Αργήσαμε να βγούμε από τα μνημόνια περισσότερο από κάθε άλλη χώρα της ΕΕ επειδή αρνηθήκαμε να αναγνωρίσουμε την πραγματικότητα (της χρεοκοπίας μας) και δεν μπορέσαμε να φτιάξουμε ένα εθνικό μέτωπο για την υπέρβαση της κρίσης. Κάπως έτσι χαθήκαμε σε ανορθολογικές αναγνώσεις της πραγματικότητας και στην προσπάθεια κατασκευής εξωτερικού εχθρού. Τσακιστήκαμε στα βράχια του διχασμού, του φανατισμού και της καθήλωσης σε αναχρονισμούς.
Με ανάλογο -αυτοκαταστροφικό- τρόπο αντιμετωπίζουμε και το προσφυγικό-μεταναστευτικό. Αρνούμαστε από το 2015 να αποδεχθούμε ότι δεν πρόκειται για μια έκτακτη κατάσταση, για συγκυριακό πρόβλημα και προσωρινή δοκιμασία, αλλά για μια νέα πραγματικότητα. Δεν θέλουμε να πιστέψουμε ότι όσο και να ασφαλίσουμε τα σύνορά μας, όσο κι αν επιταχυνθούν οι δαδικασίες χορήγησης ασύλου ή επιστροφής, πολλές χιλιάδες θα μείνουν εδώ και δεν είναι ρεαλιστικό να θεωρεί κανείς ότι θα μείνουν μόνο στα νησιά του ανατολικού Αιγαίου.
Ακριβώς όπως συνέβη τον καιρό του πρώτου μνημονίου, δεν είναι αυτονόητο ότι μόνο εθνική απάντηση μπορεί να δοθεί σε μια εθνική πρόκληση και το πολιτικό σύστημα συνεχίζει να λειτουργεί στη βάση της γνωστής ρουτίνας του: Ασκήσεις επικοινωνίας, συνθηματολογία, λαϊκισμός, δημαγωγία, προτεραιότητα στην ψηφοθηρία, ανάδειξη της κομματικής σκοπιμότητας σε βάρος της εθνικής αναγκαιότητας.
Και πάλι αναζητάμε μαγικές λύσεις. Δεν μας αγγίζει η διαπίστωση ότι συντελούνται οι μεγαλύτερες μετακινήσεις πληθυσμών μετά τον Β Παγκόσμιο Πόλεμο. Δεν έχουμε αίσθηση της γεωγραφίας, της γεωπολιτικής και της γεωοικονομίας. Δεν μπορούμε να προσαρμοστούμε σε μια νέα ιστορική συνθήκη και δεν συζητάμε ρεαλιστικές διεξόδους, όπως είναι η εσωτερική μετακίνηση των προσφύγων και μεταναστών, για να μοιραστούν σε ολόκληρη την επικράτεια και να ανακουφιστούν τα νησιά του ανατολικού Αιγαίου – παράλληλα με μια δυναμική διεκδίκηση ανάληψης ευθύνης από την ΕΕ.
Οσα συμβαίνουν στα σύνορα είναι το δραματικό παρόν και το προβλεπτό μέλλον. Ενα θέμα είναι να συμφωνήσουμε όλοι ότι δεν αντέχουμε θανάτους και πνιγμούς, ότι δεν θα κατρακυλήσουμε στην απανθρωποποίηση. Το άλλο είναι να εργαστούμε σκληρά και έξυπνα για να μη μας καταπιεί η προσφυγική-μεταναστευτική κρίση.
Η πέτρινη δεκαετία των μνημονίων είναι ακόμη νωπή στη συλλογική μνήμη. Και μπορεί να μην είναι η χειρότερη που θα έχουμε ζήσει στα χρόνια της μεταπολίτευσης.
