Η, κατά τον σταθμάρχη,… “κακιά στιγμή” που οδήγησε στην ανείπωτη τραγωδία στα Τέμπη, η δραματική παραίτηση του αρμόδιου υπουργού Κώστα Καραμανλή και η δήλωση του πρωθυπουργού ότι συστήνεται υπερκομματική Επιτροπή Εμπειρογνωμόνων, που θα εξετάσει πλήρως τα αίτια του δυστυχήματος, αλλά θα αναλύσει και τις διαχρονικές καθυστερήσεις στην υλοποίηση των σιδηροδρομικών έργων» είναι η (θλιβερή) ευκαιρία να μάθουμε για ποιο λόγο, εδώ και τόσα χρόνια, η χώρα παραμένει στη δεκαετία του ’50 στις σιδηροδρομικές μεταφορές.
Και για άλλη μια φορά χρειάστηκε μια καταστροφή για να διαπιστώσουμε ότι το κράτος αναπτύσσεται άνισα και πως ο εκσυγχρονισμός που επιχειρείται (από άλλη κυβέρνηση λιγότερο και από άλλη περισσότερο) πάει χέρι – χέρι με ασυγχώρητες παραλείψεις και βασανιστική στασιμότητα σε κρίσιμους τομείς της καθημερινότητας των πολιτών. Όπως αυτή της σιδηροδρομικής τραγωδίας που διαπιστώθηκε ότι δεν υπήρχαν οι τεχνολογικά σύγχρονες ασφαλιστικές δικλείδες να αποσοβήσουν το μοιραίο, που προκλήθηκε από ένα ανθρώπινο λάθος ή μια ασυγχώρητη προχειρότητα.
“Όλα στο… manual”
Ανεξαρτήτως του ανθρώπινου σφάλματος, σχολιάζουν σιδηροδρομικοί με χρόνια εμπειρίας , η έλλειψη των κατάλληλων συστημάτων σηματοδότησης και επικοινωνίας ήταν αυτή που επέτρεψε στο να συμβεί το τραγικό γεγονός. Στη βασική σιδηροδρομική γραμμή της χώρας, τα συστήματα σηματοδότησης και ασφάλειας ETCS (European Traffic Control System) και GSM – R (Global System Mobile for Rail) τα οποία θα μπορούσαν να είχαν προειδοποιήσει τους μηχανοδηγούς δεν έχουν μπει ακόμη σε κανονική λειτουργία, και αυτά όταν το έργο θα έπρεπε να έχει ολοκληρωθεί από το 2016 (!)
«Γίνονται όλα με ανθρώπινο παράγοντα, χειροκίνητα. Είμαστε στο manual (χειροκίνητο) σε όλη τη διαδρομή Αθήνα – Θεσσαλονίκη», ανέφερε χαρακτηριστικά ο ο πρόεδρος των μηχανοδηγών του ΟΣΕ, Κώστας Γενηδούνιας
Επτά θλιβερές διαπιστώσεις
Έτσι, με τραγικό τρόπο διαπιστώσαμε ότι:
- το σιδηροδρομικό δίκτυο της χώρας είναι επιεικώς προβληματικό
- οι σιδηροδρομικές μεταφορές πάσχουν από ελλιπή χρηματοδότηση
- η εκτέλεση των έργων αναβάθμισης καθυστερεί
- δεν είχε ολοκληρωθεί ο ηλεκτρονικός έλεγχος της κίνησης των συρμών
- η συντήρηση των γραμμών είναι πλημμελής
- παραμένει η επικάλυψη ευθυνών μεταξύ των αρμόδιων οργανισμών.
- Δεν ελέγχονται όσο πρέπει οι εμπλεκόμενοι φορείς
Έτσι, στην Ελλάδα δεν λειτούργησε ποτέ ένα αυτόματο εθνικό σύστημα προστασίας των σιδηροδρομικών μεταφορών. Το ηλεκτρονικό σύστημα σηματοδότησης –συμβατό με εκείνο των υπόλοιπων ευρωπαϊκών χωρών– εγκαταστάθηκε, αλλά δεν λειτούργησε λόγω βλαβών και δολιοφθορών, ενώ το έργο αποκατάστασης και αναβάθμισής του, που ξεκίνησε το 2014, δεν έχει ακόμη ολοκληρωθεί, έχοντας ήδη λάβει επτά παρατάσεις. Με τέτοιου είδους συστήματα το τραγικό δυστύχημα θα είχε αποφευχθεί, καθώς εξασφαλίζουν ότι τα τρένα «επικοινωνούν» μεταξύ τους και με τις τροχιές, καθώς και με ένα κέντρο ελέγχου.
Διαχρονικές οι παραλείψεις
Οι παραλείψεις αφορούν όλες τις κυβερνήσεις. Και η παραίτηση του αρμόδιου υπουργού Κώστα Καραμανλή, ο οποίος ανέλαβε “την ευθύνη για τα διαχρονικά λάθη του ελληνικού κράτους και του πολιτικού συστήματος” τα λέει όλα:
- Είναι γεγονός ότι παραλάβαμε τον ελληνικό σιδηρόδρομο σε κατάσταση που δεν ταιριάζει στον 21ο αιώνα. Σε αυτά τα 3,5 χρόνια, κάναμε κάθε προσπάθεια για να βελτιώσουμε αυτή την πραγματικότητα. Δυστυχώς, οι προσπάθειες αυτές δεν ήταν αρκετές για να αποτρέψουν ένα τέτοιο δυστύχημα. Κι αυτό είναι πολύ βαρύ για όλους μας και για εμένα προσωπικά.
Το μυστικό δεν ήταν μυστικό
Η εικόνα εγκατάλειψης του ελληνικού σιδηροδρόμου δεν αποτελούσε αυτά τα χρόνια μυστικό. Βαριά συντήρηση δεν είχε γίνει όλα τα προηγούμενα χρόνια στο δίκτυο, παρά μόνο σημειακές εργολαβίες. Σε αυτό συνετέλεσε σημαντικά η έλλειψη χρηματοδότησης, τα τεράστια χρέη του ΟΣΕ που έφτασαν το δυσθεώρητο ύψος των 14 δισ. ευρώ καθιστούσαν απαγορευτική την αξιοποίηση χρηματοδοτικών εργαλείων για τον εκσυγχρονισμό του δικτύου. Ακόμη, η επικάλυψη των αρμοδιοτήτων μεταξύ του ΟΣΕ (διαχειριστή της υποδομής) και της μέχρι πρόσφατα θυγατρικής ΕΡΓΟΣΕ (υπεύθυνη για το έργα στο δίκτυο) οδήγησε στον επιμερισμό ευθυνών.
Η απαξίωση του σιδηροδρόμου είχε προκαλέσει και την παρέμβαση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και υπό την απειλή της επιστροφής κοινοτικών κονδυλίων ύψους δισεκατομμυρίων ευρώ ξεκίνησαν οι συζητήσεις για την εξυγίανση του σιδηροδρόμου και την αναδιάρθρωση των σιδηροδρομικών φορέων, που οδήγησε το περασμένο φθινόπωρο στον διαχωρισμό ΟΣΕ – ΕΡΓΟΣΕ. Μάλιστα πριν από δύο εβδομάδες δημοσιεύθηκε η απόφαση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την παραπομπή της χώρας μας στο Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης λόγω μη συμμόρφωσης με τους ευρωπαϊκούς κανόνες για τον σιδηρόδρομο.
Η υπόσχεση του πρωθυπουργού
Έχοντας πλήρη γνώση του προβλήματος ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης δήλωσε: «μεταβατικός υπουργός (Μεταφορών), μέχρι τις εθνικές εκλογές, ορίζεται ο υπουργός Επικρατείας, Γιώργος Γεραπετρίτης, από τον οποίο ήδη ζήτησα να προχωρήσει γρήγορα στη σύσταση ανεξάρτητης και υπερκομματικής Επιτροπής Εμπειρογνωμόνων, που θα εξετάσει πλήρως τα αίτια του δυστυχήματος. Αλλά θα εξετάσει και τις διαχρονικές καθυστερήσεις στην υλοποίηση των σιδηροδρομικών έργων». Για να προσθέσει:
«Θα πενθήσουμε τα παιδιά μας, τα αδέρφια μας, τους φίλους μας. Θα μείνουμε ενωμένοι και σε αυτή την τραγωδία. Και, μετά, θα σκύψουμε το κεφάλι και θα σφίξουμε τα δόντια. Θα δουλέψουμε ώστε αυτό το “ποτέ ξανά” που άκουσα στη Λάρισα να μην μείνει λόγος κενός. Σας το υπόσχομαι».
