Δεν είναι συνηθισμένο για τον Ταγίπ Ερντογάν να προσπαθεί να αποφύγει τα φώτα της δημοσιότητας – και είναι ακόμη λιγότερο συνηθισμένο να χάνει ευκαιρίες να επιδειχθεί στην παγκόσμια πολιτική σκηνή. Ωστόσο, όπως επισημαίνει το Bloomberg, ο πρόεδρος της Τουρκίας κράτησε έναν ασυνήθιστα χαμηλό τόνο όταν δύο αρχηγοί κρατών της Δυτικής Αφρικής τον επισκέφθηκαν στην Κωνσταντινούπολη στις 30 Ιανουαρίου.
Η συνάντηση του Ερντογάν με τον Macky Sall της Σενεγάλης και τον Umaro Sissco Embalo της Γουινέας Μπισάου πραγματοποιήθηκε πίσω από κλειστές πόρτες. Μετά το τέλος της, δεν υπήρξε καμία ιδιαίτερα πανηγυρική εκδήλωση, πλην μερικών ανιαρών και άνευρων φωτογραφιών.
Ίσως στην απουσία του πομπώδους στοιχείου, τονίζει το Bloomberg, να βρίσκεται ακριβώς και η ουσία του ζητήματος. Διότι, όπως προσθέτει, υπάρχει είναι πολύ πιθανό το γεγονός να κρατήθηκε σκόπιμα σε χαμηλούς τόνους επειδή ο Ερντογάν δεν είχε και πολλά να προσφέρει στους επισκέπτες του.
Η διείσδυση της Αγκυρας στην Αφρική
Παρ’ όλη τη διεύρυνση της επιρροής της Τουρκίας στην ήπειρο τα τελευταία χρόνια, η πανδημία του κορονοϊού έχει περιορίσει την ικανότητα της Άγκυρας να αξιοποιεί τις αφρικανικές της φιλοδοξίες.
Με την ίδια της την οικονομία σε κίνδυνο, η Τουρκία δεν είναι σε θέση να παράσχει τη βοήθεια που χρειάζονται απεγνωσμένα οι χώρες της υποσαχάριας Αφρικής αυτή τη στιγμή. Το γεγονός αυτό έχει αποδυναμώσει το “μακρύ” χέρι του Ερντογάν στη Δυτική Αφρική, εκεί ακριβώς όπου η αναμέτρησή του με τον πρόεδρο Εμανουέλ Μακρόν έχει εντείνει τον γαλλοτουρκικό ανταγωνισμό για επιρροή.
Πριν από το ξέσπασμα της πανδημίας του Covid, το “άνοιγμα” του Ερντογάν στην υποσαχάρια Αφρική αντιπροσώπευε τη μεγαλύτερη επιτυχία της εξωτερικής του πολιτικής. Από τότε που ανέλαβε την εξουσία στην Άγκυρα το 2003, η Τουρκία έχει ανοίξει 30 νέες πρεσβείες στην ήπειρο. Ο ίδιος ο Ερντογάν έχει επισκεφθεί 28 χώρες.
Το εμπόριο της Τουρκίας με την υποσαχάρια Αφρική μπορεί να είναι αδύναμο σε σύγκριση με τις εμπορικές σχέσεις της με την Κίνα, την Ευρωπαϊκή Ένωση, τις ΗΠΑ και την Ινδία, αλλά έχει αυξηθεί κατά επτά φορές σε λιγότερο από δύο δεκαετίες, στα 10 δισεκατομμύρια δολάρια.
Κι αυτοί οι αριθμοί δεν καταγράφουν επαρκώς το πλάτος και το βάθος της παρουσίας της Τουρκίας στην περιοχή, η οποία δεν αφορά μόνον εμπορικά συμφέροντα και συμφέροντα ασφάλειας, αλλά και σημαντική “ήπια ισχύ”.
Οι προμήθειες όπλων και οι στρατωτικές βάσεις σε Σομαλία και Σουδάν
Η Άγκυρα καθίσταται σταδιακά ολοένα και πιο σημαντικός προμηθευτής όπλων στην ήπειρο. Διατηρεί επίσης στρατιωτικές βάσεις στη Σομαλία και το Σουδάν και παρέχει χρηματοδότηση για αντιτρομοκρατικές στρατιωτικές επιχειρήσεις στην ευρύτερη περιοχή του Σαχέλ. Επισης, οι τουρκικές κατασκευαστικές εταιρείες κατασκευάζουν σιδηροδρομικές γραμμές και αεροδρόμια, η Turkish Airlines πετά σε περισσότερους προορισμούς στην υποσαχάρια Αφρική σε σχέση με οποιονδήποτε άλλο μη αφρικανικό αερομεταφορέα.
Η τουρκική βοήθεια και οι θρησκευτικές φιλανθρωπίες βοηθούν στην κατασκευή σχολείων, νοσοκομείων και ισλαμικών τεμενών, την ίδια ώρα οι τουρκικές σαπουνόπερες προσεγγίζουν όλο και πλατύτερο κοινό στην Αφρική. Οι τουρκικοί ποδοσφαιρικοί σύλλογοι αγοράζουν συχνά παίκτες από την περιοχή.
Ματαιώνονται τουρκικά επιχειρηματικά deals
Ο κορονοϊός, όμως, έχει θέσει περιορισμούς στην επιρροή της Τουρκίας. Η Άγκυρα δεν έχει πολλά να προσφέρει σε χώρες της υποσαχάριας Αφρικής που βρίσκονται αντιμέτωπες με οικονομικούς “γκρεμούς”.
Σε αντίθεση με την Κίνα, την Ινδία και τη Ρωσία, η Τουρκία δεν μπορεί να παρέχει εμβόλια κατά του Covid. Ούτε έχει τις βαθιές τσέπες της ΕΕ, των ΗΠΑ και – πάλι – της Κίνας, για να βοηθήσει αυτές τις χώρες, οι οποίες και προ κρίσης ήταν ήδη επιβαρυμένες με τεράστιο χρέος.
Καθώς οι αγωνιζόμενες κυβερνήσεις αναγκάζονται να μειώσουν τον νέο δανεισμό και να θέσουν σε προτεραιότητα τις δαπάνες για την αντιμετώπιση του παρατεταμένου υγειονομικού και οικονομικού πόνου που προκαλεί η πανδημία – δεκάδες εκατομμύρια Αφρικανοί κινδυνεύουν άλλωστε να επιστρέψουν στην απόλυτη φτώχεια – θα μειώσουν ή και θα ματαιώσουν πολλά έργα υποδομής τα οποία διεκδικούσαν ή είχαν ήδη καταφέρει να “καπαρώσουν” τουρκικές κατασκευαστικές εταιρείες.
Αντίθετα, τα αραβικά κράτη του Κόλπου, με τα οποία η Τουρκία ανταγωνίζεται για την επιρροή στην ήπειρο και ειδικά στο Κέρας της Αφρικής, έχουν ακριβώς αυτό που χρειάζονται οι αφρικανικές χώρες οι οποίες αντιμετωπίζουν δυσκολίες: χρήματα. Τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα αναδύονται ήδη ως περιφερειακός κόμβος εμβολίων, προσφέροντας επιπλέον δυναμική στην επιρροή τους.
Η μονομαχία με τον Μακρόν θα πρέπει να περιμένει
Και, όπως καταλήγει το Bloomberg, ειδικά στις γαλλόφωνες χώρες της Δυτικής Αφρικής, όπου ο Ερντογάν έχει επικεντρώσει τις πιο τολμηρές αφρικανικές φιλοδοξίες του, οι κυβερνήσεις που αντιμετωπίζουν δυσκολίες πιθανότατα θα βρουν μεγαλύτερη οικονομική υποστήριξη από το Παρίσι παρά από την Άγκυρα. Η μονομαχία με τον Μακρόν θα πρέπει να περιμένει.
Προς το παρόν, η Τουρκία δεν έχει πολλά να προσφέρει στους Αφρικανούς ηγέτες πέρα από μια “ήσυχη” φωτογραφία με τον πρόεδρό της…
