σιτηρά.
«Από τη μια πλευρά, η Τουρκία ενεργεί ως μεσολαβητής και υποστηρίζει την Ουκρανία με σημαντικούς τρόπους», είπε ο Ουκρανός πρόεδρος, Βολοντίμιρ Ζελένσκι τον περασμένο μήνα. «Αλλά από την άλλη πλευρά, τους βλέπουμε ταυτόχρονα να ανοίγουν διαδρόμους για Ρώσους τουρίστες».
Πολύπλοκη στρατηγική και στις περιφερειακές συγκρούσεις
Η Τουρκία έχει ακολουθήσει μια παρόμοια πολύπλοκη στρατηγική και σε άλλες περιφερειακές συγκρούσεις. Πρόσφατα, η χώρα αύξησε την υποστήριξή της προς την κυβέρνηση της Λιβύης – ερχόμενη σε αντιπαράθεση με τη Ρωσία, η οποία έχει υποστηρίξει την εξέγερση που προσπαθεί να εκτοπίσει την κυβέρνηση.
Ταυτόχρονα υποστηρίζει έναν στενό σύμμαχό της, το Αζερμπαϊτζάν, στη συνεχιζόμενη σύγκρουση με την Αρμενία -εταίρο της Ρωσίας- για την αποσχισθείσα περιοχή του Ναγκόρνο-Καραμπάχ.
Με τη Ρωσία και την Ουκρανία, τα οικονομικά συμφέροντα είναι εμφανή – και οι δύο χώρες είναι κορυφαίοι εμπορικοί εταίροι της Τουρκίας. Τα δημητριακά και τα φυτικά έλαια προέρχονται από την Ουκρανία.
Το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο προέρχονται από τη Ρωσία. Οι τουρίστες προέρχονται και από τις δύο. Οι αναλυτές εκτιμούν ότι η πτώση των επισκεπτών από τη Ρωσία και την Ουκρανία θα μπορούσε τελικά να κοστίσει στην Τουρκία 3-4 δισεκατομμύρια δολάρια σε χαμένα έσοδα.
Πολιτικά «παιχνίδια»
Ορισμένες από τις άλλες εξωτερικές συγκρούσεις της Τουρκίας φαίνεται να έχουν να κάνουν περισσότερο με την πολιτική παρά με την οικονομία.
Ο Ερντογάν προειδοποίησε ότι μια νέα στρατιωτική επιχείρηση κατά των κουρδικών δυνάμεων στη βόρεια Συρία μπορεί να ξεκινήσει ανά πάσα στιγμή.
Η επίθεση αυτή θα έπαιζε διττό ρόλο.
Η Αγκυρα στοχεύει εδώ και καιρό φιλοκουρδικές ομάδες και στις δύο πλευρές των συνόρων. Κατηγορεί την πολιτοφυλακή YPG, η οποία ελέγχει μεγάλο μέρος του συριακού Κουρδιστάν, ότι συνδέεται με βομβαρδισμούς εντός της Τουρκίας. Μια επίθεση εναντίον των δυνάμεών της θα ήταν τόσο δημοφιλής στο εσωτερικό και θα κατατρόπωνε την ιδέα ενός αποσχισμένου κουρδικού κράτους.
Θα βοηθούσε, επίσης, να ανοίξει ο δρόμος για την Αγκυρα ώστε να χτίσει μια συνοικία με ένα εκατομμύριο κατοικίες στην περιοχή για τους Σύρους Αραβες που έχουν εκτοπιστεί από τις μάχες.
Με τις οικονομικές πιέσεις να πνίγουν τους Τούρκους, το αντιμεταναστευτικό αίσθημα αυξάνεται σε σημείο που οι υπέρμαχοι για τα δικαιώματα των μεταναστών έχουν προειδοποιήσει για πιθανό «πογκρόμ» κατά των προσφύγων.
Ενόψει των προεδρικών εκλογών, ένας από τους πιο σκληρούς επικριτές του Ερντογάν απείλησε να τον παραγκωνίσει. Ο Ουμίτ Οζντά του «Κόμματος της Νίκης», ο οποίος έχει πρωτοστατήσει για την επιστροφή των Σύρων στη χώρα τους, έχει τώρα περισσότερους ακόλουθους στο Twitter από τον Τούρκο πρόεδρο.
Και ενώ η δημοφιλία του Οζντά περιορίζεται μόνο στο μεταναστευτικό θέμα, αυτό μπορεί τελικά να είναι αρκετό για να αλλάζει τη συζήτηση μεταξύ των ψηφοφόρων.
Η μακροχρόνια διαμάχη Ελλάδας – Τουρκίας
Αντίστοιχα, η μακροχρόνια διαμάχη μεταξύ Τουρκίας και Ελλάδας για το Αιγαίο έχει κλιμακωθεί επικίνδυνα αυτόν τον μήνα, με τον Ερντογάν να απειλεί με στρατιωτική δράση και να κατηγορεί την Αθήνα ότι αναπτύσσει όπλα σε νησιά που λέει ότι βρίσκονται «σε αμφισβητούμενα ύδατα».
Ο Ακογιουνλού υποστηρίζει ότι η ελληνοτουρκική διαμάχη είναι μέρος μιας προσπάθειας να ενισχυθεί η υποστήριξη των ψηφοφόρων προς τον Τούρκο ηγέτη.
«Κάθε εκλογική αναμέτρηση από το 2014 λαμβάνει χώρα σε ένα περιβάλλον υπαρξιακής κρίσης – ένα αφήγημα που λέει ″κυριαρχία ή θάνατος″ και που γίνεται όλο και πιο έντονο κάθε φορά που οι άνθρωποι ετοιμάζονται να ψηφίσουν», λέει.
«Κοιτάζοντας την οικονομική κατάσταση και τις βραχυπρόθεσμες προοπτικές του πολέμου στην Ουκρανία, δεν υπάρχει φως στο τέλος του τούνελ. Οι πολιτικές που ακολουθεί σημαίνει ότι ο πληθωρισμός θα συνεχίσει να αυξάνεται, η ζωή θα γίνει πιο ακριβή και πιο απελπισμένη για τον μέσο Τούρκο πολίτη», εκτιμά ο ίδιος.
«Είναι πιο πιθανό από ποτέ το εκλογικό σώμα να θέλει να τιμωρήσει τον Ερντογάν», προσθέτει, «και ορισμένες από τις κρίσεις που βλέπουμε τώρα για να πιέσει το εκλογικό σώμα είναι πιθανό να εντείνονται τεχνητά».
Οι ψηφοφόροι στην Τουρκία θα πρέπει να αποφασίσουν εάν οι πολιτικές του Ερντογάν είναι η απάντηση σε έναν όλο και πιο αβέβαιο κόσμο ή η αιτία του.
Πηγή: Politico
