Για τους προσεκτικούς παρατηρητές και τους γνώστες της τακτικής που ο Τούρκος πρόεδρος ακολουθεί δεν αποτέλεσε κάποια έκπληξη, ωστόσο, ας αρχίσουμε με την είδηση: Η αρμόδια επιτροπή της Τουρκικής Εθνοσυνέλευσης ανέβαλε την ψηφοφορία σχετικά με το αίτημα της Σουηδίας για ένταξη στο ΝΑΤΟ, καθυστερώντας και πάλι τη διεύρυνση της συμμαχίας μετά από 18 μήνες καθυστερήσεων που απογοήτευσαν ορισμένους συμμάχους και έφεραν κάποιες παραχωρήσεις.
Τον Μάιο του περασμένου έτους, ο πρόεδρος Ταγίπ Ερντογάν διατύπωσε αντιρρήσεις τόσο στο αίτημα της Σουηδίας όσο και της Φινλανδίας να ενταχθούν στη στρατιωτική συμμαχία. Οι σκανδιναβικές χώρες έκαναν τις προσφορές ενόψει της εισβολής της Ρωσίας στην Ουκρανία. Η Τουρκία επικύρωσε την υποψηφιότητα της Φινλανδίας τον Απρίλιο, αλλά, μαζί με την Ουγγαρία, έτερο μέλος του ΝΑΤΟ, άφησε τη Σουηδία να περιμένει, απαιτώντας από τη Στοκχόλμη να λάβει περισσότερα μέτρα για να πατάξει αυτό που θεωρεί τρομοκρατία στη δικαιοδοσία της.
Η διαδικασία αυτή έφερε, σύμφωνα με αναλυτές, γεωπολιτικές νίκες για τον Ερντογάν, ακόμη και κι αν επιδείνωσε τους δεσμούς της Τουρκίας με τη Δύση. Ο Τούρκος πρόεδρος μέχρι τώρα έχει αποσπάσει διάφορες παραχωρήσεις και δεσμεύσεις από διάφορες πλευρές, ωστόσο, φαίνεται ότι η Άγκυρα δεν πρόκειται να υπαναχωρήσει, προτού δει τα πάντα να υλοποιούνται προς όφελός της. Ποια είναι αυτά;
Οι παραχωρήσεις
Στη Σύνοδο Κορυφής του ΝΑΤΟ στη Μαδρίτη το 2022, η Τουρκία κατέληξε σε συμφωνία με τη Σουηδία και τη Φινλανδία, σύμφωνα με την οποία θα άρουν τα εμπάργκο όπλων και θα λάβουν μέτρα κατά των μελών του παράνομου Εργατικού Κόμματος του Κουρδιστάν (PKK) και του ξεχωριστού λεγόμενου κινήματος Γκιουλέν, το οποίο η Άγκυρα θεωρεί υπεύθυνο για την απόπειρα πραξικοπήματος του 2016. Πέρυσι, η Στοκχόλμη ανέτρεψε την απαγόρευση εξαγωγής στρατιωτικού εξοπλισμού στην Τουρκία, χωρίς να αποκαλύψει λεπτομέρειες για τις εταιρείες ή τα προϊόντα.
Τον Ιούνιο εισήγαγε ένα νέο αντιτρομοκρατικό νομοσχέδιο που καθιστά παράνομη την ιδιότητα του μέλους τρομοκρατικής οργάνωσης, λέγοντας ότι τήρησε το δικό της μέρος της συμφωνίας. Τους τελευταίους μήνες, κορυφαίο σουηδικό δικαστήριο μπλόκαρε την έκδοση δύο Τούρκων που η Άγκυρα θεωρεί γκιουλενιστές, ενώ εφετείο επικύρωσε την καταδίκη ενός άνδρα για απόπειρα χρηματοδότησης του PKK το οποίο θεωρείται επίσης τρομοκρατική οργάνωση από την Ευρωπαϊκή Ένωση και τις Ηνωμένες Πολιτείες.
Ξεχωριστά, σε απάντηση στις επικρίσεις της Τουρκίας και άλλων χωρών με μουσουλμανική πλειοψηφία, ο υπουργός Δικαιοσύνης Γκούναρ Στρόμερ δήλωσε ότι η Σουηδία εξετάζει αν θα μπορούσε να αλλάξει τον νόμο για να σταματήσει τους ανθρώπους να καίνε δημόσια το ιερό βιβλίο των μουσουλμάνων, το Κοράνι. Η Φινλανδία, από την πλευρά της, συμφώνησε πέρυσι να εξετάσει το ενδεχόμενο χορήγησης αδειών εξαγωγής όπλων στην Τουρκία κατά περίπτωση. Μετά από σχεδόν ένα χρόνο αναμονής, η Άγκυρα δήλωσε ότι το Ελσίνκι είχε κερδίσει την ευλογία της.
Τα μέλη του ΝΑΤΟ
Όταν ο Ερντογάν σηματοδότησε στη σύνοδο κορυφής του ΝΑΤΟ τον Ιούλιο ότι η Σουηδία θα έπαιρνε τελικά το πράσινο φως, το μέλος του ΝΑΤΟ Καναδάς συμφώνησε αθόρυβα να ξαναρχίσει συνομιλίες με την Τουρκία για την άρση των ελέγχων στις εξαγωγές εξαρτημάτων μη επανδρωμένων αεροσκαφών, συμπεριλαμβανομένου του οπτικού εξοπλισμού. Η Ολλανδία ήρε τους περιορισμούς στις παραδόσεις όπλων στην Τουρκία.
Επίσης, τον Ιούλιο, μετά από συνάντηση μεταξύ Τούρκων και Σουηδών ηγετών, ο γ.γ. της συμμαχίας Γενς Στόλτενμπεργκ ανακοίνωσε ότι το ΝΑΤΟ θα δημιουργήσει έναν ειδικό συντονιστή για την καταπολέμηση της τρομοκρατίας. Τον Οκτώβριο, διόρισε τον βοηθό Γενικό Γραμματέα Τόμας Γκόφους στη θέση αυτή.
Τα F-16
Πάνω από τις συζητήσεις επικρέμεται το ζήτημα της έγκρισης από την Ουάσινγκτον του αιτήματος της Άγκυρας να αγοράσει 40 νέα μαχητικά αεροσκάφη F-16 και 79 κιτ εκσυγχρονισμού αξίας 20 δισεκατομμυρίων δολαρίων. Μία ημέρα αφότου ο Ερντογάν έδωσε το πράσινο φως για την ένταξη της Σουηδίας στο ΝΑΤΟ τον Ιούλιο, ο Λευκός Οίκος δήλωσε ότι θα προχωρήσει στη μεταφορά των F-16 στην Τουρκία σε συνεννόηση με το Κογκρέσο.
Τον Οκτώβριο, ο Ερντογάν έστειλε την υποψηφιότητα της Σουηδίας για ένταξη στο ΝΑΤΟ προς εξέταση στο τουρκικό κοινοβούλιο. Αλλά δήλωσε ότι η Ουάσινγκτον συνέδεε την επικύρωση των F-16 με εκείνη της Σουηδίας. Η Άγκυρα υπέβαλε το αίτημα αγοράς των F-16 το 2021. Αλλά έχει αντιμετωπίσει αντιρρήσεις στο αμερικανικό Κογκρέσο για την καθυστέρηση της διεύρυνσης του ΝΑΤΟ από την Τουρκία και για το ιστορικό της στα ανθρώπινα δικαιώματα.
Πού βρισκόμαστε σήμερα
Η επιτροπή εξωτερικών υποθέσεων της Τουρκικής Εθνοσυνέλευσης θα πραγματοποιήσει περαιτέρω συζητήσεις σχετικά με το νομοσχέδιο για την ένταξη της Σουηδίας στο ΝΑΤΟ ήδη από την επόμενη εβδομάδα. Εάν τελικά υποστηρίξει το νομοσχέδιο, όπως αναμένεται, η ολομέλεια της Τουρκίας θα πραγματοποιήσει ψηφοφορία, ενδεχομένως εντός ημερών ή εβδομάδων.
Οι υπουργοί Εξωτερικών του ΝΑΤΟ θα συναντηθούν στις Βρυξέλλες στις 28-29 Νοεμβρίου. Η Ουγγαρία δεν έχει επίσης ακόμη επικυρώσει την υποψηφιότητα της Σουηδίας για ένταξη στο ΝΑΤΟ. Ο πρόεδρος του τουρκικού κοινοβουλίου -όπου η συμμαχία του Ερντογάν έχει ισχυρή πλειοψηφία- είπε στον Σουηδό ομόλογό του την Τρίτη ότι ελπίζουν να ολοκληρώσουν την επικύρωση “το συντομότερο δυνατό“.
Από την ώρα που ο Ερντογάν υπέβαλε προς επικύρωση στο τουρκικό κοινοβούλιο τα πρωτόκολλα ένταξης της Σουηδίας στο ΝΑΤΟ, τόνισε ότι θα προσπαθήσει να διευκολύνει τη διαδικασία, αλλά πρόσθεσε ότι η Στοκχόλμη δεν είχε ακόμη λάβει αρκετά μέτρα κατά των Κούρδων μαχητών. Ο πόλεμος του Ισραήλ κατά της οργάνωσης Χαμάς στη Γάζα θα μπορούσε να επιβαρύνει τις αμερικανοτουρκικές σχέσεις και να περιπλέξει τη διεύρυνση του ΝΑΤΟ, λένε αναλυτές.
Αφού ο Ερντογάν δήλωσε ότι η Χαμάς δεν είναι τρομοκρατική οργάνωση αλλά μια απελευθερωτική ομάδα που μάχεται για την προστασία των παλαιστινιακών εδαφών, 47 μέλη του αμερικανικού Κογκρέσου προέτρεψαν την κυβέρνηση να καταστήσει την Τουρκία υπεύθυνη για τον ρόλο της στην υποστήριξη της Χαμάς. Επίσης, και στην ΕΕ έχουν υπάρξει αντιδράσεις για τη στάση της Άγκυρας.
