Καθώς ο πόλεμος στην Ουκρανία συνεχίζεται και η Ρωσία δεν δείχνει να μπορεί να επιτύχει τους όποιους -στρατιωτικούς και πολιτικούς της στόχους- κάποιοι αναλυτές εκτιμούν ότι, με τη βοήθεια και της Δύσης, το Κίεβο μπορεί τελικά να καταφέρει τον στόχο του και να νικήσει, διώχνοντας τους Ρώσους από τα ανατολικά της Ουκρανίας.
Ωστόσο, ουδείς μπορεί να προβλέψει τι θα μπορούσε να συμβεί σε μια τέτοια εξέλιξη, αν και ορισμένοι πολιτικοί ιδίως από χώρες της ανατολικής Ευρώπης δεν κρύβουν ότι το ενδεχόμενο διάλυσης της Ρωσικής Ομοσπονδίας και εξαφάνισης της Ρωσίας με τη σημερινή της μορφή δεν θα τους ενοχλούσε καθόλου. Τουναντίον.
Κόσμος χωρίς Ρωσία
Όμως, πώς θα μπορούσε να είναι ο κόσμος χωρίς τη Ρωσία, αναρωτιέται το Politico, σε ένα δημοσίευμα που μοιάζει περισσότερο με δυστοπική ιστορία επιστημονικής φαντασίας. Οι περισσότεροι ειδήμονες εκτιμούν ότι το ενδεχόμενο διάλυσης της Ρωσίας, έστω και μετά από ήττα στην Ουκρανία, είναι πολύ μικρό ως αμελητέο.
Ωστόσο, ο κίνδυνος η Ρωσία να «καταρρεύσει» μετά από ήττα στην Ουκρανία έχει κάνει τον συναγερμό να χτυπά από το Βερολίνο μέχρι την Ουάσιγκτον, με αναλυτές να κάνουν λόγο για ένα μεταπολεμικό σενάριο όπου η χώρα θα διασπαστεί σε μικρά τσιφλίκια, ελεγχόμενα από πολέμαρχους, σαν το Αφγανιστάν κατά τη δεκαετία του 1990 ή τη σημερινή Λιβύη.
«Πότε στην Ιστορία οι Ρώσοι γνώρισαν μια μεγάλη ήττα και παρέμειναν ακέραιοι ως επικράτεια;» αναρωτήθηκε ο Πίτερ Ραφ, πρώην αξιωματούχος επί προεδρίας Τζορτζ Μπους νεότερου, και νυν επικεφαλής ενός think-tank στην Ουάσιγκτον. «Δεν βλέπω πώς μια μεγάλη στρατιωτική ήττα θα μπορούσε να επιτρέψει στον Πούτιν να παραμείνει στην εξουσία και τα σύνορα της Ρωσικής Ομοσπονδίας να διατηρηθούν ως έχουν».
Τα σενάρια
Τα σενάρια ποικίλλουν: εξεγέρσεις στις περισσότερες από τις 20 εθνικές μειονότητες που διαβιούν στην αχανή Ρωσία (των 11 διαφορετικών ζωνών ώρας), μέχρι μια σύγκρουση και κατάσταση αναρχίας σε πλήρη έκταση, ό,τι περίπου συνέβη στη Λιβύη μετά την πτώση του Μουαμάρ Καντάφι. Κάθε σενάριο προκαλεί τεράστια προβλήματα στην εφοδιαστική αλυσίδα, συγκρούσεις μεταξύ φατριών οπλισμένων με πυρηνικά και νέα κύματα προσφύγων, που θα προσπαθούν να διαφύγουν από μια αποσταθεροποιημένη Ρωσία.
Το ζήτημα, μάλιστα, είναι τόσο ευαίσθητο, όπως αναφέρει το Politico, που αξιωματούχοι αρνούνται να μιλήσουν για κάτι τέτοιο, πιθανόν και από τη μη επιθυμία τους να προσφέρουν στον Πούτιν ένα νέο αφήγημα προκειμένου να τονώσει την υποστήριξη των Ρώσων στον πόλεμο που διενεργεί. Ειδικοί που θέτουν αυτό το ερώτημα σπεύδουν να πουν ότι θα μπορούσε να συμβεί αλλά είναι σχεδόν απίθανο.
Ωστόσο, ο αναλυτής Ιβάν Κράστεφ, υπογράμμισε ότι «είναι εντελώς αντιπαραγωγικό να σταθούμε σε αυτό, γιατί αν πούμε πως “είμαστε εδώ για να διαλύσουμε τη Ρωσία”, δίνουμε επιχείρημα στον Πούτιν και το αφήγημά του πως η Δύση είναι ο επιτιθέμενος». Άλλωστε, ο ίδιος ο Ρώσος πρόεδρος στο διάγγελμά του επανέλαβε μεταξύ άλλων, πως «οι ελίτ της Δύσης δεν κρύβουν τον σκοπό τους», δηλαδή τη διάλυση της Ρωσίας.
Τα «τραύματα» της Ρωσίας
Το μήνυμα αυτό έχει πραγματικές διαστάσεις, αν σκεφτεί κανείς πως πρόκειται για μια χώρα που έχει ισοπεδωθεί επανειλημμένα από συγκρούσεις και ακόμα φέρει το τραύμα της κατάρρευσης της ΕΣΣΔ. Η πορεία της Ρωσίας κατά τη διάρκεια του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου οδήγησε στη Ρωσική Επανάσταση και σε έναν εμφύλιο μεταξύ των Μπολσεβίκων του Λένιν και μιας ομάδας καπιταλιστών, φιλομοναρχικών και άλλων που έμειναν γνωστοί ως ο Λευκός Στρατός.
Αυτός ο πόλεμος κατέληξε στην επικράτηση του Κόκκινου Στρατού το 1923, αλλά άφησε βαθιά χάσματα στη ρωσική κοινωνία. Η διάλυση της ΕΣΣΔ το 1990 έγινε πιο ειρηνικά καθώς η δομή της έκανε τη διάσπαση νομικά εύκολη. Αλλά δεν είναι καθόλου βέβαιο ότι αυτό θα γινόταν και σήμερα, καθώς η Ρωσική Ομοσπονδία είναι ενιαίο κράτος με ισχυρή κεντρική εξουσία, όπου το 80% του πληθυσμού θεωρεί εαυτόν Ρώσο.
Ο πιο σημαντικός, όμως, παράγοντας που οδήγησε σε μια ειρηνική διάλυση την ΕΣΣΔ ήταν ότι η Ρωσία δεν αντιτάχθηκε σε αυτήν. Είναι όμως δύσκολο να φανταστεί κάποιος τον Πούτιν ή κάποιον διάδοχό του να έμεναν άπραγοι, αν περιοχές στα νότια Ουράλια ή η Σιβηρία, το «ρωσικό θησαυροφυλάκιο» με την αφθονία σε φυσικούς πόρους, επιχειρούσαν να αποσκιρτήσουν.
Ο ίδιος ο Πούτιν μάλιστα, σε ανύποπτη στιγμή είχε αναφερθεί στο ενδεχόμενο εσωτερικών εξεγέρσεων, το 2011, στο βόρειο Καύκασο. Τότε είχε πει ότι «αν ξεσπάσουν κινήματα ανεξαρτησίας, τότε την ίδια στιγμή, όχι μέσα σε μία ώρα, αλλά σε ένα δευτερόλεπτο, θα υπάρξουν αυτοί που θα θέλουν να κάνουν το ίδιο σε άλλες περιοχές της Ρωσίας και αυτό θα είναι μια τραγωδία για κάθε Ρώσο πολίτη».
Το φάσμα των πυρηνικών
«Οι ελίτ της Μόσχας, που ελέγχουν ένα μεγάλο πυρηνικό οπλοστάσιο, θα αντιδρούσαν με βία σε κάθε αποσχιστική προσπάθεια» έγραψε από πλευράς της η ιστορικός Μαρλέν Λαρουέλ, καθώς αυτή είναι και η μεγάλη ανησυχία της Δύσης από ενδεχόμενο διάλυσης της Ρωσίας , δηλαδή το τεράστιο πυρηνικό της οπλοστάσιο, ιδίως μετά την αποχώρηση της Μόσχας από τη New Start.
Ο κίνδυνος ελλοχεύει από καιρό: οι υπηρεσίες ασφαλείας των ΗΠΑ προειδοποιούσαν ήδη από τότε που κατέρρευσε η ΕΣΣΔ για τον κίνδυνο τρομοκρατικές ομάδες να αποκτήσουν τα λεγόμενα «τακτικά πυρηνικά όπλα» ή αλλιώς «βόμβες σε βαλίτσα» (suitcase bombs). Ανησυχία επίσης επικρατούσε τότε στην Ουάσιγκτον για το αν χώρες όπως το Καζακστάν και η Ουκρανία θα βρίσκονταν με τμήματα του σοβιετικού πυρηνικού οπλοστασίου.
Τέλος, ένα ακόμα μεγάλο ερώτημα είναι τι θα κάνει η Κίνα αν διαλυθεί η Ρωσία. Οι περισσότεροι αναλυτές πιστεύουν πως δεν θα δοκίμαζε να χαράξει εκ νέου τα ρωσικά σύνορα προς ίδιον όφελος. «Θα είναι πολύ προσεκτική», είπε ο Κράστεφ, ενώ θεωρείται απίθανο περιοχές κατοικούμενες από Ρώσους να επιζητήσουν την κινεζική κυριαρχία στα εδάφη τους.
