- Το δημόσιο χρέος της Τουρκίας είναι, σχετικά, διαχειρίσιμο ακόμη. Ο μεγάλος δανεισμός όμως, και η μεγάλη «μαύρη τρύπα» βρίσκεται στις τράπεζές της, δημόσιες και ιδιωτικές, κι εκεί βρίσκεται και η – βαθιά – κρίση
Σε ένα πρόσφατο άρθρο του το Foreign Policy έθετε το ερώτημα just to the point: Για πόσο καιρό μπορούν η Τουρκία και ο Ταγίπ Ερντογάν να κρύβουν το γεγονός ότι ξοδεύουν πολύ περισσότερα χρήματα απ’ όσα έχουν στα ταμεία τους;
Η απάντηση δεν χρειάστηκε παρά λίγους μήνες για να δοθεί. Η χθεσινή υποβάθμιση σύσσωμου του τουρκικού τραπεζικού συστήματος από την Moody’s και η κατάρρευση της λίρας σε ιστορικό ναδίρ έναντι του δολαρίου (στις 7,51 ανά δολάριο) , δεν ήταν παρά το σοκ που έφερε την προδιαγεγραμμένη έκρηξη. Και, μαζί, και την αποκάλυψη του υπέρογκου, «κρυφού» χρέους της Τουρκίας.
Το χρέος αυτό δεν είναι κρατικό. Το δημόσιο χρέος της Τουρκίας είναι, σχετικά, διαχειρίσιμο ακόμη. Ο μεγάλος δανεισμός όμως, και η μεγάλη «μαύρη τρύπα» βρίσκεται στις τράπεζές της, δημόσιες και ιδιωτικές, κι εκεί βρίσκεται και η – βαθιά – κρίση.
Το ανορθόδοξο πείραμα του Ερντογάν
Το τραπεζικό χρέος της Τουρκίας γεννήθηκε μετά το κραχ του 2008, όταν η αμερικανική Fed «έκοβε» χρήμα και διέθετε φθηνά δολάρια όχι μόνον στην Αμερική αλλά στους πιστωτές όλου του πλανήτη.
Και γιγαντώθηκε τον τελευταίο χρόνο, μέσα από το οικονομικό πείραμα του Ερντογάν – ένα πείραμα, παγκόσμιας πρωτοτυπίας και οικονομικής ανορθοδοξίας: Την επιλογή του να συντηρήσει μια οικονομία πλασματικής ευημερίας διατηρώντας χαμηλά τα επιτόκια και κρατώντας, ταυτόχρονα, σταθερό το νόμισμα.
Ο μόνος τρόπος για να γίνει αυτό ήταν οι παρεμβάσεις της κεντρικής τράπεζας στην αγορά συναλλάγματος. Η κεντρική τράπεζα της Τουρκίας έδινε δολάρια κι αγόραζε λίρες. Κι όταν εξαντλήθηκαν τα δικά της αποθέματα στο αμερικανικό νόμισμα, συνέχιζε να αγοράζει λίρες παίρνοντας δάνεια σε δολάρια από τις τουρκικές τράπεζες.
Στα 100 δις δολάρια το κόστος στήριξης της λίρας
Σύμφωνα με τον πρώην υπουργό Οικονομικών της Τουρκίας Αλί Μπαμπατζάν η κεντρική τράπεζα έχει ξοδέψει πάνω από 100 δις δολάρια τον τελευταίο χρόνο για να στηρίξει την λίρα.
Σύμφωνα με την Goldman Sachs μόνον φέτος έχει δώσει 65 δισεκατομμύρια δολάρια, ενώ άλλα 40 δις είχε ξοδέψει πέρσι.
Με βάση τα ίδια στοιχεία, η κεντρική τράπεζα χρωστά τουλάχιστον 54 δις δολάρια στις τουρκικές τράπεζες. Από αυτά τα νούμερα, προκύπτει ότι η κεντρική τράπεζα της Τουρκίας έχει σήμερα ένα έλλειμμα τουλάχιστον 25 δις δολαρίων, ακόμη κι εάν συνυπολογιστούν τα αποθέματά της σε χρυσό και σε ριάλ του Κατάρ.
Προκύπτει επίσης ότι οι τουρκικές τράπεζες, ιδιωτικές και δημόσιες, έχουν μια «μαύρη τρύπα» πολύ μεγαλύτερη των 54 δις δολαρίων. Διότι εκτός από τα «κόκκινα» δάνεια της κεντρικής τράπεζας , αντιμετωπίζουν και τα μη εξυπηρετούμενα χρέη των τουρκικών επιχειρήσεων.
Οι τράπεζες δάνειζαν τις επιχειρήσεις σε δολάρια, εκείνες όμως εισπράττουν σε λίρες. Και όσο καταρρέει η λίρα τόσο πιο δύσκολο είναι να αποπληρώσουν τα χρέη τους σε δολάρια.
Oι δύο επιλογές του Ερντογάν
Μπροστά σ’ αυτή την… τέλεια καταιγίδα, ο Ταγίπ Ερντογάν έχει δύο επιλογές: Η μία είναι να αφήσει την λίρα σε ελεύθερη πτώση.
Εάν το κάνει οι επιχειρήσεις που έχουν τραπεζικά χρέη σε δολάρια θα «σκάσουν», δεν θα μπορούν να αποπληρώσουν τα δάνειά τους, και μαζί μπορεί να «σκάσουν» και οι τουρκικές τράπεζες.
Η δεύτερη επιλογή είναι να αυξήσει τα επιτόκια και να σταθεροποιήσει το νόμισμα. Εάν το κάνει, η οικονομία θα μπει σε ακόμη πιο βαθιά ύφεση από εκείνη στην οποία την έφερε η πανδημία, η ανεργία θα εκτοξευτεί ακόμη περισσότερο και η προσωπική του πολιτική επιβίωση θα απειληθεί.
“Ομηροι” οι ευρωπαϊκές τράπεζες;
Καμία από τις δύο επιλογές δεν είναι εύκολη και ο Ερντογάν είναι ιστορικά απρόβλεπτος. Το πρόβλημα, δε, γίνεται ακόμη πιο σύνθετο από το γεγονός ότι κρατά και «ομήρους» – μερικές από τις μεγαλύτερες ευρωπαϊκές τράπεζες.
Δεν είναι τυχαίο ότι το Bloomberg μετέδωσε προχθές, 24 ώρες πριν από το χτύπημα της Moody’s, πως διεθνή hedge fumds σορτάρουν κρατικά ομόλογα της ευρωζώνης διότι θεωρούν ότι η τουρκική τραπεζική και νομισματική κρίση θα έχει επιπτώσεις και στην Ευρώπη.
Οι επιπτώσεις αυτές προκύπτουν από την σημαντική έκθεση ευρωπαϊκών τραπεζών στην Τουρκία: Ειδικά οι ισπανικές, και δευτερευόντως οι γαλλικές, τράπεζες είναι εκείνες που έχουν τα μεγαλύτερα ανοίγματα, με το Bloomberg να εκτιμά ότι η έκθεσή τους στην Τουρκία φθάνει στα 90 δις δολάρια.
