Κώστας Μποτόπουλος

Το γαλάζιο πρασίνισμα: Γιατί το Εθνικό Σχέδιο Ανάκαμψης «Ελλάδα 2.0» αποτελεί τη μεγάλη οικονομική είδηση της δεκαετίας

 

Του Κώστα Μποτόπουλου

  • Σπάνια στην Ιστορία μια οικονομική ευκαιρία είχε τέτοιο αντίκρισμα στη ζωή των ανθρώπων. Κι από τη στιγμή που διακυβεύονται τόσο σημαντικά αγαθά, η ευθύνη όλων μεγαλώνει.

Το «Εθνικό Σχέδιο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας», με κωδική (και διόλου πρωτότυπη) ονομασία «Ελλάδα 2.0», αποτελεί τη μεγάλη οικονομική είδηση όχι μόνο της βδομάδας ή της χρονιάς, αλλά πιθανότατα της δεκαετίας.

Πρόκειται για μια πρόταση «αλλαγής παραδείγματος» ολόκληρης της ελληνικής οικονομίας, όπως αναφέρεται από τις πρώτες κιόλας παραγράφους του σχεδίου που παρουσιάστηκε στις 31 Μαρτίου από την κυβέρνηση.

  • Τα βασικά στοιχεία του συγκροτούν ένα μίγμα «σχεδίου Μάρσαλ» και «Σούπερ ΕΣΠΑ»: εξωτερική χρηματοδότηση και εσωτερική μόχλευση κεφαλαίων, βελτίωση υποδομών αλλά και δημιουργία νέων, ενισχύσεις μαζί με μεταρρυθμίσεις, διαπλάτυνση της υπάρχουσας οικονομικής βάσης και συγχρόνως προώθηση νέου αναπτυξιακού μοντέλου.

Τα πρωτόγνωρα χαρακτηριστικά του Σχεδίου

Επιπλέον το σχέδιο εμφανίζει ορισμένα πρωτόγνωρα, ιδίως ως προς το βαθμό και τη σώρευση τους, χαρακτηριστικά

  • Είναι εξαντλητικά κοστολογημένο αλλά βασισμένο στο πιο αισιόδοξο σενάριο και με τους πιο φιλόδοξους στόχους:

– Συγκρότηση από 1.200 (υποτίθεται) ώριμα επιμέρους επενδυτικά σχέδια (ενώ τα υλοποιημένα την τελευταία δεκαετία μετριούνται στα χέρια του ενός, άντε των δυο, χεριών).

– Κινητοποίηση 60 δις (από μια ευρωπαϊκή βάση εισροών 30 δις).

– Δημιουργία 180.000 θέσεων εργασίας (λιγότερων από αυτές που χάθηκαν την τελευταία δεκαετία αλλά περισσότερων από όσες έχουν δημιουργηθεί ποτέ μεμιάς στη χώρα μας).

– Προσθήκη επτά μονάδων στο ελληνικό ΑΕΠ.

  • Είναι επίσης εμπροσθοβαρές, αφού έχει ορίζοντα τουλάχιστον δεκαετίας, με ευκρινή κεντρική στόχευση -την «πράσινη» ανάπτυξη- και ολιστικό, καθώς συμπεριλαμβάνει σχεδόν όλους τους τομείς της οικονομίας και του κράτους.

Το μόνο του πρόβλημα, σε αυτή τη φάση, είναι ότι αποτελεί απλώς σχέδιο -κι από το σχέδιο ως την πολιτική πράξη ο δρόμος ως γνωστόν είναι μεγάλος, ανηφορικός και φιδίσιος. Πόσο μάλλον όταν το ξεκίνημα και οι στόχοι έχουν βάλει τον πήχυ τόσο ψηλά.

Η «πράσινη μετάβαση»

Ο κορμός αλλά και το στήριγμα του προγράμματος είναι η λεγόμενη «πράσινη μετάβαση» ως απαραίτητο πρώτο βήμα για την πιο δομική «πράσινη ανάπτυξη».

Αυτό συμβαίνει όχι μόνο γιατί η «πράσινη μετάβαση» είναι έτσι κι αλλιώς ο βασικός ευρωπαϊκός στόχος βάσει του οποίου αποδίδονται πόροι στα κράτη-μέλη (σε ποσοστό τουλάχιστον 38% στο σύνολο των προτεινόμενων έργων), αλλά και γιατί κατ’ ουσίαν εμπεριέχει και πάντως συμβαδίζει με το δεύτερο μεγάλο κοινό στόχο, τον «ψηφιακό μετασχηματισμό» (ελάχιστο ποσοστό έργων 22%), αλλά και τον τρίτο, την κοινωνική συνοχή. Και τούτο γιατί το «πρασίνισμα» της οικονομίας δεν νοείται μόνο σε σχέση με το περιβάλλον αλλά και με την εν γένει «εξυγίανση» του οικονομικού και παραγωγικού μοντέλου, που περνά ιδίως μέσα από την εξάπλωση της «ψηφιοποίησης», η οποία επίσης συμμετέχει καθοριστικά στο εξορθολογισμό διαδικασιών, αποφάσεων και επιλογών ενόψει της διαμόρφωσης ενός «νέου» κοινωνικού κράτους.

Η εσωτερική αυτή σύνδεση είναι απολύτως εμφανής στο ελληνικό πρόγραμμα. Το μεγάλο μέρος της πίτας πηγαίνει στον υπό στενή έννοια «πράσινο» τομέα, που περιλαμβάνει και την ενέργεια:

– δημιουργία συστημάτων αποθήκευσης ηλεκτρικής ενέργειας αλλά και αναβάθμιση όλου του δικτύου ηλεκτρικής ενέργειας (μήπως μέσω και της υπογειοποίησης, επιτέλους, των καλωδίων για την αποφυγή πυρκαγιών και διακοπών παροχής;)΄

– απολιγνιτοποίηση (επιταγή των Βρυξελλών, αλλά και επιλογή, ως το χρόνο και το εύρος, της παρούσας ελληνικής κυβέρνησης)΄

– ηλεκτρική διασύνδεση νησιών΄

– κτηριακός εκσυγχρονισμός ακινήτων, βελτίωση ενεργειακής αποδοτικότητας επιχειρήσεων΄

– προώθηση ηλεκτροκίνησης οχημάτων και μέσων μαζικής μεταφοράς΄ αντιπλημμυρικά έργα, εθνικό σχέδιο αναδάσωσης και προστασίας της βιοποικιλότητας, έργα παροχής κι εξοικονόμησης υδάτινων πόρων.

Το «ψηφιακό» πεδίο

Στο «ψηφιακό» αλλά, όπως προειπώθηκε, απολύτως συνδεόμενο πεδίο (ένα από τα πολλά παραδείγματα: η διασύνδεση νησιών με υποθαλάσσια καλώδια είναι κατεξοχήν και ψηφιακό έργο), ξεχωρίζουν οι οπτικές ίνες στα κτήρια (που θα συμβάλλουν και στο «πράσινο διαβατήριο» κάθε σπιτιού), η αυτονόητη και προ πολλού κεκτημένη στις περισσότερες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης ψηφιοποίηση και διασύνδεση των αρχείων, των μητρώων και των τομέων του Δημοσίου (Υγεία, Δικαιοσύνη, συναλλαγές με τον πολίτη, φορολογικές αρχές αλλά και πολεοδομίες και επιχειρήσεις που σχετίζονται με το περιβαλλοντικό αποτύπωμα).

Καθοριστική εκ των πραγμάτων είναι η συμμετοχή της «ψηφιοποίησης» στον επενδυτικό και θεσμικό μετασχηματισμό: «έξυπνες» υποδομές, αλλαγή πολιτιστικού, τουριστικού αγροτοδιατραφικού μοντέλου). Το ίδιο και στην καταπολέμηση των κοινωνικών ανισοτήτων και υστερήσεων : αύξηση της απασχόλησης μέσω προγραμμάτων ψηφιακών δεξιοτήτων, βελτίωση υποδομών -και, προσωπικά ελπίζω, και «φιλοσοφίας»- εκπαίδευσης, ψηφιοποίηση νοσοκομείων και κέντρων υγείας, διαμόρφωση δικτύου κοινωνικής προστασίας ευάλωτων ομάδων.

Και τώρα… πολιτική βούληση και οργανωτικός μόχθος

Το παραπάνω πλέγμα έργων, που είναι τεράστιο, έχει τεχνικό και μετρήσιμο χαρακτήρα και χρειάζεται «απλώς» -φυσικά και δεν είναι απλό, αλλά διόλου απλή για κάθε χώρα που συμμετέχει στους πόρους του ευρωπαϊκού Ταμείου θα είναι και η μη υλοποίηση των σχεδίων- πολιτική βούληση και οργανωτικό μόχθο για να υλοποιηθεί. Και ποσοστό πάντως των συγκεκριμένων έργων να ολοκληρωθεί μέσα στην επόμενη δεκαετία, είναι βέβαιο ότι η Ελλάδα, και όχι μόνο η οικονομία της, θα αλλάξει πρόσωπο.

Η αβεβαιότητα των διοικητικών και πολιτικών μεταρρυθμίσεων

Εκεί που τα πράγματα είναι πολύ πιο αβέβαια είναι στον τομέα των διοικητικών και πολιτικών μεταρρυθμίσεων:

– Τα περί εξορθολογισμού της Δικαιοσύνης, της Δημόσιας Διοίκησης και του «κοινωνικού κράτους», που υπάρχουν στο πρόγραμμα -και δεν μπορούσαν να λείπουν- τα έχουμε ακούσει πολλές φορές και ξέρουμε την πρόοδο που έχει επιτευχθεί παρά τις συνεχείς εξαγγελίες.

– Το ίδιο ισχύει και για τα ειδικότερα θέματα της βιωσιμότητας ειδικών λογαριασμών (πχ για τις ΑΠΕ), της βελτίωσης πολεοδομικών σχεδίων, αστικών αναπλάσεων και γενικώς του πολεοδομικού και χωροταξικού σχεδιασμού, της συγκρότησης αποτελεσματικότερης πολιτικής προστασίας, της αναδιοργάνωσης δομών (όπως της Υγείας), της προσέλκυσης επενδύσεων και της απλοποίησης της αδειοδοτικής διαδικασίας, της ανάπτυξης (που δεν επιτυγχάνεται με διοικητικά μέτρα) της ελληνικής κεφαλαιαγοράς, της διαμόρφωσης «απλού» (μοιάζει με ανέκδοτο) και «δίκαιου» (τετραγωνισμός του κύκλου) φορολογικού συστήματος.

Σε όλα αυτά τα μέτωπα, και δεν είναι τα μόνα, η ψηφιοποίηση και η «επίβλεψη των ξένων» (αλλά τέτοιαν είχαμε και στα Μνημόνια…) βοηθούν αλλά δεν αρκούν και ο μετεωρισμός, για μια ακόμα φορά, του μεταρρυθμιστικού βήματος, μοιάζει πιθανός σε πείσμα (και αυτού) του σχεδίου.

Η μεγάλη ευκαιρία αναμόρφωσης  

Το βέβαιο είναι ότι στη χώρα μας παρουσιάζεται μια τεράστια ευκαιρία αναμόρφωσης. Από εκεί και πέρα, υπάρχουν, ήδη εξαρχής, και θα υπάρξουν ακόμα περισσότερα κατά την υλοποίηση, πολιτικά, τεχνικά και νοοτροπιακά προβλήματα.

– Θα δουλέψει -αυτή τη φορά- η «σύμπραξη» δημόσιου και ιδιωτικού τομέα, καθώς οι πόροι είναι «δημόσιοι», όπως και οι κατευθύνσεις, αλλά η χρηματοδότηση και υλοποίηση των επενδύσεων ιδιωτικές κατά τα μεγαλύτερο μέρος τους;

– Θα κρατήσει, μόλις περάσει ο πρώτος ενθουσιασμός κι αρχίσουν οι πρώτες εκταμιεύσεις, η πολιτική βούληση ένταξης όλων των έργων σε ένα γενικότερο σχέδιο αναμόρφωσης ή θα χαθούμε -πάλι- στο αποσπασματικό, το μονομερές, το τοπικό, το «έργο για το έργο»;

– Θα διατηρηθεί ο ρυθμός, η προεργασία, οι κατευθύνσεις σε περίπτωση κυβερνητικής ή υπουργικών αλλαγών, θα γίνουν σεβαστές από τους επόμενους οι βάσεις που θα έχουν μπει από τους προηγούμενους;

– Θα δοθεί η ευκαιρία να μπουν στο επενδυτικό και παραγωγικό παιχνίδι νέοι «παίκτες» ή το μοίρασμα της μεγάλης πίτας θα γίνει με τα γνωστά ελληνικά κριτήρια;

– Θα αγκαλιάσει η κοινωνία αλλαγές που σίγουρα θα φέρουν αναστάτωση, θα ζητήσει κι άλλες σε τομείς που η χώρα μας βρίσκεται σε άλλη εποχή;

Η ώρα του ανασκουμπώματος

Όπως και να έχει, δεν είναι η ώρα της μεμψιμοιρίας αλλά του ανασκουμπώματος. Κι ως προς αυτό η συγκριτική ματιά δεν κάνει ποτέ κακό: οι ομοιότητες και οι αναλογίες του ευρωπαϊκού, άρα και του ελληνικού, με το μόνο άλλο συγκρίσιμο «πράσινο» σχέδιο παγκοσμίως, αυτό που ανακοίνωσε πριν από λίγες ημέρες ο Πρόεδρος Μπάιντεν, είναι αρκετά εντυπωσιακές.

Κι εκεί το ύψος των κινητοποιούμενων πόρων (2 τρις δολάρια) είναι μεγαλύτερο από τους αντίστοιχους και του New Deal και του Σχεδίου Marshall. Κι εκεί η έμφαση δίνεται στην αναμόρφωση παρωχημένων υποδομών, ιδίως ηλεκτρικών, και στο εξηλεκτρισμό των μεταφορών. Κι εκεί το κράτος δίνει κίνητρα -στην περίπτωση των ΗΠΑ: κυρίως φορολογικά και όχι συμπράξεις δημοσίου-ιδιωτικού τομέα. Κι εκεί υπάρχουν δυνάμεις πολιτικής και κοινωνικής αντίστασης (οι Ρεπουμπλικανοί στο Κογκρέσο, οι πολύ προοδευτικοί Δημοκράτες, τύπου Οκάσιο- Κόρτες, που θα ήθελαν μεγαλύτερο πακέτο, οι εκπρόσωποι συμφερόντων και κλάδων). Κι εκεί γίνεται ένα πρώτο, αλλά γιγάντιο, βήμα.

Σπάνια στην Ιστορία μια οικονομική ευκαιρία είχε τέτοιο αντίκρισμα στη ζωή των ανθρώπων. Κι από τη στιγμή που διακυβεύονται τόσο σημαντικά αγαθά, η ευθύνη όλων μεγαλώνει.

 

Ακολουθήστε το στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις
Δείτε όλες τις τελευταίες Ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο, στο

Καμία δημοσίευση για προβολή