Κάθε εβδομάδα με τον Κώστα Μποτόπουλο
Ας αφήσουμε για λίγο παράμερα την αντιπαράθεση που ξέσπασε γύρω από τη φορολογία στο δεύτερο γύρο της ελληνικής εκλογικής αναμέτρησης: τη θεωρώ περί όνου σκιάς, αφού αφενός έγινε με τους γνωστούς «ελληνικούς όρους» (προχειρότητα, διαστρέβλωση, προσπάθεια δημιουργίας εντυπώσεων και όχι διερεύνηση ουσίας) κι αφετέρου το ζήτημα απαιτεί ειδική και σε βάθος συζήτηση.
Πάντως: ούτε μπορεί να γίνει αποδεκτή η τάση, που διαχέεται από κυβερνητικούς κύκλους, περί εξαφάνισης της φορολογίας, και των διαφορών μεταξύ φορολογικών πολιτικών, στο βωμό υποβοήθησης της «ανάπτυξης», ούτε όλα τα έκανε τέλεια η απερχόμενη κυβέρνηση στο συγκεκριμένο τομέα –αρκεί να σκεφτεί κανείς την υπόσχεση περί
απλού και εύχρηστου φορολογικού συστήματος.
Ας σταθούμε σε μια άλλη, πραγματική και βαριά, σκιά: αυτή που συνεχίζει να ρίχνει στη διεθνή και την εγχώρια οικονομία η έλλειψη διαφάνειας, ίσων όρων, ικανοποιητικής ρύθμισης και εποπτείας. Πρόκειται για το φαινόμενο που είναι γνωστό ως «σκιώδης οικονομία» και που ξαναβγήκε στην επιφάνεια αυτές τις μέρες, χάρις σε ειδική Έκθεση που δημοσιοποίησε η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα.
160 τρισεκατομμύρια δολάρια ο χαμένος πλούτος
Η ΕΚΤ κάνει λόγο για σοβαρές απειλές, ενώ η εταιρία Mc Kinsey υπολογίζει το «χαμένο
πλούτο» στα 160 τρισεκατομμύρια δολάρια. Το πρόβλημα εδράζεται στην ύπαρξη πολλών
οιονεί τραπεζικών οργανισμών (τα διάφορα είδη funds), και που πάντως διενεργούν κατ’
ουσίαν τραπεζικές δραστηριότητες, ευρισκόμενοι στη «σκιά»: δεν υπάγονται στους ίδιους
κανόνες με τις τράπεζες, δεν έχουν παρεμφερή διακυβέρνηση, λειτουργούν σε μεγάλο βαθμό άτυπα και εκτός εποπτείας. Από την άλλη πλευρά, συγκεντρώνουν κεφάλαια, διενεργούν συναλλαγές τεράστιων ποσών, μετέχουν στις αγορές, επηρεάζουν τις οικονομίες και την πιστοληπτική ικανότητα χωρών και τραπεζών.
Κινούνται κάτω από το ραντάρ
Η ΕΚΤ τονίζει τον κίνδυνο που μπορεί να προκληθεί λόγω της διείσδυσής τους στην «καρδιά
του συστήματος»: αν αποφάσιζαν να αποσύρουν τα κεφάλαιά τους, το χρηματοπιστωτικά
σύστημα θα κατέρρεε. Υπάρχει και ο ευρύτερος κίνδυνος από την έλλειψη διαφάνειας και κατά το διάστημα που δεν αποσύρουν τα κεφάλαια τους: στρεβλώνουν τον ανταγωνισμό,
προσφέρουν καταφύγιο σε παράνομες ή μη επιθυμητές δραστηριότητες, δεν παρέχουν
μετρήσιμα στοιχεία, γενικώς κινούνται κάτω από το ραντάρ.
Αυτή η δαμόκλειος σπάθη προστίθεται και εντείνει άλλες απειλές που καθιστούν ευάλωτο το
«επίσημο σύστημα»: σκιώδες, αρρύθμιστο και ταραχώδες είναι και το (τεράστιο) πεδίο της
αγοράς ακινήτων, των δανείων και υποθηκών, των «δημόσιων στηρίξεων» των οικονομιών, των αποτιμήσεων των περιουσιακών στοιχείων. Δίπλα –στην πραγματικότητα, κάτω- από την «πραγματική οικονομία» βρίσκεται και δρα μια «υπόγεια οικονομία» εξίσου αν όχι πιο ισχυρή, και πάντως με δυνατότητα να δυναμιτίσει όποια πρόοδο έχει γίνει τα τελευταία χρόνια στο «έξω από το νερό» κομμάτι του παγόβουνου. Το ρυθμιστικό και εποπτικό τσουνάμι που ήρθε μετά τη χρηματοπιστωτική κρίση, όχι μόνο δεν μείωσε αλλά τελικά αποδεικνύεται ότι ενίσχυσε τη διαβρωτική δράση του σκιώδους κομματιού. Αν σε αυτό προστεθεί η δύναμη και η εξάπλωση της τεχνολογίας, που ενισχύει, και στην οικονομία, τις άτυπες μορφές επιλογών και συναλλαγών (αλγόριθμοι, κρυπτονομίσματα, συναλλαγές από απόσταση, σύντομα και μέσω τεχνητής νοημοσύνης), το πρόβλημα μεγεθύνεται σε βαθμό σχεδόν μη αντιμετωπίσιμο.
Οι «εγχώριες» σκιές
Γι’ αυτό είναι κρίσιμο να περιορίζονται όσο το δυνατόν οι «εγχώριες» σκιές. Το ελληνικό
οικονομικό σύστημα μπορεί να βελτιώθηκε από πλευράς διακυβέρνησης (αρκετά) και
ψηφιοποίησης (αισθητά), είναι όμως ακόμα πλήρως εκτεθειμένο στις «παραδόσεις» της
«μαύρης» και αδήλωτης εργασίας, του δαιδαλώδους και διαρκώς μεταβαλλόμενου
νομοθετικού πλαισίου, των πελατειακών παρεμβάσεων κάθε είδους. Να πεδίο δόξης λαμπρό,
ενόψει και της παγκόσμιας κατάστασης, για συζήτηση και προσπάθεια αντιμετώπισης.
Κώστας Μποτόπουλος
