Η σχέση «ομηρίας» ΕΕ-Τουρκίας, οι εκβιασμοί της Αγκυρας και το μεγάλο δίλημμα των κυρώσεων αναλύονται στο δεύτερο μέρος του μεγάλου αφιερώματος των Financial Times για την Τουρκία και «το μεγάλο παιχνίδι του Ερντογάν».
«Το μεγάλο παιχνίδι του Ερντογάν: Το τουρκικό πρόβλημα συτο κατώφλι της Ευρώπης» είναι ο τίτλος του άρθρου, που επισημαίνει πως μια δεκαπενταετία μετά την έναρξη των ενταξιακών διαπραγματεύσεων, η Τουρκία του κ. Ερντογάν απέχει περισσότερο από ποτέ από την ένταξη στην ΕΕ.
«Οι σχέσεις ΕΕ – Τουρκίας σε όλο και πιο βαθιά κρίση»
«Μετά την εντολή» γράφουν οι FT, «που έδωσαν τον περασμένο μήνα οι ηγέτες του μπλοκ για προετοιμασία νέων κυρώσεων κατά της Άγκυρας για τη διαμάχη στη Μεσόγειο, οι σχέσεις διολισθαίνουν σε μια βαθύτερη κρίση, χωρίς να υπάρχει κάποιο προφανές σχέδιο για την αναβίωσή τους.
Η κλιμάκωση της αντιπαράθεσης σε τομείς από τα ανθρώπινα δικαιώματα μέχρι τις θαλάσσιες διεκδικήσεις έχουν τροφοδοτήσει φόβους για σύγκρουση και έχουν καταστρέψει την εμπιστοσύνη πολλών ευρωπαϊκών χωρών και αξιωματούχων των Βρυξελλών έναντι του γείτονα στα νοτιοανατολικά. Την ίδια ώρα, η αμοιβαία εξάρτηση σε τομείς όπως το εμπόριο, η μετανάστευση και η αντιτρομοκρατία σημαίνουν πως καμία πλευρά δεν είναι ακόμα προετοιμασμένη για πλήρη ρήξη, με αποτέλεσμα και οι δύο να παραμένουν εγκλωβισμένες σε έναν επώδυνο εναγκαλισμό.
«Ολόκληρη η σχέση χρειάζεται να εκσυγχρονιστεί», δήλωσε η Ιλγκε Τουγκούρ, αναλύτρια του Γερμανικού Ινστιτούτου Διεθνών Υποθέσεων και Υποθέσεων Ασφαλείας και του ισπανικού Elcano Royal Institute, αναφερόμενη στην επιδείνωση των σχέσεων ΕΕ-Τουρκίας. «Το ζήτημα είναι πως κανένας δεν έχει καταρτίσει ένα plan B».
«Μην τον κλωτσάτε όσο είναι πεσμένος»
Οι Financial Times σημειώνουν ότι ο κ. Ερντογάν έχει στραφεί προς έναν πιο συμφιλιωτικό τόνο τις τελευταίες εβδομάδες, εν μέρει για να προσελκύσει ξένα κεφάλαια για να ενισχύσει την προβληματική οικονομία της χώρας του.
Αλλά, όπως προσθέτουν, πολλοί διπλωμάτες της ΕΕ, λόγω των πολυετών φιλονικιών, αντιμετωπίζουν με σκεπτικισμό μια πρωτοφανή αλλαγή στη σχέση. Ένας ανέφερε πως αναμένει η πιο επιθετική προσέγγιση του Τούρκου προέδρου να «επανεμφανιστεί πριν τον Μάρτιο», όταν οι ηγέτες της ΕΕ θα λάβουν την τελική απόφαση για τις σκληρότερες οικονομικές κυρώσεις, την οποία απέφευγαν για πολύ καιρό λόγω των οικονομικών προβλημάτων της Τουρκίας.
«Η περίεργη αλλά άψογη λογική ήταν ‘μην τον κλωτσάτε όσο είναι πεσμένος, γιατί μπορεί να κάνει ακόμα πιο τρελά πράγματα’», είπε ο διπλωμάτης. «Ποτέ δεν αντιμετωπίσαμε τα δομικά ζητήματα και είπαμε στον Ερντογάν, «αν συνεχίσεις να συμπεριφέρεσαι έτσι, θα υπάρξουν οικονομικές επιπτώσεις».
Ο μεγάλος εκβιασμός του μεταναστευτικού
«Η σχέση της ΕΕ με την Τουρκία κατά τη διάρκεια της εποχής Erdogan πάντα ήταν περίπλοκες και ορισμένες φορές αντιφατικές», αναφέρει η ανάλυση των FT.
“…Η Τουρκία ήταν ο πέμπτος μεγαλύτερος εμπορικός εταίρος, εξαγωγική αγορά και πάροχος εισαγωγών το 2019 για την ΕΕ, σύμφωνα με επίσημα στοιχεία του μπλοκ. Η ΕΕ είναι ο πρώτος εισαγωγικός και εξαγωγικός εταίρος της Τουρκίας, καθώς και μια από τις μεγαλύτερες πηγές εισροής επενδύσεων.
Οι δεσμοί μεταξύ των δύο δυνάμεων έχουν βαθύνει λόγω των αναταράξεων στην περιοχή. Η Τουρκία έχει γίνει σημαντικός εταίρος στην αντιτρομοκρατική συνεργασία, ιδιαίτερα επειδή είναι βασικός «αγωγός» για την είσοδο και έξοδο μαχητών του ISIS από την Ευρώπη προς τη Συρία και το Ιράκ.
Η έλευση περισσοτέρων του 1 εκατ. μεταναστών στην ΕΕ το 2015 πρόσθεσε μια ακόμα διάσταση στους δεσμούς μεταξύ του μπλοκ και της Άγκυρας. Η νέα διαμάχη για το μεταναστευτικό έδειξε περιληπτικά και τη σημασία της Τουρκίας για την ΕΕ αλλά και τις τριβές μεταξύ των δύο πλευρών. Χιλιάδες μετανάστες ταξίδεψαν στα σύνορα με την Ελλάδα τον Μάρτιο, όταν ο κ. Ερντογάν υλοποίησε την απειλή του να «ανοίξει τις πύλες» για τους πρόσφυγες.
«Αν ο Ερντογάν το ήθελε πραγματικά, θα μπορούσε να κάνει περισσότερα (από αυτά που έκανε τότε)», παραδέχθηκε Ευρωπαίος διπλωμάτης. «Το γνωρίζουμε όλοι πολύ καλά αυτό. Η ευρωπαϊκή κοινή γνώμη είναι πολύ ευαίσθητη στο θέμα αυτό και ο Ερντογάν το γνωρίζει».
Συγκρούσεις, κατάσκοποι και ιμάμηδες
Στο άρθρο επισημαίνεται πως κράτη-μέλη της ΕΕ έχουν επίσης συγκρουστεί με τον τούρκο ηγέτη, ιδιαίτερα μετά την απόπειρα πραξικοπήματος του 2016. Ο κ. Ερντογάν εξοργίστηκε θεωρώντας πως η καταδίκη από τους Ευρωπαίους του πραξικοπήματος, που άφησε 250 νεκρούς, ήταν ανεπαρκής.
Η Τουρκία συνέλαβε πολίτες και άτομα με διπλή υπηκοότητα από τη Γερμανία -μεταξύ των οποίων και έναν δημοσιογράφο της Die Welt- καθώς και από την Ολλανδία, το Βέλγιο και την Αυστρία, στο πλαίσιο της τεράστιας επιχείρησης καταστολής που έγινε μετά το αποτυχημένο πραξικόπημα. Αρκετές ευρωπαϊκές χώρες έχουν εκφράσει ανησυχία για τη δραστηριότητα των τουρκικών μυστικών υπηρεσιών στο έδαφός τους και για τη χρήση εκπαιδευμένων από το κράτος Τούρκων ιμάμηδων για κατασκοπεία της διασποράς.
Σ’ αυτό το περίπλοκο σκηνικό, το πιο πιεστικό δίλημμα της ΕΕ, όπως γράφουν οι FT, είναι αν θα πάρει σκληρότερα μέτρα για τις ενεργειακές έρευνες στα ύδατα της Μεσογείου που διεκδικεί η Τουρκία. Η Κύπρος, η Ελλάδα και οι σύμμαχοί τους πιέζουν ώστε οι μέχρι στιγμής μέτριες κυρώσεις να ενταθούν σημαντικά. Αλλά πολλές ευρωπαϊκές χώρες παραμένουν επιφυλακτικές έναντι μιας σκληρότερης αντίδρασης.
Βερολίνο: Η Τουρκια είναι πολύ σημαντική για να την χάσουμε
«Η γερμανίδα καγκελάριος Ανγκελα Μέρκελ», τονίζει η εφημερίδα, «έχει παίξει κρίσιμο ρόλο στο να αποτρέψει τη ρωγμή στις σχέσεις ΕΕ-Τουρκίας να μετατραπεί σε απόλυτη διάρρηξη σχέσεων. Ήταν βασική αρχιτέκτονας της συμφωνίας του 2016 για το μεταναστευτικό. Το Βερολίνο γνωρίζει επίσης τόσο τη σημασία της Τουρκίας για τις γερμανικές επιχειρήσεις όσο και τον μεγάλο πληθυσμό τουρκικής καταγωγής της Γερμανίας.
Η μεγάλη στιγμή θα έρθει αργότερα φέτος, όταν αποχωρήσει η κυρία Μέρκελ από την ηγεσία της χώρας, την οποία κατέχει από το 2005, όταν και ξεκίνησαν οι ενταξιακές διαπραγματεύσεις με την Άγκυρα. Το ερώτημα είναι αν ο διάδοχός της και άλλοι Ευρωπαίοι ηγέτες θα συνεχίσουν να αισθάνονται πως ο δεσμός με την Τουρκία του κ. Ερντογάν είναι πολύ στρατηγικός για να τον σπάσουν.
«Αυτή η κυβέρνηση δεν θα βρίσκεται εδώ για πάντα», υποστήριξε ανώτερος Γερμανός αξιωματούχος, αναφερόμενος στην κυβέρνηση Ερντογάν . «Ίσως τα πράγματα να αλλάξουν μετά, ίσως όχι. Αλλά η Τουρκία θα είναι πάντα πολύ σημαντική και δεν θέλουμε να τη χάσουμε».
