- Οι καρναβαλικές Βενετσιάνικες μάσκες, η μάσκα του “Dottore”, το μαύρο ντόμινο και η μάσκα για τον… COVID – 19
Η Βενετία, μια ομάδα 160 μικρών νησιών που χωρίζονται από κανάλια και ενώνονται μεταξύ τους με 350 γέφυρες χτίζεται πάνω σε 1,5δις ξύλινους πασσάλους!!! σφηνωμένους στην ομώνυμη ελώδη λιμνοθάλασσα. Οι περισσότεροι από αυτούς είναι ακόμη άθικτοι μετά από αιώνες καταβύθισης, γιατί βυθισμένο στο νερό, σε συνθήκες μειωμένου οξυγόνου, το ξύλο δεν σαπίζει τόσο γρήγορα όσο στην επιφάνεια.
Από τον 9ο ως το 13ο αιώνα, η πόλη της Δ΄ σταυροφορίας, εξελίχθηκε σε μία ιταλική θαλασσοκρατία, (Repubblica Marinara), με τις άλλες τρεις να είναι η Γένοβα, η Πίζα και το Αμάλφι.
Σύμφωνα με αρχειακό υλικό, οι βενετσιάνικες μάσκες φοριούνταν στην πόλη της Βενετίας, από τον Μεσαίωνα. Τις φορούσαν διάφορα πρόσωπα για να κρυφτούν από οποιαδήποτε παράνομη δραστηριότητα: τυχερά παιχνίδια, χορούς, παράνομες σχέσεις ή ακόμα και πολιτικά σκάνδαλα. Οι ευγενείς με μάσκα και μανδύα μπορούσαν ανενόχλητοι να μπαινοβγαίνουν στις γειτονιές και τα διάφορα στέκια, θέατρα και μοναστήρια. Γνωστοί και οι καρδιοκατακτητές, σαν τον Τζάκομο Καζανόβα, που έγραψε ιστορία στη πόλη.
Οι βενετσιάνικες μάσκες κατασκευάζονται από δέρμα, papier mache, πορσελάνη ή με μια πρωτότυπη τεχνική από γυαλί. Αρχικά ήταν απλές στο σχέδιο και τη διακόσμηση, ενώ σήμερα είναι ζωγραφισμένες στο χέρι και διακοσμούνται με φυσικά φτερά, πολύτιμα μέταλλα και λίθους.
H μάσκα Medico della Peste (γιατρός της πανούκλας)
Η φιγούρα του “Dottore” ήταν η στολή προστασίας των γιατρών που θεράπευαν την πανούκλα από τον 14ο μέχρι και τον 17ο αιώνα. Όταν το 1347, γενοβέζικα εμπορικά πλοία από το λιμάνι της Κάφφας στην Μαύρη Θάλασσα, προσέγγισαν το λιμάνι της Μεσσήνης στη Σικελία, γεμάτα ετοιμοθάνατους και νεκρούς, μετέφεραν στην Ευρώπη την ασθένεια της πανώλης.
Η ασθένεια αυτή είχε δύο μορφές: τη βουβωνική (ή σηψαιμική) και την πνευμονική. Συνέπεια της επιδημίας ήταν να χαθεί σχεδόν το ένα τρίτο του πληθυσμού της Ευρώπης. Η επιδημία ξαναχτύπησε και στα επόμενα χρόνια, ενώ ο παγκόσμιος πληθυσμός επανήλθε στα επίπεδα του πριν από το 1347 μόλις τον 17ο αιώνα.
Οι γιατροί της πανώλης προσλαμβάνονταν από τις πόλεις που είχαν πολλά θύματα. Οι γιατροί αυτοί, σπάνια θεράπευαν τους ασθενείς, περισσότερο καταμετρούσαν τον αριθμό των ατόμων που είχαν μολυνθεί, για δημογραφικούς σκοπούς.
Το σχεδιασμό των κοστουμιών τους είχε αναλάβει ο Charles de Lorme, ο επικεφαλής γιατρός του Λουδοβίκου XIII. Η προστατευτική στολή αποτελούνταν από ένα βαρύ ύφασμα παλτoύ που ήταν κερωμένο, μια μάσκα με γυάλινα μάτια και μια μύτη-κώνο σε σχήμα ράμφους για να κρατήσει τις αρωματικές ουσίες και το άχυρο. Ο κόσμος τότε πίστευε ότι η ασθένεια μεταφερόταν με τον αέρα και η μάσκα χρησίμευε για την προστασία του γιατρού (κάτι σαν τη σημερινή μάσκα για την προστασία από τον covid-19).
Μάσκα γιατρού της πανώλης (Βενετία 1630)
Ένα ξύλινο μπαστούνι χρησιμοποιούνταν για να βοηθήσει το γιατρό στην εξέταση των ασθενών, χωρίς να χρειάζεται να τους αγγίξει. Χρησιμοποιήθηκε, επίσης, ως ένα μέσο για να μετανοήσουν για τις αμαρτίες, καθώς πολλοί πίστευαν ότι η πανούκλα ήταν τιμωρία και έτσι ζητούσαν να κτυπηθούν για να μετανοήσουν για τις αμαρτίες τους.
Η στολή προστασίας των γιατρών της Βενετίας (1630)
Η Βενετία υπέφερε τον Ιούνιο του 1630 από μεγάλη επιδημία πανώλης. Στο τέλος του 1631 η πανώλη είχε σκοτώσει περίπου το ένα τρίτο του πληθυσμού. Διαρκείς επικλήσεις, προσευχές και λιτανείες στις εκκλησίες αφιερωμένες στον Άγιο Ρόκκο και τον Άγιο Λαυρέντιο δεν ωφελούσαν. Στις 22 Οκτωβρίου 1630, η γερουσία της Βενετίας αποφάσισε να κτίσει μία νέα εκκλησία, που αφιερώθηκε στην Παναγία, την προστάτιδα της Δημοκρατίας.
Η Σάντα Μαρία ντέλα Σαλούτε , βρίσκεται στην μποέμ σήμερα συνοικία Ντορσοντούρο και ανήκει στις λεγόμενες εκκλησίες της πανώλης. Μάλιστα, στο κύριο τέμπλο του ναού, υπάρχει η βυζαντινή εικόνα της Παναγίας Μεσοπαντίτισσας, η οποία μεταφέρθηκε από την Κρήτη μετά την κατάκτησή της από τους Οθωμανούς το 1669.
***
Εφέτος η Πλατεία του Αγίου Μάρκου είναι άδεια. Συνήθως αυτές τις μέρες επικρατούσε το αδιαχώρητο στην πόλη . Τώρα, η περιοχή του Veneto λαβωμένη σκληρά από τον covid, μένει χωρίς τουρίστες, χωρίς μάσκες και φανταχτερά κοστούμια. Άλλο ένα καρναβάλι-καταστροφή για τους καταστηματάρχες και τους ξενοδόχους που αναμένουν κάθε χρόνο με ανυπομονησία την εποχή αυτή. Οι εκδηλώσεις έναρξης αλλά και άλλα δρώμενα εφέτος πραγματοποιήθηκαν διαδικτυακά
Μεταμφιεσμένος ως γιατρός της πανώλης στο καρναβάλι της Βενετίας
Την ίδια λύπη διακατέχει και την Πάτρα, την Αχαϊκή πρωτεύουσα που την φτάνεις από την Βενετία κατηφορίζοντας την Αδριατική, σε περίπου 30 ώρες. Η Πάτρα απελευθερώθηκε το 1828 από το γαλλικό εκστρατευτικό σώμα στην Πελοπόννησο με διοικητή τον στρατηγό Μαιζών. Ένα χρόνο μόλις αργότερα, το 1829, στην οικία του εμπόρου Μωρέτη δίνεται ο πρώτος αποκριάτικος χορός με καλεσμένους Γάλλους αξιωματικούς και 15 μόλις Πατρινούς. Από τότε και για 192 χρόνια (με εξαίρεση τα χρόνια των πολέμων) η Πάτρα χορεύει από τσάρλεστον και φοξ τροτ, μέχρι σάλσα και disco.
Μπουρμπούλια / Μαύρο Ντόμινο
Είναι μία ξεχωριστή εκδήλωση του Πατρινού Καρναβαλιού που ανάλογη δεν συναντάται στην Ελλάδα. Τα «Μπουρμπούλια» θεωρούνται μια από τις παλαιότερες εκδηλώσεις του καρναβαλιού, λίγο μετά την ολοκλήρωση κατασκευής του Δημοτικού Θεάτρου «Απόλλων», από τον Ερνέστο Τσίλλερ, γύρω στο 1872. Στα χρόνια του μεσοπολέμου ο θεατρώνης Ανδρέας Λοβέρδος βάφτισε με το όνομα «μπουρμπούλι» (μεζές από κρέας που βράζει), αυτούς χορούς, γιατί δεν απαιτούσαν κάποια ιδιαίτερη προετοιμασία.
Μπουρμπούλια στο καρναβάλι της Πάτρας: οι γυναίκες διατηρούν την ανωνυμία τους κάτω από ένα μαύρο ντόμινο και μια μαύρη μάσκα
Τα Μπουρμπούλια είναι χοροί όπου οι γυναίκες διατηρούν την ανωνυμία τους κάτω από ένα μαύρο ντόμινο και μια μαύρη μάσκα, ενώ οι άντρες φορούν επίσημο ένδυμα και διαλέγουν την ντάμα τους αγνοώντας την ταυτότητα της, τουλάχιστον για εκείνο το βράδυ.
Ο χορός γινόταν πάντα απογευματινή ώρα για να είναι εύκολο στις κυρίες να λείψουν από το σπίτι τους. Χωρίς συνοδό και χωρίς να πληρώνουν εισιτήριο εισέρχονταν ελεύθερα στο θέατρο κρατώντας την ανωνυμία τους κάτω από την μαύρη στολή και τη μάσκα του Ντόμινο.
Η μαύρη ενδυμασία του Ντόμινο ήρθε στην Πάτρα από τη Βενετία. Στην πλατεία του Αγίου Μάρκου οι κυρίες της Βενετίας ντυμένες με τη μακριά μαύρη στολή τους περιδιάβαιναν στα υγρά σοκάκια της πόλης. Στη Βενετία όμως η στολή ήταν από χοντρό ύφασμα επειδή προοριζόταν για εξωτερικούς χώρους, ενώ στην Πάτρα επειδή η στολή φοριόταν μόνο μέσα στο θέατρο το ύφασμά της ήταν λεπτό και μαλακό.
***
Το 1966 ο δημοσιογράφος Νίκος Μαστοράκης μετά από πρόσκληση της δημοτικής αρχής, εισήγαγε στην Πάτρα στο πλαίσιο του Καρναβαλιού το Κυνήγι του Κρυμμένου Θησαυρού στο οποίο πήραν μέρος 94 Πατρινοί και επισκέπτες με τα αυτοκίνητα τους. Τρίτη νικήτρια αναδείχτηκε η ομάδα ενός φίλου του καρναβαλιού από τη Θεσσαλονίκη, του Άλκη Στέα, ο οποίος δέχτηκε να παρουσιάσει το παιχνίδι την επόμενη χρονιά. Έτσι, ο Στέας παρέμεινε για δεκαετίες ο χαρακτηριστικός παρουσιαστής του καρναβαλιού το οποίο μπήκε σε κάθε ελληνικό σπίτι από τις τηλεοπτικές συχνότητες της ΕΡΤ. «Θέλω να πεθάνω στην Πάτρα και να είναι Καρναβάλι», είχε πει στην τελευταία του συνέντευξη στον Πέτρο Ψωμά, αρχηγό του group 94. Στις 9 Μαρτίου του 1999, μόλις δεκαέξι ημέρες από την μετάδοση της παρέλασης, σιώπησε η φωνή του Πατρινού Καρναβαλιού.
Οι εκδηλώσεις έναρξης και λήξης, όπως και άλλα δρώμενα, εφέτος πραγματοποιούνται διαδικτυακά:https://www.facebook.com/105089188218402/videos/426733678663712
Ο Ισπανός
Διαβάστε και τις άλλες ιστορίες του Ισπανού
- Αυτό το τριήμερο διαβάστε ή δείτε: Μυθιστόρημα: Τόμας Μαν, “Θάνατος στη Βενετία”. Ταινίες: “Ο Τουρίστας”, “Σαμερτάιμ” με πρωταγωνίστρια την Κάθριν Χέπμπορν, “Ο Καζανόβας” του Φεντερίκο Φελίνι, “Μετά τα μεσάνυχτα” του Νίκολας Ρόουγκ, και “Ο ταλαντούχος Κύριος Ρίπλεϊ”.official trailer https://www.youtube.com/watch?v=xJaV4dqxQGU
- Καρναβάλι της Βενετίας / iconic / https://www.youtube.com/watch?v=iFV7XqGlcUc
- Αλκης Στέας επί τω έργω: https://www.youtube.com/watch?v=KjDIWa3Vw64&t=34s
- Η παρέλαση των ονείρων ξεκίνησε. Κούκλες – μινιατούρες φόρεσαν καρναβαλικές στολές και μπήκαν σε βιτρίνα κεντρικού καταστήματος στην Πάτρα , όπου οι περαστικοί μπορούν να τις θαυμάσουν. Με αυτόν τον τρόπο οι Πατρινοί καρναβαλιστές έδωσαν ζωή στο φετινό καρναβάλι https://www.youtube.com/watch?v=bmmzhtNLc–o&t=6s
