Ο καταστροφικός σεισμός που έπληξε την Τουρκία και τη Συρία προκάλεσε κύμα συμπαράστασης προς την Άγκυρα, με χώρες όπως η Ελλάδα και η Κύπρος -που κάθε άλλο παρά φιλικές σχέσεις έχουν με τη γείτονά τους- να προστρέξουν και να παράσχουν βοήθεια χωρίς καμία επιφύλαξη και χωρίς δισταγμό.
Σεισμός και εκλογές
Ωστόσο, ο σεισμός έρχεται σε μια περίοδο που η Τουρκία βρίσκεται σε πολιτικό αναβρασμό, λόγω της προεκλογικής περιόδου που οδηγεί στις εθνικές και προεδρικές εκλογές της 14ης Μαΐου. Η εκλογική αυτή αναμέτρηση έχει χαρακτηριστεί ως «ζωής και θανάτου» για τον Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν και το κόμμα του, το ΑΚΡ, που βρίσκονται στην εξουσία εδώ και περισσότερα από 20 χρόνια.
Για πρώτη φορά σε αυτό το διάστημα, ο Ερντογάν κινδυνεύει να χάσει την εξουσία και το ΑΚΡ την κοινοβουλευτική πλειοψηφία, κάτι που αν συμβεί εκτιμάται ότι θα σημάνει τέλος εποχής για την Τουρκία, με την επιστροφή των κεμαλικών του Ρεπουμπλικανικού Λαϊκού Κόμματος στην εξουσία. Ο Ερντογάν ξέρει ότι μια ήττα μπορεί να καταστρέψει το οικοδόμημα που χτίζει από το 2002 και ο ίδιος να εμπλακεί σε περιπέτειες.
Όπως σημειώνει άρθρο στο Politico, μπροστά στον κίνδυνο της ήττας, ο Τούρκος πρόεδρος μετέρχεται κάθε μέσου για να ανατρέψει την κατάσταση: έχοντας καταφέρει να σταθεροποιήσει κάπως την οικονομία της χώρας -κυρίως μέσω εισροής ρευστότητας από την Μέση Ανατολή και τη Ρωσία- έχει αποδοθεί σε πραγματικό ρεσιτάλ λαϊκιστικών μέτρων, από φαραωνικά σχέδια στέγασης, μέχρι αυξήσεις σε μισθούς και πρόωρες συνταξιοδοτήσεις.
Τα «παιχνίδια» του Ερντογάν
Ταυτόχρονα, επιδίδεται και σε «χτυπήματα κάτω από τη ζώνη» σε βάρος των πολιτικών του αντιπάλων: η πλήρως ελεγχόμενη από τον Ερντογάν δικαιοσύνη καταδίκασε τον άκρως δημοφιλή δήμαρχο της Κωνσταντινούπολής, Εκρέμ Ιμάμογλου, σε φυλάκιση τριών ετών πρωτόδικα, ενώ πάγωσε και τους λογαριασμούς του φιλοκουρδικού κόμματος HDP, το οποίο μπορεί να μετατραπεί σε «kingmaker» στις εκλογές.
Από την άλλη, ο Ερντογάν δέχεται βαρύτατη κριτική τόσο για τη διαχείριση των συνεπειών του σεισμού -παραδέχθηκε καθυστερημένη αντίδραση του κράτους στις πρώτες ώρες της καταστροφής-, όσο και για καθυστέρηση εφαρμογής των αντισεισμικών κανόνων που είχαν προταθεί για τις κατασκευές μετά τον επίσης καταστροφικό σεισμό του 1999, με την κυβέρνηση να δέχεται πυρά για τα χιλιάδες γκρεμισμένα κτίρια.
Ήδη, δε, εκφράζονται φόβοι ότι ο Τούρκος πρόεδρος θα επιχειρήσει να «κακοποιήσει» προς όφελός του την τρίμηνη κατάσταση έκτακτης ανάγκης η οποία κηρύχθηκε για τις δέκα σεισμόπληκτες επαρχίες, καταπνίγοντας ακόμα περισσότερο τις ελευθερίες στην Τουρκία και περιορίζοντας τις δυνατότητες κριτικής και αντιπολίτευσης (ήδη περιόρισε τη χρήση του Twitter, επικαλούμενος «προβοκάτσιες»).
Οι κινήσεις της Ευρώπης
Μπροστά σε αυτή την κατάσταση, οι κινήσεις της Ευρώπης, ώστε η Τουρκία να παραμείνει σε δυτική τροχιά θα πρέπει να είναι «χειρουργικές»: κατ’ αρχάς, δεν πρέπει σε καμία περίπτωση να διακοπεί η άνευ όρων παροχή ανθρωπιστικής βοήθειας. Σε δεύτερο επίπεδο, δεν θα πρέπει να υπάρξει καμία παρέμβαση η οποία θα μπορούσε να αξιοποιηθεί από τον Ερντογάν ώστε να εξάψει εθνικισμούς και αντιευρωπαϊκά συναισθήματα.
Από την άλλη, μετά τις εκλογές και υπό την προϋπόθεση ότι η αντιπολίτευση έχει κερδίσει, η Ευρώπη θα πρέπει με ξεκάθαρο τρόπο να τονίσει την ανάγκη επαναφοράς του κράτους δικαίου και των δημοκρατικών αξιών και πρακτικών στη χώρα. Ταυτόχρονα, ωστόσο, θα πρέπει να προσφέρει και κίνητρα: νέα τελωνιακή συμφωνία, το ζήτημα της άρσης της βίζας για μετακινήσεις στην ΕΕ, συνεργασία σε τομείς όπως η ενέργεια, η εξωτερική πολιτική και η μετανάστευση θα μπορούσαν να παίξουν το ρόλο «αντιδώρων».
Και, φυσικά, η Ευρώπη θα πρέπει να πιστέψει ότι η αλλαγή στην Τουρκία είναι εφικτή, έστω κι αν θα είναι αργή, καθώς δεν είναι εύκολο να διαγραφούν 20-και χρόνια εξουσίας του Ερντογάν. Ωστόσο, όσο η πολιτική στην Τουρκία θα γίνεται λιγότερο προσωποκεντρική και περισσότερο θεσμική και άρα προβλέψιμη, τόσο η επαναπροσέγγιση θα μπορεί να γίνεται πιο εφικτή και ρεαλιστική.
