Του Κώστα Μποτόπουλου
Για τα κρυπτονομίσματα έχουμε ξαναμιλήσει, αλλά φαίνεται ότι ήρθε για τα καλά η ώρα τους.
Η ανακοίνωση αυτή τη βδομάδα, από μέλος του Εκτελεστικού Συμβουλίου της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας (ΕΚΤ), ενώπιον της Επιτροπής Οικονομικών Υποθέσεων του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, για τα αποτελέσματα ευρείας διαβούλευσης σχετικά με την δημιουργία «ψηφιακού ευρώ», είναι το πιο επίσημο σημάδι, αλλά συνδέεται και με άλλες σχετικές εξελίξεις:
- την υιοθέτηση από μεγάλες εισηγμένες εταιρίες, όπως η αμερικανική Tesla, του bitcoin ως νομίσματος-καταφυγίου΄
- το διαρκές, από την αρχή της χρονιάς, «ράλι» των κρυπτονομισμάτων (με πρώτα το bitcoin και το Ethereum) στα διεθνή χρηματιστήρια, αλλά και την εισαγωγή πλατφορμών-οιονεί «χρηματιστηρίων κρυπτονομισμάτων» (όπως η Coinbase) στα «κανονικά» χρηματιστήρια (Nasdaq)΄
- τη μαζική στροφή επενδυτών, ιδίως σε χώρες με ασταθή οικονομική κατάσταση, όπως η Τουρκία, στα κρυπτονομίσματα΄
- τη διαπίστωση ειδικών (έρευνα του πανεπιστημίου Cambridge) ότι τα κρυπτονομίσματα, ιδίως μέσα από την αλματώδη αύξηση της χρήσης τους, και χωρίς καν να υπολογίζεται το νέο μεγάλο «φρούτο», τα NFTs (Non Fungible Tokens), «βλάπτουν σοβαρά το περιβάλλον», αφού για την «εξόρυξή» τους απαιτείται ηλεκτρική ενέργεια περισσότερη από χωρών όπως η Σουηδία ή η Αργεντινή.
Οι τρεις παράμετροι του φαινομένου
Το γενικό φαινόμενο συντίθεται από τρία αλληλοσυνδεόμενα αλλά διαφορετικά ζητήματα: Τη χρήση και αντιμετώπιση των κρυπτονομισμάτων, κατά βάση χωρίς ρυθμιστική παρέμβαση, όπως γίνεται σήμερα. Το αν και το πώς της ένταξης, αύριο, σε ρυθμιστικό πλαίσιο, ενόψει του ολοένα και αυξανόμενου ρόλου τους στην παγκόσμια οικονομία. Και το ζήτημα των επίσημων ψηφιακών νομισμάτων.
1.Τα επίσημα ψηφιακά νομίσματα
Ας αρχίσουμε με το τελευταίο, καθώς συνδέεται άμεσα με την πρωτοβουλία της ΕΚΤ, η οποία πάντως –και δεν νομίζω ότι θα εκπλήξει κανέναν- δεν είναι η πρώτη που κινείται:
Στην Κίνα, η Κεντρική Τράπεζα, που ονομάζεται Τράπεζα του Λαού της Κίνας (με το λαό βέβαια να μην έχει την παραμικρή ανάμιξη), έχει εκδώσει από πέρσι «ψηφιακό γουάν», που χρησιμοποιείται κυρίως, και παράλληλα με το «κανονικό γουάν», από εταιρίες τηλεπικοινωνιών και τεχνολογίας, υπό την εποπτεία της κεντρικής τράπεζας, μέσω πλατφορμών που απευθύνονται σε επιχειρήσεις και καταναλωτές.
Το ευρωπαϊκό «project» είναι ακόμα στα σπάργανα, αλλά η ιδέα είναι η ίδια: η δημιουργία ενός επίσημου ψηφιακού μέσου συναλλαγής υπό την εποπτεία της ΕΚΤ. Η διαβούλευση της ΕΚΤ έδειξε ότι το κοινό, καταναλωτές, επενδυτές και επαγγελματίες της αγοράς, θέλει το ψηφιακό ευρώ και γι’ αυτό, ως επιστέγασμά της, ανακοινώθηκε ότι η ΕΚΤ το «θέτει ως προτεραιότητα».
Τα προβλήματα, πάντως, δεν είναι λίγα ούτε μικρά: αποτροπή παράνομων δραστηριοτήτων, ιδίως «ξεπλύματος χρήματος», ζητήματα προστασίας της ιδιωτικότητας (πάντα παρόντα στον «ψηφιακό χώρο»), εξασφάλιση των συναλλαγών, συμπεριλαμβανομένων των μέσω διαδικτύου (on line) και των διασυνοριακών (cross-border), σχέση με τράπεζες, ιδρύματα ηλεκτρονικού χρήματος και άλλους μεσάζοντες. Η πορεία πάντως προς το «ψηφιακό ευρώ» φαίνεται χωρίς επιστροφή, αλλά σε έναν ορίζοντα τουλάχιστον 3-4 χρόνων.
2.Τα «κρυπτονομίσματα της αγοράς»
Το δεύτερο ζήτημα, η διαμόρφωση ενός πλαισίου όχι πλέον για ένα «επίσημο ψηφιακό νόμισμα», αλλά για τα «κρυπτονομίσματα της αγοράς», είναι πιο περίπλοκο και πολυπαραγοντικό.
Η ΕΚΤ είχε λανσάρει πέρσι μια πρόταση, ή μάλλον ένα πακέτο προτάσεων με το γενικό τίτλο Digital Finance Package, που αποτελούνταν από τρία «κομμάτια»:
Μια πρόταση για τη δημιουργία ρυθμιστικού πλαισίου για τα κρυπτονομίσματα (γνωστή ως MICA: Markets in Crypto Assets), κάτι σαν κρυπτο-MiFID (Markets in Financial Instruments), που περιέχει ορισμό και κατηγοριοποίηση των κρυπτονομισμάτων και ρυθμίσεις για τον τρόπο αδειοδότησης των παρόχων, παροχής υπηρεσιών,, όρων λειτουργίας, κεφαλαιακών απαιτήσεων και εποπτείας.
Ένα σχέδιο για την αναδιαμόρφωση λειτουργικών παραμέτρων του χρηματοπιστωτικού τομέα ενόψει επίσημης εισόδου των κρυπτονομισμάτων (γνωστή ως DORA: Digital Operation Resilience).
Και μια τρίτη, κι ακόμα πιο τεχνική, πρόταση για τη διαμόρφωση ειδικού καθεστώτος για συναλλαγές που θα στηρίζονται σε ειδική τεχνολογία, τη λεγόμενη “distributed ledger technology” (DLT). Κι εδώ η συζήτηση επιταχύνεται, αλλά το ενδιαφέρον και η συμμετοχή του επιχειρηματικού κόσμου στη διαμόρφωση των «τεχνικών λεπτομερειών», που αποτελούν όλη την ουσία, αναμένεται να δώσει αρκετό «χρόνο στο χρόνο». Η τάση πάντως, μάλλον και σε αυτό το πεδίο ανεπίστρεπτη, είναι να υπάρξει ένα γενικό και υπερεθνικό ρυθμιστικό πλαίσιο που θα πάρει τη θέση της σημερινής σχεδόν πλήρως αρρύθμιστης αγοράς κρυπτονομισμάτων.
3.Το ρυθμιστικό πλαίσιο
Εν τω μεταξύ, όμως, η όλο και μεγαλύτερη χρήση κρυπτονομισμάτων θέτει ήδη τις ρυθμιστικές και τις πολιτικές αρχές μπροστά στο ερώτημα αν κάτι, και τι, πρέπει να γίνει στο πλαίσιο του αρρύθμιστου πλαισίου, αν μπορούμε να το πούμε έτσι.
Δεν απαγορεύεται να θεσπιστούν εθνικοί κανόνες και κάποιες χώρες ήδη έχουν, με καλύτερο παράδειγμα τη Μάλτα, που φιλοδοξεί να φιλοξενήσει, ή να δημιουργήσει, μια «αγορά κρυπτονομισμάτων». Οι περισσότερες χώρες, ανάμεσα στις οποίες και η δική μας, έχουν κανόνες για την αποφυγή «ξεπλύματος χρήματος» (AML), που «πιάνουν» και τα κρυπτονομίσματα. Από εκεί και πέρα λειτουργεί ο «νόμος της αγοράς» και για τις πλατφόρμες και για τις συναλλαγές και για τις αποτιμήσεις και για τα ρίσκα.
Οι ρυθμιστικές αρχές όλο και πιο συχνά μιλούν για τους κινδύνους «φουσκών», ακόμα και για την πιθανότητα κατάρρευσης, στο χώρο των κρυπτονομισμάτων, καθώς η αύξηση της αξίας τους το τελευταίο διάστημα είναι όχι μόνο ιλιγγιώδης αλλά και δεν μπορεί να αξιολογηθεί με κανένα από τα συνήθως χρησιμοποιούμενα κριτήρια τόσο των ειδικών όσο και των αγορών. Ένα μέτρο, σαν κι αυτό που πρόσφατα εξήγγειλε η αμερικανική κυβέρνηση, είναι κάποιοι έλεγχοι, τουλάχιστον της ταυτότητας, για όσους διατηρούν «ψηφιακά πορτοφόλια» -έργο εξαιρετικά δύσκολο, σχεδόν αντιφατικό με τη λειτουργία τέτοιων «πορτοφολιών», που από τη φύση τους είναι «μη υλικά» και «μη ανθρώπινα».
Το ευρύτερο πάντως ζήτημα αντιμετώπισης συναλλαγών που είναι, αφενός, σύμφυτες με την τεχνολογική πρόοδο και το πνεύμα της εποχής, αφετέρου νόμιμες αλλά, κατά μεγάλο μέρος, «κάτω από το ραντάρ», και, κατά τρίτον, με πολύ προβληματικό «περιβαλλοντικό αποτύπωμα», μένει να τεθεί με την αρμόζουσα σοβαρότητα –και το μόνο επίπεδο στο οποίο μπορεί να τεθεί είναι το παγκόσμιο.
