Σκηνοθετεί ο Δημήτρης Λιγνάδης του Εθνικού, είδε την παράσταση ο Σωτήρης Τσιόδρας χωρίς να βγάλει τη μάσκα του ούτε λεπτό, πήγε ο πρωθυπουργός με τη σύζυγό του στην Επίδαυρο απευθείας από την Αντίπαρο. Κάπως έτσι μάθαμε όλοι ότι παίζονται οι “Πέρσες” του Αισχύλου και μπορεί κανείς να βρει την παράσταση στο διαδίκτυο.
Αξίζει τον κόπο. Οχι μόνο γιατί πρόκειται για ένα συγκλονιστικό κείμενο που καθηλώνει αλλά και γιατί μπορεί, παρακολουθώντας την τραγωδία αυτή, να ξανασκεφτούμε τον κυριάρχο τρόπο ανάλυσης των θεμάτων εξωτερικής πολιτικής: Εμείς και οι εχθροί, η νίκη και η ήττα, η καταστροφή που έρχεται από τον μαξιμαλισμό, η ανθρώπινη μοίρα που είναι κοινή εδώ και απέναντι, τα λάθη των “πάνω” που μπορεί να αποβούν μοιραία για τους “κάτω”, η σπουδαιότητα του παρελθόντος που κάνει ακόμη πιο επώδυνη τη μικρότητα του παρόντος.
Το πιο εντυπωσιακό στοιχείο του έργου είναι ότι ο Αισχύλος αφηγείται την ιστορία (ναυμαχία της Σαλαμίνας) από την πλευρά των αντιπάλων, των ηττημένων. Είναι ένας θρίαμβος της ενσυναίσθησης. Είναι σαν να λέει στον θεατή ότι, ανθρώπινα, αυτό θα μπορούσε να συμβεί και στην εδώ πλευρά, αν υπήρχε ένας Ξέρξης που με την αλαζονεία του θα έφτανε στην ύβρι.
Ο Αισχύλος ούτε μισεί ούτε περιφρονεί τους απέναντι. Τους καταλαβαίνει και τους λυπάται. Μετέχει στην οδύνη τους, σέβεται το πένθος τους, συμπάσχει και συμπονά.
Παρακολουθεί στα Σούσα, την πρωτεύουσα των Περσών, τους γέροντες που ξέμειναν να φυλάνε τα ανάκτορα του Ξέρξη, να ανησυχούν για τον στρατό τους που εκστράτευσε εναντίον της Ελλάδας. Είναι σοφοί και ξέρουν ότι, παρά τη δύναμή του, το στράτευμα μπορεί να μην τα καταφέρει και δεν έχουν καθόλου τη βαθιά πεποίθηση ότι αξίζει να δώσουν τη ζωή τους για την πατρίδα. Δεν έχουν νέα και φοβούνται παρά την αυτοπεποίθηση του βασιλιά τους.
Εχουν δίκιο που φοβούνται. Η βασίλισσα Άτοσσα, μητέρα του Ξέρξη, αρχηγού της εκστρατείας, και γυναίκα του νεκρού Δαρείου, είδε όνειρο κακό: ο Ξέρξης προσπαθούσε να ζέψει στο άρμα του μια Ελληνίδα και μια Ασιάτισσα αλλά η Ελληνίδα έσπασε τα δεσμά και γκρέμισε τον βασιλιά.
Ο αγγελιοφόρος έφερε τα άσχημα νέα και ανακοίνωσε τον όλεθρο: Ολόκληρος ο περσικός στρατός εξοντώθηκε. Ο θρήνος φέρνει από τον Αδη τον Δαρείο που, συμβολίζοντας το ένδοξο παρελθόν των Περσών, ρίχνει το φταίξιμο στον Ξέρξη που με την αλαζονεία και την ύβρη του απέναντι στη φύση και τους θεούς οδήγησε το στράτευμα σε συντριβή. Ο Δαρείος δεν είναι επιεικής με το γιο τους. Σκέφτεται το καλό των πολλών, όχι την προστασία των δικών του.
Το κλέος του παρελθόντος κάνει το πένθος για το οδυνηρό παρόν ακόμη πιο βαρύ. Η επιστροφή του Ξέρξη με κουρελιασμένα ρούχα είναι ένας βουβός σπαρακτικός επίλογος της καταστροφής που ξεκίνησε από τη διεκδίκηση του μεγαλείου.
Εχει νόημα να δούμε ή να ξαναδούμε την παράσταση. Για να θυμηθούμε ότι οι Πέρσες δεν είναι ξένοι ούτε κακοί. Πλήρωσαν λάθη που επαναλαμβάνονται μέσα στους αιώνες και μας είναι οικεία. Εδώ, μπροστά μας.
