«Στις αγορές δεν αρέσει η επιθετικότητα και η αβεβαιότητα», λέει στο CNBC ο αμερικανός αναλυτής Ανγκους Μπλερ, επιχειρώντας να εξηγήσει την – άνευ ορίων και ελέγχου – κατάρρευση της τουρκικής λίρας, παρά την τελευταία αύξηση των επιτοκίων.
Στον Ταγίπ Ερντογάν, όμως, είναι αποδεδειγμένο ότι αρέσει και η επιθετικότητα και η αβεβαιότητα. Και μαζί με το γεωπολιτικό, αναλαμβάνει πλέον πλήρως κι ένα διπλό, έως και «θανατηφόρο» οικονομικό ρίσκο: Να σκάσει στα χέρια του η «βόμβα» μιας διπλής, νομισματικής και τραπεζικής, κρίσης.
Η τουρκική λίρα, μέσα σε ένα περιβάλλον καλπάζοντος πληθωρισμού και ανορθόδοξα υπερ-χαλαρής νομισματικής πολιτικής, έχει χάσει από τις αρχές του χρόνου το 33% της αξίας της έναντι του δολαρίου.
Χρειάστηκαν εννιά μήνες σφυροκοπήματος του τουρκικού νομίσματος για να επιτρέψουν εν τέλει ο Ταγίπ Ερντογάν και ο υπουργός Οικονομικών της Τουρκίας Μπεράτ Αλμπαϊράκ στην κεντρική τράπεζα της χώρας να αυξήσει τα επιτόκιά της.
Το γεωπολιτικό ρίσκο διαλύει την λίρα
Ηταν όμως too little, too late. Η κατάρρευση της λίρας συνεχίζεται χωρίς φρένα, η ισοτιμία της έφθασε χθες στις 7,95 έναντι του αμερικανικού νομίσματος, και οι επενδυτές δείχνουν να «ποντάρουν» πια σε μια ισοτιμία 8,5 λιρών ανά δολάριο στο άμεσο μέλλον. Σημειωτέον, στις αρχές του 2018 η ισοτιμία δολαρίου – λίρας ήταν 3,77.
Πίσω από αυτή την κατάρρευση οι αναλυτές βλέπουν δύο παράγοντες: Την καθυστερημένη (και μη συντεταγμένη και σταθερή) αύξηση των επιτοκίων, και πλέον – και κυρίως –το εκρηκτικό μίγμα της γεωπολιτικής, πολιτικής και οικονομικής αβεβαιότητας που προκαλεί η εμπλοκή της Τουρκίας σε αλλεπάλληλα μέτωπα περιφερειακών συγκρούσεων και εντάσεων, από την Λιβύη, την Συρία και την ανατολική Μεσόγειο έως το Ναγκόρνο Καραμπάχ.
«Εάν κοιτάξει κανείς τις πολιτικές της Άγκυρας είναι δύσκολο να προσπαθήσει να βγάλει λογική από το παράλογο», είναι το χαρακτηριστικό σχόλιο του Άνγκους Μπλερ, πρώην τραπεζίτης και νυν καθηγητή στο Αμερικανικό Πανεπιστήμιο του Καϊρου.
Τα φθηνά δάνεια και η τραπεζική «φούσκα»
«Η νομισματική πολιτική της Τουρκίας παραμένει πολύ χαλαρή, το πραγματικό επιτόκιο εξακολουθεί να είναι αρνητικό, κάτι που είναι αρκετά ασυνήθιστο για μια χώρα που εξαρτάται από το ξένο κεφάλαιο», λέει από την πλευρά του στο Bloomberg ο Ρότζερ Κέλι, επικεφαλής της EBRD (Ευρωπαϊκής Τράπεζας Ανασυγκρότησης και Ανάπτυξης) στην Κωνσταντινούπολη.
Η EBRD, όπως και όλοι οι διεθνείς οίκοι και αναλυτές, ανησυχούν για έναν λόγο παραπάνω: Για τον ασφυκτικό έλεγχο που ασκεί ο Ταγίπ Ερντογάν στην τουρκική κεντρική τράπεζα και την εμμονή του στην χρησιμοποίηση των eπιτοκίων ως πολιτικού εργαλείου.
Αυτό το εργαλείο, των υπερβολικά χαμηλών επιτοκίων, οδήγησε τον τελευταίο χρόνο όχι μόνον στην καθίζηση της λίρας αλλά και στην εκτόξευση των φθηνών δανείων – δανείων, που πλέον, δεν μπορούν να αποπληρωθούν, «κοκκινίζουν» τα χαρτοφυλάκια των τουρκικών τραπεζών και απειλούν με παράλληλη κρίση στο χρηματοπιστωτικό σύστημα.
O “ελέφαντας στο δωμάτιο”
Το χαρτοφυλάκιο δανείων των τουρκικών τραπεζών φούσκωσε κατά 34% το πρώτο εννιάμηνο του έτους. Και χθες, η EBRD έκρουσε τον κώδωνα του κινδύνου, προειδοποιώντας ότι ο μεγαλύτερος όγκος αυτών των δανείων θα μετατραπεί σε επισφαλή χρέη που θα πιέσουν ακόμη περισσότερο ένα χρηματοπιστωτικό σύστημα που βρίσκεται στα όριά του.
«Το ζήτημα των NPL είναι του τύπου ελέφαντας στο δωμάτιο», λέει ο Ρότζερ Κέλι στο Bloomberg.
Και η EBRD, η οποία την τελευταία δεκαετια έχει παράσχει χρηματοδότηση άνω των 13 δισεκατομμυρίων δολαρίων στην Τουρκία, προειδοποιεί πως εάν δεν υπάρξει άμεσα συμφωνία για bad bank που θα εκκαθαρίσει τα χαρτοφυλάκια των τραπεζών, η χρηματοπιστωτική φούσκα στην Τουρκία δεν θα αργήσει να σκάσει.
