Του Κώστα Μποτόπουλου
- Όλα αλλάζουν …. Το παγκόσμιο δεύτερο κύμα της πανδημίας και οι οικονομικές του συνέπειες θα είναι, τελικά, οξύτερα από ό,τι είχε αρχικά προβλεφθεί. Μας το (ξανα)είπαν, το ΔΝΤ, η ΕΚΤ, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας, αλλά και Εμπορίου, πολλοί πολιτικοί ηγέτες.
Η όξυνση αυτή δεν θα δημιουργήσει μόνο ισχυρότερη ύφεση, σχεδόν σε κάθε μεριά και οικονομία του πλανήτη, αλλά και θα μεγεθύνει τις ανισότητες –μεταξύ χωρών, γεωπολιτικών συστημάτων (Βορράς- Νότος, Ευρωπαϊκή Ένωση-ΗΠΑ- Κίνα- αναπτυσσόμενος κόσμος) αλλά και μεταξύ κοινωνικών στρωμάτων και ατομικών περιπτώσεων:
- κερδισμένοι, για να το πούμε λίγο ωμά, θα είναι η Κίνα, οι πλούσιες χώρες και κυρίως οι πλούσιοι άνθρωποι εντός των πλούσιων χωρών.
Νέα πεδία επιχειρηματικότητας και απασχόλησης αναδύονται στη θέση των παραδοσιακών, η ίδια η έννοια της εργασίας αλλάζει έννοια –η χρήση της τεχνολογίας και η απόσταση παίρνουν τη θέση της «παροχής υπηρεσιών», όπως την ξέραμε.
Οι αγορές κεφαλαίου έχασαν την πυξίδα, το πετρέλαιο, μάλλον οριστικά, τη θέση του (δεν το λέω εγώ, αλλά η Διεθνής Υπηρεσία Ενέργειας). Ο τραπεζικός τομέας βλέπει επιστροφή κεφαλαίων υπό μορφή καταθέσεων (στους δύσκολους καιρούς τα λεφτά βγαίνουν από τα σεντούκια) αλλά μείωση των περιθωρίων κερδοφορίας και εξάπλωσης, πιασμένος στις μυλόπετρες των αυξημένων κεφαλαιακών απαιτήσεων και του αυξανόμενου ανταγωνισμού από «μη τραπεζικά», αλλά σχεδόν-τραπεζικά, και πάντως στηριγμένα στην τεχνολογία, ιδρύματα ή επιχειρήσεις.
Η υιοθέτηση από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα «Έκθεσης», δηλαδή πρότασης, για τη δημιουργία ψηφιακού ευρώ (η Κίνα ήδη διαθέτει, με τον τρόπο της, δηλαδή υπόγεια, ψηφιακό γουάν) αποτελεί μια καλοδεχούμενη αποδοχή της πραγματικότητας, αλλά θα πρέπει να περιμένουμε για να δούμε αν αποτελεί άλμα στο κενό ή σε έναν καλύτερο κόσμο.
Εν τω μεταξύ οι τράπεζες «αμύνονται» με περικοπές, συγχωνεύσεις, «ψηφιοποίηση» και υπομονή. Το ΔΝΤ έγινε παγκόσμιος κήρυκας του κεϋνσιανισμού, τα μέτρα δημόσιας πολιτικής –όχι πια, έμμεσα, από τις κεντρικές τράπεζες, αλλά από τις ίδιες κυβερνήσεις και τα κοινοβούλια- είναι στην ημερήσια διάταξη, όπως και η μετάβαση σε μια (πιο) «πράσινη οικονομία». Οι αλλαγές μοιάζουν βαθιές και δομικές.
- … κι όλα ίδια μένουν. Στην πράξη, τα πράγματα αποδεικνύονται πιο δύσκολα. Η Κίνα δεν είναι έτοιμη, ούτε έχει τη δυνατότητα να αναλάβει, τον καθοδηγητικό ρόλο, σε οικονομικό και πολιτικό επίπεδο, που παίζουν σήμερα, έστω και ασθμαίνουσες, οι ΗΠΑ –αν δε στις 3 Νοεμβρίου συμβεί αυτό που όλοι περιμένουμε και ελπίζουμε, τότε οι ΗΠΑ (αντίθετα με την Ευρωπαϊκή Ένωση που βρίσκεται πια, σχεδόν νομοτελειακά, σε κατάσταση στασιμότητας) είναι σε θέση για ένα μεγάλο comeback.
Οι παραδοσιακοί τομείς δεν θα εξαφανιστούν κι ούτε μπορούν να εξαφανιστούν, γιατί αφορούν τη ζωή εκατομμυρίων ανθρώπων και θα κρίνουν την τύχη εκατοντάδων εκλογικών αναμετρήσεων. Η «πράσινη ανάπτυξη» έχει πολύ δρόμο, και εμπόδια, για να γίνει οικονομική πραγματικότητα, όσο κι αν η κλιματική αλλαγή την έχει καταστήσει αδήριτη.
Η τεχνολογία και η ψηφιοποίηση δεν θα μας σώσουν από το εγγενές στη χρηματιστική οικονομία χαρακτηριστικό τη απληστίας, που οδηγεί σε σκάνδαλα τύπου Wirecard αλλά και τύπου Κύπρου. Και να ακυρωθούν οι «χρυσές βίζες» ως εργαλείο προσέλκυσης επενδυτών-πλυντηριούχων, θα βρεθούν άλλα ανάλογα δολώματα, με τον ίδιο τρόπο που μπορεί η επόμενη κερκόπορτα να μην ανοίξει από έναν Πρόεδρο Βουλής αλλά από κάποιον άλλο αξιωματούχο.
Μπορεί το ΔΝΤ και η ΕΚΤ να δείχνουν, στα χέρια δυο δυναμικών γυναικών, κινητικότητα, αλλά δεν θα πάψουν ποτέ να είναι δυο ελέφαντες που αγωνίζονται για τη διατήρηση, και όχι για την ανατροπή, του οικονομικού στάτους κβο.
Στην ωραία πατρίδα μας, ο τουρισμός μπορεί να εμφανίζεται να κατέρρευσε το 2020 (-80%), ενώ η οικοδομή άρχισε επιτέλους να «τσιμπάει» (+12%), αλλά τα δεδομένα αλλάζουν, και η εικόνα ξανάρχεται κοντά στην παλιά, αν σκεφτούμε ότι διασώθηκε το 20% μιας μεγάλης πίτας και αυξήθηκε λίγο ένας τομέας που «πονάει» επί τουλάχιστον μια δεκαετία.
Θέλω να πω: ας μην υποτιμούμε τη δύναμη της συνήθειας και της αδράνειας κι ας μην υπερτιμούμε «βελτιώσεις μέσα από τις κρίσεις», τις οποίες ακόμα, και πάντα, περιμένουμε, αλλά σπάνια, έως καθόλου, βλέπουμε.
- Ο Κώστας Μποτόπουλος είναι συνταγματολόγος, πρ. Ευρωβουλευτής και πρόεδρος της Επιτροπής Κεφαλαιαγοράς, Σύμβουλος Διοίκησης στην Τράπεζα της Ελλάδας και εταίρος στη δικηγορική εταιρία «Λαμπαδάριος και Συνεργάτες». Τα σχόλιά του στο economico.gr δημοσιεύονται κάθε Σάββατο
