Την ανασφάλεια των Ελλήνων για την κάλυψη των δαπανών στέγασης (ενοίκιο, δόση, λογαριασμοί ΔΕΚΟ) καθώς τη σχετική πιθανότητα καθυστέρησης πληρωμής τους αποκαλύπτει μελέτη των ερευνητών της ΕΚΤ Όμηρου Κουβαρά και Desislava Rusinova η οποία διαπιστώνει ότι στην ευρωζώνη, λόγω του πληθωρισμού και των υψηλών επιτοκίων, αυξάνεται όλο περισσότερο ο αριθμός των πολιτών που δυσκολεύεται να είναι συνεπής σε πληρωμές που αφορούν την εξυπηρέτηση των δαπανών της κατοικίας του.
Η έρευνα διαπιστώνει ότι τα τελευταία τρίμηνα, τα νοικοκυριά της ζώνης του ευρώ βρέθηκαν αντιμέτωπα με υψηλότερο κόστος στέγασης, συμπεριλαμβανομένου του κόστους των ενυπόθηκων δανείων. Σύμφωνα με την Έρευνα Καταναλωτικών Προσδοκιών της ΕΚΤ, κατά τα έτη μετά το ξέσπασμα της πανδημίας COVID-19 και εν μέσω της εκτίναξης των τιμών της ενέργειας, τα νοικοκυριά στις έντεκα μεγαλύτερες χώρες της ζώνης του ευρώ αντιμετώπισαν αύξηση του κόστους στέγασης, συμπεριλαμβανομένων των δαπανών για ενοίκιο ή υψηλότερες πληρωμές τόκων στεγαστικών δανείων, συντήρηση κατοικίας και παροχές κοινής ωφέλειας (όπως φυσικό αέριο, ηλεκτρικό ρεύμα και νερό).
Μέσος όρος τα 765 ευρώ το μήνα
Τον Ιανουάριο του 2024 τα νοικοκυριά πλήρωναν κατά μέσο όρο 765 ευρώ μηνιαίως για το συνολικό κόστος που σχετίζεται με τη στέγαση, συμπεριλαμβανομένων των υπηρεσιών κοινής ωφέλειας, της συντήρησης του σπιτιού και του ενοικίου ή του στεγαστικού δανείου. Κατά την περίοδο από τον Ιούλιο του 2022 – την έναρξη του κύκλου αύξησης των επιτοκίων – έως τον Ιανουάριο του 2024, το μέσο κόστος στέγασης που αναφέρεται στην Έρευνα Καταναλωτικών Προσδοκιών αυξήθηκε σωρευτικά κατά περίπου 10,2%, σε σύγκριση με σωρευτική αύξηση του Εναρμονισμένου Δείκτη Τιμών Καταναλωτή (ΕνΔΤΚ) κατά 5,5%.
Επιπλέον, αυξήθηκε η διασπορά στο μηνιαίο κόστος στέγασης για κάθε έναν από τους τύπους ιδιοκτησίας. Ειδικότερα για τους ενυπόθηκους δανειολήπτες, το υψηλότερο κόστος φαίνεται να οφείλεται στο ανώτερο άκρο της κατανομής, με το κόστος για το κατώτερο άκρο να παραμένει σχετικά σταθερό. Αυτή η μεγαλύτερη διασπορά θα μπορούσε να υποδηλώνει ετερογενείς επιδράσεις μεταξύ των ενυπόθηκων δανειοληπτών, δηλαδή ενώ τα νοικοκυριά με υφιστάμενα στεγαστικά δάνεια σταθερού επιτοκίου δεν έχουν, ακόμη, επηρεαστεί σημαντικά από τη σύσφιξη της νομισματικής πολιτικής της ΕΚΤ και τις διαδοχικές αυξήσεις των επιτοκίων, τα νοικοκυριά που συνάπτουν νέα δάνεια ή ανανεώνουν ή αναχρηματοδοτούν υφιστάμενα στεγαστικά δάνεια αντιμετωπίζουν ήδη αυξημένες πληρωμές επιτοκίων.
Αυξήσεις για όλους
Το κόστος στέγασης διαφέρει μεταξύ των τύπων ιδιοκτησίας και ανά χώρα. Από την μελέτη της ποσοστιαίας μεταβολής του κόστους στέγασης από τον Ιούλιο του 2022 έως τον Ιανουάριο του 2024 και για τις τρεις κατηγορίες νοικοκυριών, δηλαδή τους άμεσους ιδιοκτήτες, τους ενυπόθηκους δανειολήπτες και τους ενοικιαστές φαίνεται ότι το συνολικό κόστος αυξήθηκε κατά περίπου 6% για τους άμεσους ιδιοκτήτες, αλλά κατά 12% και 9% για τους ενυπόθηκους δανειστές και τους ενοικιαστές αντίστοιχα.Διαφορετικοί παράγοντες παίζουν ρόλο σε κάθε περίπτωση:
- για τους άμεσους ιδιοκτήτες, η μεταβολή οφείλεται στις αυξανόμενες δαπάνες συντήρησης της κατοικίας, αν και οι δαπάνες κοινής ωφέλειας μειώθηκαν ελαφρώς λόγω της πρόσφατης συγκράτησης των τιμών της ενέργειας μετά την εκτίναξή τους κατά τη διάρκεια του 2022
- για τους ενυπόθηκους δανειολήπτες, ο κύριος παράγοντας ήταν η αύξηση των πληρωμών για ενυπόθηκα δάνεια που αποδίδεται στα υψηλότερα επιτόκια των υφιστάμενων ενυπόθηκων δανείων με κυμαινόμενο επιτόκιο και ακόμη πιο αισθητά στα νέα, ανανεωμένα και αναχρηματοδοτούμενα ενυπόθηκα δάνεια
- για τους ενοικιαστές, οι δαπάνες ακολούθησαν σε μεγάλο βαθμό τις εξελίξεις των ενοικίων, καθώς και τις τάσεις των τιμών των υπηρεσιών κοινής ωφέλειας λόγω της μικρότερης ευελιξίας των ενοικιαστών στην απορρόφηση απρόβλεπτων δαπανών.
Όσον αφορά τις επιμέρους χώρες της ζώνης του ευρώ, φαίνεται ότι υπάρχει σημαντική ανομοιογένεια μεταξύ των χωρών στο κόστος στέγασης και ότι η διαφορά μεταξύ του κόστους χωρίς τις πληρωμές υποθηκών και του κόστους που περιλαμβάνει τις πληρωμές αυτές είναι σημαντική, ιδίως για χώρες όπως η Ιταλία και η Ισπανία που τείνουν να έχουν υψηλότερο ποσοστό υποθηκών με κυμαινόμενο επιτόκιο.
Τα στοιχεία για την Ελλάδα
Ειδικά για την Ελλάδα, σύμφωνα με την έρευνα, οι ιδιοκτήτες του ακινήτου τους εμφανίζουν 30% πιθανότητα να καθυστερήσουν την πληρωμή των πάγιων λογαριασμών της κατοικίας τους. Σε πολύ μεγάλη απόσταση, στη δεύτερη θέση βρίσκεται η Ιταλία με το συγκεκριμένο ποσοστό να ανέρχεται περίπου στο 11% ενώ ακολουθούν οι υπόλοιπες χώρες της ευρωζώνης με μονοψήφια ποσοστά. Όπως προκύπτει από την έρευνα στην Ελλάδα το μέσο κόστος των πάγιων λογαριασμών ( ενοίκιο, δόση, λογαριασμοί ΔΕΚΟ) ανέρχεται περίπου στο 25% του διαθέσιμου εισοδήματος για όσους είναι ιδιοκτήτες του ακινήτους τους.
Στην κατηγορία των ενοικιαστών, και πάλι οι Έλληνες – με βάση τις εκτιμήσεις τους – εμφανίζουν την υψηλότερη πιθανότητα καθυστέρησης στην πληρωμή των λογαριασμών με ποσοστό 35% ενώ ακολουθεί η Ιταλία γύρω στο 22% και με ποσοστό κάτω από 20% οι υπόλοιπες χώρες της ευρωζώνης. Στην Ελλάδα το μέσο κόστος των δαπανών για ενοίκιο, δόση, ΔΕΚΟ αντιστοιχεί στο 50% του διαθέσιμου εισοδήματος των ενοικιαστών. Πρόκειται και στο σημείο αυτό για το υψηλότερο κόστος σε όλη την Ευρωπαϊκή Ένωση.
Στην κατηγορία των κατόχων στεγαστικού δανείου, οι Ελληνες εμφανίζουν σε ποσοστό 46% πιθανότητα να καθυστερήσουν τις πληρωμές για τα πάγια του σπιτιού τους. Στη δεύτερη θέση βρίσκεται,επίσης, η Ιταλία με ποσοστό 20% και ακολουθούν στη συνέχεια οι άλλες χώρες της ευρωζώνης. Το μέσο κόστος των δαπανών για ενοίκιο, δόση, λογαριασμούς ΔΕΚΟ για τους δανειολήπτες στεγαστικών ανέρχεται στην Ελλάδα σε 45%.
