Του Κώστα Μποτόπουλου
Όσο τρενάρει η πανδημία, η αβεβαιότητα και οι συνέπειές της, τόσο εμφανίζονται, επείγουν και δυσκολεύουν τα διλήμματα στο πολιτικό και το οικονομικό πεδίο. Δεν είναι άλυτα. Αλλά και δεν μπορούν να μείνουν αναπάντητα.
Η πρώτη σειρά διλημμάτων είναι γεωπολιτική. Η πιο εμφανής εικονογράφηση παρέχεται από την «περίπτωση Τραμπ», ακόμα και μετά την ήττα του: η απόφαση της νέας πλειοψηφίας να επιχειρήσει, για δεύτερη φορά, να τον καθαιρέσει, έστω και κατόπιν εορτής και έστω και χωρίς ελπίδες να συγκεντρωθεί η απαιτούμενη στη Γερουσία πλειοψηφία (θα χρειάζονταν 17 ψήφοι Ρεπουμπλικανών, αλλά είναι απίθανο να συγκεντρωθούν πάνω από 10), έχει όλα τα χαρακτηριστικά lose-lose. Εκτός από ένα: η μη κίνηση της διαδικασίας θα ήταν ακόμη χειρότερη –και για την αίσθηση δημοκρατίας και για την επόμενη μέρα της δημοκρατίας.
«Δημοκρατία μετά την πανδημία»
Αν η έκφραση «δημοκρατία μετά την πανδημία» θέλουμε να έχει νόημα, τότε θα πρέπει να αναληφθούν όλες οι –δημοκρατικές- ενέργειες για το ξεπέρασμα και την αποδοκιμασία των ανθρώπων, και των καταστάσεων, που έβλαψαν ή έκαμψαν τη δημοκρατία τα τελευταία χρόνια. Ίδια χαρακτηριστικά, αλλά ακόμα μεγαλύτερη δυσκολία, καθώς εδώ οι «αντίπαλοι» παραμένουν ισχυροί και στην εξουσία, προσλαμβάνει η αντιμετώπιση από τη διεθνή δημοκρατική κοινότητα των περιπτώσεων Ρωσίας-Πούτιν και Κίνας-Σι.
Οι δυσκολίες φάνηκαν ήδη με αφορμή τόσο τις ενέργειες της Ευρωπαϊκής Ένωσης όσο και τις πρώτες κινήσεις των Ηνωμένων Πολιτειών: έλλειψη δημοκρατίας και καταπίεση δικαιωμάτων από τη μια (με αιχμές το Ναβάλνι και την πλουτοκρατία στη Ρωσία, την Ταιβάν, το Χονγκ-Κόνγκ και όλες τις μειοψηφίες στη Κίνα), στρατιωτική ισχύς και οικονομικά συμφέροντα (εξαγωγές, πετρέλαιο, αγωγοί) από την άλλη. Η ισορροπία είναι λεπτή, αλλά μακροπρόθεσμα και δομικά η Ιστορία έχει δείξει ότι η οικονομική ανάπτυξη ωφελείται από περισσότερη και όχι λιγότερη δημοκρατία.
Μια υγειονομική απειλή διαρκώς παρούσα
Πρέπει επίσης να γίνουν επιλογές γενικού χαρακτήρα σε σχέση με την ίδια την πανδημία. Αρχίζει να φαίνεται ως όλο και πιο πιθανό ότι, παρά την εμφάνιση και εξάπλωση των εμβολίων και τη θωράκιση των πληθυσμών, ο κορωνοϊός θα καταστεί, κι αυτός, ενδημικός, όπως η λεγόμενη «κοινή γρίπη», θα είναι δηλαδή μια υγειονομική απειλή διαρκώς παρούσα, υπό σχετικό έλεγχο, στη ζωή μας. Το καθιστούν σαφές το μάκρος χρόνου και η δυσκολία ενός γενικευμένου εμβολιασμού, οι «ιδεολογικές» ή από σκοπιμότητα αντιδράσεις, καθώς και το εγγενές στοιχείο μετάλλαξης και αντοχής τέτοιων ιών.
Οι επιπτώσεις σε επίπεδο πολιτικών αποφάσεων και οικονομικών επιλογών είναι προφανείς και θεμελιώδεις. Συνέχιση της ιατρικής και ερευνητικής προσπάθειας και συνεργασίας σε διεθνές επίπεδο, ανύψωση της υγείας σε πρώτης προτεραιότητας δημόσιο αγαθό. Προσαρμογή της εργασίας και της παραγωγής σε μια «νέα κανονικότητα», στην οποία βασική θέση θα έχουν η ευελιξία, η τηλε-εργασία, η ενίσχυση της εθνικής και περιφερειακής εφοδιαστικής αυτονομίας αλλά και η λήψη στρατηγικών αποφάσεων μέσα από νέα διεθνή όργανα και μηχανισμούς. Επαναπροσδιορισμός των χρηματοδοτικών πηγών, της θέσης των αγορών κεφαλαίου, αντιμετώπιση νέου είδους προκλήσεων και απειλών.
Η αποκοπή της οικονομίας από την παραγωγική διαδικασία
Στην πρώτη γραμμή αυτών των τελευταίων, στο καθαρά οικονομικό πεδίο, θρονιάζει σιγά-σιγά, αλλά μάλλον αμετάκλητα, η αποκοπή της οικονομίας από την παραγωγική διαδικασία. «Ποντάρισμα» τύπου GameStop (βλ. κείμενο της περασμένης εβδομάδας), εκτίναξη αξίας και χρήσης κρυπτονομισμάτων (η επίσημη υποστήριξη τους από την εταιρία Tesla πρόσθεσε αμέτρητο κύρος και 1,5 δισεκατομμύριο δολάρια στα διεθνή αποθέματα των κρυπτονομισμάτων), εξάπλωση και ανάγκη αντιμετώπισης των «φορολογικών παραδείσων» (ρεπορτάζ 17 ευρωπαϊκών συγκροτημάτων γραπτού και ηλεκτρονικού Τύπου -βλ. εφημερίδα Le Monde, 8/2/2021- ανέδειξε γλαφυρά το ρόλο του Λουξεμβούργου, με τις 55.000 offshore εταιρίες που διαχειρίζονται 6,5 τρισεκατομμύρια ευρώ) αποτελούν μόνο τις πολύ πρόσφατες κορυφές του τεράστιου παγόβουνου. Απέναντι στις οποίες ζυγίζουν ελάχιστα οι επόπτες, με τις «προειδοποιήσεις» και τις εκ των υστέρων υποπολλαπλάσιες των κερδών κυρώσεις τους, και οι πολιτικές ηγεσίες, με τη φραστική αντίσταση και την πρακτική συνδρομή τους.
Η «μετά την πανδημία οικονομία»
Και πάλι, όμως, αν θέλουμε η «μετά την πανδημία οικονομία» να στηθεί σε υγιέστερες από πριν βάσεις, θα πρέπει να ληφθούν και πολιτικά και ρυθμιστικά και εποπτικά μέτρα και να πάψουν να θεωρούνται ιερές πολλές «αγελάδες» της κλασικής αλλά και της σύγχρονης οικονομικής θεωρίας και πράξεις (φορολογία, ανισότητες, ρόλος κράτους, κυβερνήσεων, κεντρικών τραπεζών).
Όλα αυτά τα ζητήματα, και οι κατηγορίες ζητημάτων, έχουν εφαρμογή και αναμένουν απαντήσεις και στην ελληνική πραγματικότητα. Οι προκλήσεις της Τουρκίας και του προέδρου της, το ακορντεόν των μέτρων κατά της πανδημίας, η βεβαιότητα της ύφεσης και η ανάγκη προσαρμογής, η αβαθής και στηριγμένη σε λίγα δυνατά χαρτιά οικονομία, οι σαθρές δημόσιες και διοικητικές δομές, οι διαρκώς αναβαλλόμενες μεταρρυθμίσεις –όλα είναι μπροστά μας και μπροστά στην κυβέρνηση. Η προτεραιότητα αντιμετώπισης της πανδημίας θα ήταν μέγα λάθος να οδηγήσει σε καθυστερήσεις στη λήψη αποφάσεων σε όλα αυτά τα ναρκοθετημένα αλλά απαραίτητα για την ανάκαμψη πεδία.
- Ο Κώστας Μποτόπουλος είναι συνταγματολόγος, πρ. Ευρωβουλευτής και πρόεδρος της Επιτροπής Κεφαλαιαγοράς, Σύμβουλος Διοίκησης στην Τράπεζα της Ελλάδας και εταίρος στη δικηγορική εταιρία «Λαμπαδάριος και Συνεργάτες». Τα σχόλιά του στο economico.gr δημοσιεύονται κάθε Σάββατο
στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις
