Με τον πληθωρισμό της Τουρκίας να αναμένεται να φθάσει το 70% μέχρι το τέλος του έτους, το σχέδιο της Άγκυρας να πειστούν οι καταθέτες να στραφούν σε κανονικές καταθέσεις με αποδόσεις πολύ χαμηλότερες από το ποσοστό του πληθωρισμού φαίνεται μη βιώσιμο.
Οι νέοι κανόνες που εισήγαγε η κεντρική τράπεζα της Τουρκίας για να τερματίσει ένα δαπανηρό σύστημα καταθέσεων που σχεδιάστηκε για να στηρίξει την τουρκική λίρα είναι πιθανό να ωθήσουν τις τράπεζες να αυξήσουν τις τοποθετήσεις τους σε κρατικά ομόλογα και να βοηθήσουν έτσι στη χρηματοδότηση του ελλείμματος του προϋπολογισμού που ανοίγει, λένε παρατηρητές της αγοράς.
Σύμφωνα με την κεντρική τράπεζα, οι κανονισμοί που ψηφίστηκαν στις 20 Αυγούστου αποσκοπούν στη σταδιακή κατάργηση του λεγόμενου συστήματος καταθέσεων με προστασία συναλλάγματος, το οποίο εισήχθη τον Δεκέμβριο του 2021 ως μέτρο έκτακτης ανάγκης για τη διάσωση της λιρέτας που βυθίζεται.
- Σύμφωνα με το σύστημα, γνωστό και με το τουρκικό ακρωνύμιο KKM, οι καταθέτες που μετέτρεψαν λογαριασμούς σε σκληρό νόμισμα σε καταθέσεις σε λίρα, λαμβάνουν αποζημίωση από το κράτος για οποιαδήποτε υποτίμηση που υπερβαίνει τους τόκους των καταθέσεων.
Η κεντρική τράπεζα επιθυμεί τώρα οι τράπεζες να ενθαρρύνουν σταδιακά τους καταθέτες του KKM να στραφούν σε κανονικούς λογαριασμούς λίρας. Οι τράπεζες που αποτυγχάνουν να επιτύχουν φιλόδοξους στόχους μετάβασης καλούνται να αγοράσουν πρόσθετα κρατικά ομόλογα χαμηλής απόδοσης.
Στο 25% το βασικό επιτόκιο της κεντρικής τράπεζας
Η κεντρική τράπεζα αύξησε δραστικά το βασικό επιτόκιο της την περασμένη Πέμπτη, ανεβάζοντάς το στο 25% από 17,5%. Ήταν η τρίτη και μεγαλύτερη αύξηση μέσα σε τόσους μήνες υπό μια νέα οικονομική ηγεσία που έχει δεσμευτεί για “επιστροφή σε ορθολογικές πολιτικές” μετά την επανεκλογή του προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν στα τέλη Μαΐου. Η ανορθόδοξη άποψη του Ερντογάν ότι τα υψηλά επιτόκια προκαλούν υψηλό πληθωρισμό και η επιμονή του σε μια πολιτική χαμηλών επιτοκίων τα τελευταία χρόνια κατηγορούνται ευρέως για τα σημερινά οικονομικά προβλήματα της Τουρκίας.
Το πρόγραμμα KKM βοήθησε να αναχαιτιστεί ένα κύμα δολαριοποίησης που προκλήθηκε από μια σειρά μειώσεων επιτοκίων από την κεντρική τράπεζα κατ’ εντολή του Ερντογάν, ο οποίος προσπάθησε να κρατήσει την οικονομία ζεστή ενόψει των εκλογών παρά την εκτίναξη του πληθωρισμού στα ύψη. Οι καταθέσεις KKM έχουν αυξηθεί σε περίπου 124 δισεκατομμύρια δολάρια, αντιπροσωπεύοντας το 26% του συνόλου των καταθέσεων στις τουρκικές τράπεζες.
Τώρα που ο πληθωρισμός φαίνεται ότι θα φθάσει το 70% μέχρι το τέλος του έτους, το σχέδιο να πειστούν οι καταθέτες της KKM να στραφούν σε κανονικές καταθέσεις σε λίρες με αποδόσεις πολύ χαμηλότερες του πληθωρισμού φαίνεται μη βιώσιμο. Οι τράπεζες αναμένεται να συναινέσουν στην αγορά κρατικών ομολόγων με “μηδενικά κέρδη” αντί να αυξήσουν τα επιτόκια των καταθέσεων σε λίρες.
Ο Ερντογάν αρμέγει τις τράπεζες
Ορισμένοι οικονομικοί εμπειρογνώμονες υποψιάζονται ότι οι νέοι κανονισμοί αποσκοπούν περισσότερο στο να αρμέξουν τις τράπεζες για να χρηματοδοτήσουν μέρος του δημοσιονομικού ελλείμματος παρά να τερματίσουν το σύστημα KKM. Η Άγκυρα, υποστηρίζουν, γνωρίζει ότι οι τράπεζες μπορούν να ανεχθούν τη διακράτηση περισσότερων κρατικών ομολόγων χαμηλής απόδοσης, δεδομένων των μεγάλων κερδών που πραγματοποίησαν το 2022 και το πρώτο εξάμηνο του τρέχοντος έτους.
Όσον αφορά τις καταθέσεις που θα απογαλακτιστούν από το KKM, το πόσα από αυτά τα χρήματα θα μπορούσαν να μετατραπούν πίσω σε σκληρό νόμισμα είναι δύσκολο να ειπωθεί και το σχέδιο της κυβέρνησης παραμένει άγνωστο.
Όπως και πολλοί άλλοι παρατηρητές, το στέλεχος της χρηματοπιστωτικής αγοράς Iris Cibre πιστεύει ότι η Άγκυρα στέλνει αντικρουόμενα μηνύματα σχετικά με τη νέα οικονομική της πολιτική. “Μόλις πριν από ένα μήνα, είπαν ότι θα στηρίξουν το KKM με φορολογικές απαλλαγές. Μόλις πριν από ένα μήνα, εξέφρασαν ανοιχτά την ικανοποίησή τους για τη μείωση των επιτοκίων καταθέσεων. Μόλις πριν από ένα μήνα, μίλησαν για απλοποίηση. Τώρα, πετούν όλες αυτές τις δηλώσεις στον κάλαθο των αχρήστων [εκδίδοντας] περίπλοκους κανονισμούς που καθιστούν σαφές ότι οι βαθιά αρνητικές πραγματικές αποδόσεις θα συνεχιστούν”, έγραψε η Cibre στο Twitter μετά την ανακοίνωση της 20ής Αυγούστου. Η νομισματική πολιτική της Άγκυρας στηρίζεται στο “κούνημα ενός ραβδιού στις τράπεζες”, πρόσθεσε.
Το νέο μεσοπρόθεσμο πρόγραμμά της Άγκυρας
Για μια σαφέστερη εικόνα του δρόμου που ανοίγεται μπροστά μας, οι οικονομικοί παράγοντες ελπίζουν ότι η κυβέρνηση θα περιγράψει ένα συνεπές οικονομικό όραμα όταν παρουσιάσει το νέο μεσοπρόθεσμο πρόγραμμά της τον επόμενο μήνα.
Το πρόγραμμα KKM ουσιαστικά συνέδεσε τις αποταμιεύσεις με το συνάλλαγμα, άσχετα αν η Άγκυρα το αποκάλεσε διαδικασία “λιροποίησης”. Η μετατροπή των λογαριασμών σε σκληρό νόμισμα σε καταθέσεις σε λίρα, που ενθαρρύνθηκε επίσης με φορολογικές απαλλαγές, σήμαινε ροή ξένου συναλλάγματος προς την κεντρική τράπεζα, αλλά η τράπεζα πούλησε πίσω πολύ μεγαλύτερα ποσά σε μια προσπάθεια να κρατήσει τη λίρα σταθερή ενόψει των εκλογών. Το πρόγραμμα συνέβαλε στην παράταση της διάρκειας ζωής των βαθιά αρνητικών πραγματικών αποδόσεων, με τον πληθωρισμό της Τουρκίας να γίνεται ένας από τους υψηλότερους στον κόσμο. Πάνω απ’ όλα, η ήδη στρεβλή κατανομή του εισοδήματος και του πλούτου της χώρας επιδεινώθηκε περαιτέρω, με το σύστημα να καταπίνει περισσότερα από 700 δισεκατομμύρια λίρες (27,2 δισεκατομμύρια δολάρια) από τα κρατικά ταμεία – κυρίως χρήματα των φορολογουμένων – σε μόλις 18 μήνες περίπου.
Άγρια μεταφορά πλούτου σε όσους είχαν πρόσβαση σε δάνεια
Ο Kerim Rota, πρώην ανώτερος τραπεζίτης που τώρα ανήκει στο κόμμα Μέλλον της αντιπολίτευσης, πιστεύει ότι η πολιτική των χαμηλών επιτοκίων έχει αφήσει μια μόνιμη ζημιά. “Πραγματοποιήθηκε μια άγρια μεταφορά πλούτου σε εκείνους που είχαν πρόσβαση σε δάνεια με επιτόκια πολύ χαμηλότερα από το ποσοστό του πληθωρισμού. Λόγω του ίδιου λόγου, έχουμε γίνει η χώρα με την υψηλότερη πραγματική αύξηση στις τιμές των κατοικιών και των ενοικίων”, έγραψε η Ρότα στο Twitter αντιδρώντας στους νέους κανόνες. Και πρόσθεσε: “Η πρόθεση να ανακληθεί το KKM και οι αρνητικές πραγματικές αποδόσεις είναι σωστή, αλλά αυτό δεν θα είναι εύκολο να επιτευχθεί.Οι κάτοχοι αποταμιεύσεων και οι επενδυτές έχουν χάσει τόση εμπιστοσύνη στο νόμισμά μας που δύσκολα θα μπορούσε κανείς να την κερδίσει πίσω απλά με τη διαφορά επιτοκίου μεταξύ δύο εργαλείων”.
Εν τω μεταξύ, ο επικεφαλής του μεγαλύτερου ιδιωτικού δανειστή της Τουρκίας Isbank, Hakan Aran, δήλωσε ανοιχτά ότι η τράπεζά του θα αψηφήσει τις οδηγίες της κεντρικής τράπεζας για τη σταδιακή κατάργηση των λογαριασμών KKM. “Το εργαλείο KKM παραμένει το πιο ελκυστικό εργαλείο παρά τις πρόσφατες αποφάσεις”, δήλωσε ο Aran στο τουρκικό κανάλι Bloomberg HT αυτή την εβδομάδα. “Και οι καταθέσεις σε ξένο νόμισμα εξακολουθούν να αντιπροσωπεύουν το 43% του συνόλου των καταθέσεων. Η Isbank δεν θα συμβουλεύσει τους πελάτες της KKM να επιστρέψουν στις [κανονικές] καταθέσεις σε λίρες”.
Τόνισε ότι η τράπεζα θα αψηφήσει τις κυρώσεις. “Θα προβούμε στις ενέργειες που απαιτούνται από οικονομικής άποψης και αν αυτό οδηγήσει σε κυρώσεις, θα πληρώσουμε αυτές τις κυρώσεις, αλλά δεν θα μεταφέρουμε το κόστος στους πελάτες μας”, είπε.
Σε μια ένδειξη ότι η Is Bank δεν είναι η μόνη, οι περισσότερες μεγάλες τράπεζες απέφυγαν να αυξήσουν δραστικά τα επιτόκια καταθέσεων σε λίρες για να προσελκύσουν πελάτες μακριά από το σύστημα KKM, εμφανιζόμενες πιο διατεθειμένες να αναλάβουν την ποινή των ομολόγων χαμηλής απόδοσης παρά να επωμιστούν το βάρος της αύξησης των επιτοκίων καταθέσεων.
Ο κρυφός στόχος της κυβέρνησης
Το άρμεγμα των τραπεζών μέσω τέτοιων κυρώσεων μπορεί να είναι ένας κρυφός στόχος της κυβέρνησης.Τέτοιες υποψίες ενισχύονται από το γεγονός ότι οι κρατικοί δανειστές, οι οποίοι ελέγχουν σχεδόν το ήμισυ της τραπεζικής αγοράς, μπορούν να αυξήσουν τα επιτόκια καταθέσεων για να ενθαρρύνουν τη μετάβαση από το KKM στις κανονικές καταθέσεις σε λίρες, αλλά δεν έχουν κάνει αυτό το βήμα.
Η κυβέρνηση προφανώς ελπίζει ότι η ποινή των ομολόγων θα τη βοηθήσει να χρηματοδοτήσει μέρος του δημοσιονομικού της ελλείμματος, το οποίο είναι πιθανό να φθάσει πάνω από το 10% του ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος μέχρι το τέλος του έτους.Και οι τράπεζες είναι πιθανό να το ανεχθούν, δεδομένων των πολύ μεγάλων κερδών που έχουν αποκομίσει τα τελευταία δύο χρόνια.
