Του Κώστα Μποτόπουλου
Μαζί με τη (σχεδόν βέβαια αλλά όχι ακόμα «κλειδωμένη»…) εκλογή του Τζό Μπάιντεν, ήρθαν και τα καλά νέα για την πρόοδο του πρώτου εμβολίου κατά της πανδημίας. Εξελίξεις που αλλάζουν/άλλαξαν τον κόσμο της πολιτικής και της οικονομίας –ποτέ αυτές οι δύο δεν ήταν τόσο δεμένες. Τα σημάδια είναι πολλά και άμεσα.
Ο νέος αμερικανός Πρόεδρος μπορεί να μην κέρδισε μόνο εξαιτίας της πανδημίας, δηλαδή του τρόπου αντιμετώπισης της από τον ακατανόμαστο απερχόμενο Πρόεδρο, αλλά θα κριθεί κατά βάση από τον τρόπο που ο ίδιος θα την αντιμετωπίσει και την ώθηση που θα δώσει στην αμερικανική και την παγκόσμια οικονομία μέσα και παρά την πανδημία.
Στο εσωτερικό μέτωπο, οι ενδείξεις είναι σαφείς: ο Πρόεδρος-εν-αναμονή δεν θα γυρίσει το πλάτη στην επιστήμη, ούτε στη διεθνή συνεργασία. Ετοιμάζει αξιόπιστη ομάδα επιστημόνων ως task force κατά του covid, επέλεξε ως προσωπάρχη τον άνθρωπο που είχε, επί Ομπάμα, συντονίσει την εκστρατεία κατά του Έμπολα, μίλησε, στον πρώτο γύρο επαφών του, θερμά με τους δημοκράτες ηγέτες ανά τον κόσμο και ψυχρά με τους αυταρχικούς.
Τις δύο δομικές εξελίξεις που έφερε μαζί της η πανδημία –ακόμα μεγαλύτερη διείσδυση της τεχνολογίας στην οικονομική και καθημερινή ζωή και σκαμπανέβασμα της ανάπτυξης σε άμεση συνάρτηση με το υγειονομικό μέτωπο- δείχνει να θέλει να τις ενσωματώσει με ανοιχτά μάτια και με ρεαλιστική μετριοπάθεια –στάση που βρίσκεται στους ακριβείς αντίποδες του προκατόχου και αντιπάλου του.
Οι βασικές του δυσκολίες έγκεινται στον βαθύ διχασμό της Αμερικής, την πιθανή έλλειψη πλειοψηφίας στη Γερουσία, τις προθέσεις και τις δυνατότητες του ίδιου του Προέδρου Μπάιντεν και τις συνθήκες συντονισμού όχι μόνο με τη «γηραιά» Δύση αλλά και με τον εντελώς απρόβλεπτο και ετερόκλητο αστερισμό του «αναπτυσσόμενου κόσμου». Η πάλη μεταξύ των δυνάμεων της αλλαγής και των αντιστάσεων στην αλλαγή φαίνεται, με μια πρώτη ματιά, οριακή.
Το βαρύ πλήγμα που επέφεραν τα χρόνια Τραμπ στις ΗΠΑ μπορεί ίσως να αναστρέψει η ζωτικότητα αυτής της μεγάλης χώρας και ιδίως των πιο δημιουργικών στρωμάτων της, που κατά τεκμήριο ψήφισαν, και μάλιστα συντριπτικά, υπέρ του νέου Προέδρου.
Στη Γερουσία, το καλύτερο αποτέλεσμα στο οποίο μπορεί να ελπίζει η νέα διοίκηση, ένα 50-50, που θα γίνεται 51-50 με την ψήφο της αντιπροέδρου Χάρις, πρώτον απαιτεί μια εξαιρετικά αβέβαιη διπλή νίκη Δημοκρατικών υποψηφίων στις επαναληπτικές εκλογές στη Τζόρτζια και δεύτερον δεν «σώζει» από τον «αμυντικό βέτο» των 60 ψήφων.
Συνεπώς, μόνη ρεαλιστική διέξοδος είναι η κατά περίπτωση σύμπηξη «υπερκομματικών» πλειοψηφιών, τομέας στον οποίο είχε διακριθεί, ως Γερουσιαστής, ο νέος Πρόεδρος, αλλά που είναι εξαιρετικά δύσκολο, έως αδύνατο, να στηρίξει αλλαγές στα μεγάλα θέματα (προϋπολογισμός, κοινωνική πολιτική, «Green New Deal»). Η ηλικία και η θεωρητική «έλλειψη ριζοσπαστικότητας» του ίδιου του Μπάιντεν, πρώτον μένει να κριθούν στην πράξη και δεύτερον μπορούν να μετριασθούν, ή και οικειοθελώς να παρακαμφθούν, μέσα από μια πιο συλλογική και πιο στοχευμένη διακυβέρνηση. Πολλά αν, προς το παρόν, αλλά και ανοιχτές πόρτες.
Η κατάσταση της παγκόσμιας οικονομίας θα επηρεαστεί από την αλλαγή πορείας των ΗΠΑ; Θα έλεγα ότι εξαρτάται κυρίως από το (νέο;) παράδειγμα των ΗΠΑ, την επικράτηση της δημοκρατίας επί του αυταρχισμού διεθνώς και τη συνειδητοποίηση ότι οι καιροί απαιτούν, σε μεγάλο βαθμό λόγω της πανδημίας αλλά, πλέον, ανεξαρτήτως της πανδημίας, ένα νέο οικονομικό μοντέλο (βλ. τα κείμενα μου στο economico, «Το τέλος της λιτότητας:», 44/10/20 και «Το τρίτο κύμα», 31/10/20). Πάντως, ήδη, τα πράγματα κινούνται.
Με τις χώρες με τις οποίες ο Τραμπ είχε συνάψει λυκοφιλίες βασισμένες στην ειδική αντίληψη του περί «δημοκρατίας» (Κίνα, Ρωσία, Ινδία, Βραζιλία, Β. Κορέα), συνέβαινε η εξής αντίφαση. Ο απερχόμενος Αμερικανός «χάιδευε» τα αυτιά των αυταρχικών συνομιλητών του, αλλά στην πράξη, α) σε σχέση με την Κίνα, από τη μια ανεχόταν απολύτως την καταπάτηση δικαιωμάτων στο Χονγκ-Κονγκ κι από την άλλη επέβαλε δασμούς σε βάρος του παγκοσμίου εμπορίου –και της χώρας του- και όχι της Κίνας, β) σε σχέση με τους υπόλοιπους «νταήδες» δεν είχε «παραχωρήσει» κάτι τόσο κρίσιμο που να μη «μαζεύεται», σε γεωπολιτικό και οικονομικό επίπεδο, πλην της εγκατάλειψης της κλιματικής αλλαγής.
Ήδη σε πολλά σημεία του πλανήτη ξανάρχισε α αγώνας υπέρ της ελευθερίας. Στο Χονγκ Κονγκ η δημοκρατική αντιπολίτευση παραιτήθηκε μαζικά από το Κοινοβούλιο και είναι βέβαιο ότι έρχεται νέο κύμα διαμαρτυρίας και διεκδικήσεων. Στη Νότια Αφρική, ο Πρόεδρος Ραμαφόσα αποφάσισε «ξαφνικά» να είναι πιο σοβαρός στην πάταξη της διαφθοράς. Με το Μεξικό το μέγα ζήτημα δεν θα είναι εφεξής ένα ανύπαρκτο τείχος, αλλά τα υπαρκτά προβλήματα γειτονίας, εμπορικών, ενεργειακών και ανθρωπιστικών σχέσεων. Ουγγαρία και Πολωνία χάνουν το «μέντορά» τους στην αγνόηση του κράτους δικαίου και γενικώς η Ευρωπαϊκή Ένωση ετοιμάζεται να αποκτήσει ξανά έναν σύμμαχο στον αγώνα υπέρ της ελευθερίας. Ο εκδημοκρατισμός και η ανάπτυξη της Ινδίας είναι πιθανότατο να λάβουν άλλη ώθηση. Ο Τζόνσον και το Μπρέξιτ του θα έχουν να αντιμετωπίσουν μιαν εντελώς διαφορετική αντίληψη από την άλλη πλευρά του Ατλαντικού, κάτι που, εξάλλου, καθιστά τις πιθανότητες ενός «Μπρέξιτ χωρίς σωσίβιο» ακόμα μεγαλύτερες. Στην Τουρκία το γκρέμισμα της οικονομίας, που άγγιξε πια το στενό κύκλο του Ερντογάν, δημιουργεί συνθήκες για γενικότερες αναδιαπραγματεύσεις.
Η δε πολλάκις διακηρυγμένη πρόθεση του νέου Αμερικανού προέδρου να επαναφέρει αμέσως τις ΗΠΑ στη Συμφωνία του Παρισιού (απόφαση για την οποία δεν χρειάζεται άδεια του Κογκρέσου), θα πιέσει για θετικές ενέργειες την Κίνα (ο Σι είχε δεσμευτεί επί Ομπάμα), θα απομονώσει τις δυνάμεις εκείνες, όπως η Αυστραλία, που ακόμα αρνούνται το πέρασμα σε εποχή μηδενικών ρύπων και θα ξαναδώσει ελπίδες στους ακτιβιστές για τη διάσωση του Αμαζονίου από τα νύχια του Μπολσονάρο. Δεν χρειάζεται να (ξανα)πούμε πόσο όλα αυτά, και γενικώς η «Πράσινη Ανάπτυξη» παγκοσμίως, αποτελούν όχι μόνο το μεγάλο περιβαλλοντικό αλλά και το μεγάλο οικονομικό στοίχημα της εποχής.
Μια εκλογή, λοιπόν, φαίνεται ότι θα μπορούσε να δώσει φτερά σε δύο κρίσιμες μάχες: κατά του αυταρχισμού και κατά της πανδημίας. Η πορεία τους, που πλέον θα ακολουθήσει άλλες ράγες, θα κρίνει την οικονομία –αλλά και τις ζωές μας.
- Ο Κώστας Μποτόπουλος είναι συνταγματολόγος, πρ. Ευρωβουλευτής και πρόεδρος της Επιτροπής Κεφαλαιαγοράς, Σύμβουλος Διοίκησης στην Τράπεζα της Ελλάδας και εταίρος στη δικηγορική εταιρία «Λαμπαδάριος και Συνεργάτες». Τα σχόλιά του στο economico.gr δημοσιεύονται κάθε Σάββατο
στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις
