Στη δημοσιότητα δόθηκε η γνώμη του Ελληνικού Δημοσιονομικού Συμβουλίου (ΕΔΣ) επί του τελικού σχεδίου του κρατικού Προϋπολογισμού για το έτος 2024 που κατατίθεται σήμερα στη Βουλή, σύμφωνα με την οποία η αναμενόμενη μεγέθυνση για το Ελληνικό ΑΕΠ εφέτος επί της οποίας στηρίζεται ο προϋπολογισμός 2024, αναθεωρείται οριακά προς τα άνω σε σύγκριση με το αρχικό προσχέδιο προϋπολογισμού, συγκεκριμένα σε 2,4% από 2,3%. Η βελτιωμένη εικόνα για το 2023 σχετίζεται με το αποτέλεσμα βάσης λόγω της αναθεώρησης του ΑΕΠ από την ΕΛΣΤΑΤ για το 2022 από 5,9% σε 5,6%.

Ως γνωστόν, το ΕΔΣ συστάθηκε ως ανεξάρτητη διοικητική αρχή με τον Νόμο 4270/2014 και ενεργοποιήθηκε μετά το διορισμό του πρώτου Διοικητικού Συμβουλίου τον Νοέμβριο του 2015, ενώ αναφέρεται στη Βουλή των Ελλήνων και καταθέτει όταν ζητήσει ή του ζητηθεί ενώπιον Επιτροπής της Βουλής.

2,9% η εκτιμώμενη ανάπτυξη το 2024

Για το 2024, η αναμενόμενη μεγέθυνση για το ΑΕΠ αναθεωρείται οριακά προς τα κάτω σε 2,9% από 3,0%. Η αναθεώρηση αυτή δικαιολογείται εν μέρει από τη μικρότερη του αναμενομένου στατιστική επίδραση βάσης (carry-over effect) του ρυθμού μεγέθυνσης του τετάρτου τριμήνου του 2023, που σύμφωνα με το ΕΔΣ βρίσκεται μεταξύ 0,32% και 0,4%, αρκετά χαμηλότερα από την αντίστοιχη 1,15% του 2023.

Επισημαίνεται, ότι στο εν λόγω σενάριο του προϋπολογισμού 2024 (ΚΠ 2024) έχουν ληφθεί υπόψη τα πιο πρόσφατα οικονομικά δεδομένα σε σχέση με το προσχέδιο προϋπολογισμού 2024, συμπεριλαμβανομένων των οικονομικών επιδράσεων των κλιματικών φαινομένων Σεπτεμβρίου 2023, των νέων τεχνικών υποθέσεων για χαμηλότερη μεγέθυνση στην Ευρωπαϊκή Ένωση (Ε.Ε.) το 2024 και την από τις 14 Σεπτεμβρίου 2023 αύξηση των επιτοκίων από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ).

Η εκτίμηση του υπουργείου Εθνικής Οικονομίας (ΥΠΕΘΟ) για τον ρυθμό μεγέθυνσης του πραγματικού ΑΕΠ του τρέχοντος έτους συμβαδίζει με τις προβλέψεις του ΕΔΣ (2,4% έως 2,6%) και τις πιο πρόσφατες εκτιμήσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (2,4%), του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου (ΔΝΤ) (2,5%) του ΟΟΣΑ (2,2%), καθώς και της Τράπεζας της Ελλάδος (2,4%).

Συγκρατημένη η αισιοδοξία του ΕΔΣ για το 2024

Αναφορικά με το 2024, η πρόβλεψη για τον ρυθμό μεγέθυνσης του ΑΕΠ (2,9%) βρίσκεται εντός του εύρους των προβλέψεων του ΕΔΣ (2,6% έως 3,1%). Προβλέψεις του ΕΔΣ και άλλων διεθνών φορέων βρίσκονται σε ένα διάστημα πιο συντηρητικών εκτιμήσεων. Κύριος λόγος της συγκρατημένης αισιοδοξίας του ΕΔΣ είναι η ανησυχία για πιθανή εμβάθυνση της επιβράδυνσης που παρατηρείται στην Ευρωζώνη, επηρεάζοντας αρνητικά την δυναμική πορεία των εξαγωγών αγαθών και υπηρεσιών της χώρας.

Επίσης, ανησυχία για την περαιτέρω επιβράδυνση του ρυθμού αύξησης της ιδιωτικής κατανάλωσης, καθότι η ορμή της μεταπανδημικής δαπάνης επιβραδύνεται και επιπλέον είναι πιθανόν να υπάρχουν επιπτώσεις από τις πληθωριστικές πιέσεις των προηγούμενων μηνών. Η αύξηση κατά 2,8% των ονομαστικών μισθών θα μπορούσε να αποτελέσει έναν αντίβαρο στους παραπάνω παράγοντες.

Αναθεωρημένος προς τα άνω ο πληθωρισμός 2024

Όσον αφορά τον πληθωρισμό (Εν.ΔΤΚ), η σχετική πρόβλεψη αναθεωρήθηκε οριακά προς τα πάνω σε σχέση με το ΠΚΠ 2024 από 4% σε 4,1% για το 2023 και από 2,4% σε 2,6% για το 2024. Η αναθεώρηση αυτή συμβαδίζει με τη διατήρηση του πληθωρισμού, ιδίως εκείνου των τροφίμων, σε σχετικά υψηλά επίπεδα. Συγκεκριμένα, τον Οκτώβριο του 2023 ο γενικός πληθωρισμός ανήλθε σε 3,9% και ο πληθωρισμός τροφίμων σε 9,3%.

Σύμφωνα με τις δημοσιονομικές προβλέψεις του προϋπολογισμού 2024, το πρωτογενές πλεόνασμα της Γενικής Κυβέρνησης (ΓΚ) το 2023 εκτιμάται σε 1,1% του ΑΕΠ, στο ίδιο επίπεδο με την πρόβλεψη στο Προσχέδιο 2024 και 2023 και βελτιωμένο έναντι του στόχου στον εφετινό προϋπολογισμό για πλεόνασμα 0,7% του ΑΕΠ. Σε σχέση με το αποτέλεσμα του 2022 (0,1% του ΑΕΠ) το πλεόνασμα 1,1% του ΑΕΠ για το τρέχον έτος οφείλεται κυρίως στη σταδιακή κατάργηση των μέτρων για την αντιμετώπιση των οικονομικών συνεπειών της ενεργειακής κρίσης και την ενίσχυση του εισοδήματος, καθώς και στη καλύτερη από την αναμενόμενη επίδοση στα φορολογικά έσοδα, ιδίως από τον φόρο προστιθέμενης αξίας και τις εισφορές κοινωνικής ασφάλισης.

Η επίδραση των φυσικών καταστροφών

Οι έκτακτες ανάγκες που προέκυψαν από τις φυσικές καταστροφές που έπληξαν πρόσφατα τη χώρα επηρέασαν αρνητικά μόνο εν μέρει το τελικό αποτέλεσμα με συνέπεια το πρωτογενές πλεόνασμα να παραμείνει στον αναθεωρημένο στόχο του Προγράμματος Σταθερότητας (ΠΣ 2023). Η βελτίωση του πρωτογενούς ισοζυγίου αντισταθμίζεται όμως από τις υψηλότερες δαπάνες για τόκους, με αποτέλεσμα το ισοζύγιο της ΓΚ να εκτιμάται ότι θα είναι ελλειμματικό κατά 2,1% του ΑΕΠ βελτιωμένο όμως έναντι του 2022 (-2,4%). Οι προβλέψεις αυτές ευθυγραμμίζονται με τις προβλέψεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και άλλων διεθνών οργανισμών.

Για το 2024, το πρωτογενές πλεόνασμα αναμένεται να αυξηθεί σημαντικά στο 2,1% του ΑΕΠ όπως προβλέπονταν και στο Προσχέδιο και στο Πρόγραμμα Σταθερότητας 2023 (ΠΣ 2023). Το έλλειμμα του ισοζυγίου της ΓΚ αναμένεται να μειωθεί περαιτέρω στο 1,1% του ΑΕΠ σχεδόν όπως και στο προσχέδιο και είναι ελαφρώς δυσμενέστερο από ότι στο ΠΣ 2023 (0,8% του ΑΕΠ) λόγω της αναθεώρησης προς τα πάνω των προβλέψεων των δαπανών για τόκους.

Οι προβλέψεις αυτές δεν αποκλίνουν από τις προβλέψεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και άλλων διεθνών οργανισμών. Η βελτίωση του δημοσιονομικού αποτελέσματος αποδίδεται κυρίως στην προβλεπόμενη συνέχιση της αναπτυξιακής δυναμικής της οικονομίας (από 2,4% το 2023 σε 2,9% το 2024) μέσω και της αύξησης του διαθέσιμου εισοδήματος, και επομένως την αναμενόμενη αύξηση των φορολογικών εσόδων και των ασφαλιστικών εισφορών όσο και στην καλύτερη απόδοση των φορολογικών μηχανισμών λόγω της αύξησης των ηλεκτρονικών συναλλαγών και της φορολογικής συμμόρφωσης. Θετικά συμβάλλουν η μείωση του δημοσιονομικού κόστους των παρεμβάσεων για την ενεργειακή κρίση, η μείωση της κρατικής αρωγής λόγω της υποχρεωτικής ιδιωτικής ασφάλισης έναντι φυσικών καταστροφών για μεσαίες και μεγάλες επιχειρήσεις και οι αποκλειστικά στοχευμένες δημοσιονομικές παρεμβάσεις για την ενίσχυση του εισοδήματος των πιο ευάλωτων νοικοκυριών.

Σε 152,2% – από 160,3% – το χρέος της γενικής κυβέρνησης το 2024

Tο ύψος του χρέους της ΓΚ ως ποσοστό του ΑΕΠ για το 2023, αναμένεται να διαμορφωθεί στο 160,3%, περίπου στο ίδιο επίπεδο με το ΠΚΠ 2024. Παρά το υψηλό επίπεδό του (357 δισ. ευρώ) το θετικό είναι, η σημαντικά καθοδική πορεία του ως ποσοστό του ΑΕΠ, με μείωση περίπου 11 ποσοστιαίων μονάδων σε σχέση με το 2022. Παράγοντες που συμβάλουν σε αυτή την ταχεία αποκλιμάκωση είναι η διατήρηση ισχυρής ονομαστικής ανάπτυξης, η διαμόρφωση πρωτογενούς πλεονάσματος (1,1 %) και η σχετικά σταθερή επιβάρυνση από τόκους καθ’ ότι το μεγαλύτερο τμήμα του διακρατείται από επίσημους φορείς (κράτη και διεθνείς οργανισμούς), με χαμηλό μέσο σταθμικό (έμμεσο) επιτόκιο και μακρά περίοδο αποπληρωμής.

Για το 2024, στο ΚΠ 2024 αναδεικνύεται η τάση σταθεροποίησης του ύψους του χρέους της ΓΚ (356 δισ. ευρώ), με προβλέψεις κοντά σε αυτές του Προσχεδίου 2024. Εντυπωσιακή επίσης είναι η περαιτέρω μείωση στο χρέος ως ποσοστό του ΑΕΠ και για το 2024 που αναμένεται να διαμορφωθεί στο 152,2% διατηρώντας μια σημαντική αποκλιμάκωση κατά 7 περίπου ποσοστιαίες μονάδες σε σχέση με το εκτιμώμενο επίπεδο του 2023. Το 2024, αναμένεται να συνεχιστεί η ευνοϊκή επίδραση τόσο της σχέσης έμμεσου επιτοκίου δανεισμού και ονομαστικού ρυθμού ανάπτυξης στο λόγο χρέους προς ΑΕΠ (snow-ball effect), όσο και της διαμόρφωσης σημαντικού πρωτογενούς πλεονάσμα- τος έναντι του 2023. Αξίζει να σημειωθεί ότι η αναμενόμενη μείωση του πληθωρισμού αναδεικνύει την πραγματική αξία της μείωσης της πορείας του χρέους ως ποσοστά του ΑΕΠ.

Οι μακρο-οικονομικές και δημοσιονομικές προκλήσεις

Στην αντιμετώπιση τόσο των μακροοικονομικών όσο και των δημοσιονομικών προκλήσεων συντάσσονται μια σειρά παραγόντων, όπως: (α) η ύπαρξη σημαντικού ύψους ταμειακών αποθεμάτων για την αντιμετώπιση αναγκών ρευστότητας του Δημοσίου, (β) η στήριξη της αναπτυξιακής δυναμικής της οικονομίας από τα κονδύλια των Ευρωπαϊκών προγραμμάτων, (γ) οι αναβαθμίσεις του αξιόχρεου των Ελληνικών ομολόγων από τους επενδυτικούς οίκους αξιολόγησης, με δυο εξ’ αυτών (DBRS και R&I), να το κατατάσσουν πλέον σε επενδυτική βαθμίδα.

Προς την κατεύθυνση αυτή θεωρείται και η νομοθετική πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την βελτίωση του πλαισίου οικονομικής διακυβέρνησης στην Ε.Ε., η οποία αναγνωρίζει τις ανάγκες διασφάλισης δημοσιονομικής βιωσιμότητας με ταυτόχρονη ενθάρρυνση της οικονομικής μεγέθυνσης.

Εξωγενείς κίνδυνοι για την Ελληνική οικονομία

Οι παραπάνω προβλέψεις του ΚΠ 2024 υπόκεινται σε ένα βαθμό αβεβαιότητας, με πιθανούς κυρίως εξωγενείς κινδύνους, όπως: (α) την γεωπολιτική αβεβαιότητα που προκαλούν οι πολεμικές συρράξεις στο Ισραήλ και στην Ουκρανία, οι οποίες μεταξύ άλλων θα μπορούσαν να έχουν σημαντικό ενεργειακό αποτύπωμα, (β) τη διατήρηση των επιτοκίων της ΕΚΤ στο τρέχον υψηλό επίπεδο για όλη τη διάρκεια του 2024 με αρνητικές συνέπειες για επενδύσεις και κατανάλωση και (γ) την πιθανή εμβάθυνση της ύφεσης σε οικονομίες της Ευρωζώνης με αρνητικές επιδράσεις στην ελληνική οικονομία. Στο εσωτερικό, σημαντική πρόκληση συνιστά η μη αποτελεσματική και έγκαιρη υλοποίηση του προγράμματος Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας.

Η αξιολόγηση του ΕΔΣ λαμβάνει υπόψη τις από 8 Μαρτίου 2023 κατευθυντήριες οδηγίες της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τη δημοσιονομική πολιτική των χωρών μελών της Ε.Ε. και την απενεργοποίηση της γενικής ρήτρας διαφυγής από τα τέλη του 2023. Σχετικά με τη διαπίστωση εκ μέρους του ΕΔΣ της συμμόρφωσης του ΚΠ 2024 με τους δημοσιονομικούς κανόνες του ΣΣΑ σημειώνεται ότι διασφαλίζεται η τήρηση της τιμής αναφοράς του 3% του ΑΕΠ για το έλλειμμα, το οποίο αναμένεται να διαμορφωθεί για το 2024 σε 1,1% του ΑΕΠ, καθώς και η εύλογη και συνεχής μείωση του λόγου χρέους προς ΑΕΠ. Επίσης, η ονομαστική αύξηση των καθαρών πρωτογενών δαπανών (Net Nationally Financed Primary Expenditures) που χρηματοδοτούνται από εθνικούς πόρους εκτιμάται για το 2024 στο 0,4%, έναντι του ανώτατου ορίου 2,6% είναι σε πλήρη συμμόρφωση με τη σύσταση του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου (Μάιος 2023).

Υπό το πρίσμα της ανωτέρω ανάλυσης, το ΕΔΣ υιοθετεί τις μακροοικονομικές και δημοσιονομικές προβλέψεις επί των οποίων βασίζεται το Σχέδιο του Κρατικού Προϋπολογισμού για το έτος 2024.