Παρότι οι ΗΠΑ εξέφρασαν την δυσαρέσκειά τους για τα σχέδια του Ισραήλ να θέσει “επ’ αόριστον” υπό την κατοχή του τη Λωρίδα της Γάζας, χρειάστηκαν μόλις 24 ώρες για να υπάρξει μια δριμεία παρέμβαση του Αμερικανού ΥΠΕΞ, ο οποίος και απέρριψε κατηγορηματικά κάθε πρόταση για κατάπαυση του πυρός.
Σε γενικές γραμμές, η στάση των ΗΠΑ έναντι της νέας κρίσης στη Μέση Ανατολή μοιάζει το τελευταίο διάστημα με… εκκρεμές: από τη μία υπάρχουν πιέσεις προς το Ισραήλ να δείξει σοβαρό ενδιαφέρον για τους άμαχους στη Λωρίδα της Γάζας – υπάρχουν προτάσεις ακόμα και για “ανθρωπιστικές παύσεις” των επιχειρήσεων, με στόχο την απελευθέρωση Ισραηλινών ομήρων – και από την άλλη η Ουάσινγκτον απορρίπτει μετά βδελυγμίας κάθε συζήτηση για κατάπαυση του πυρός, παρότι αναγνωρίζει ότι όσο συνεχίζονται οι επιχειρήσεις τόσο θα αυξάνεται και ο αριθμός των νεκρών αμάχων και παιδιών.
Στην πραγματικότητα, η στάση των ΗΠΑ υπαγορεύεται σε μεγάλο βαθμό από την… αναγκαιότητα και από την συγκυρία. Στην ουσία, η κυβέρνηση Μπάιντεν δεν θέλει (και σε κάποιο βαθμό δεν μπορεί) να σταματήσει την επέλαση του Ισραήλ στη Λωρίδα της Γάζας, για λόγους που άπτονται τόσο στην εσωτερική πολιτική κατάσταση στις ΗΠΑ, όσο και σε ευρύτερους παράγοντες που αλληλεπιδρούν στην περιοχή της Μέσης Ανατολής και που εν πολλοίς καθορίζουν ισορροπίες και σχέσεις. Συμπυκνώνοντας όσο είναι εφικτό τους λόγους για τη στάση της Ουάσινγκτον, τα πράγματα έχουν ως εξής:
Η Χαμάς
Όταν οι Αμερικανοί αξιωματούχοι θέτουν τους στόχους τους σε αυτή τη νέα σύγκρουση, αναφέρουν τέσσερις λεπτομέρειες: να καταστήσουν σαφές ότι οι ΗΠΑ υποστηρίζουν σταθερά το Ισραήλ, να σταματήσουν τις μάχες από το να επεκταθούν πέρα από τη Λωρίδα της Γάζας, να απελευθερώσουν τους περισσότερους από 200 ομήρους που έχουν συλληφθεί από τη Χαμάς και να βοηθήσουν στην ανακούφιση της ανθρωπιστικής κρίσης. Η διακοπή του πολέμου Ισραήλ-Χαμάς δεν περιλαμβάνεται στη λίστα.
Αυτό συμβαίνει κυρίως επειδή οι ΗΠΑ συμφωνούν με τον στόχο του Ισραήλ να καταστρέψει τη Χαμάς, μια παλαιστινιακή οργάνωση που έχει χαρακτηριστεί από την Ουάσινγκτον ως τρομοκρατική οργάνωση, ακόμη και αν δεν είναι απολύτως σαφές πώς θα φανεί τελικά αυτό. Όταν ρωτήθηκε τον περασμένο μήνα από το CBS News αν πιστεύει ότι η Χαμάς “πρέπει να εξαλειφθεί εντελώς“, ο πρόεδρος Τζο Μπάιντεν είπε: “Ναι, το πιστεύω“.
Προς το παρόν, η κυβέρνηση πιέζει το Ισραήλ να επιτρέψει παύσεις στις μάχες για ανθρωπιστικούς σκοπούς και να είναι προσεκτικό στη στόχευσή του. Αλλά δεν θα υποστηρίξει μια μεγαλύτερης διάρκειας κατάπαυση του πυρός.
“Εξακολουθούμε να μην πιστεύουμε ότι μια γενική κατάπαυση του πυρός είναι κατάλληλη αυτή τη στιγμή“, δήλωσε ο εκπρόσωπος του Συμβουλίου Εθνικής Ασφαλείας Τζον Κίρμπι στους δημοσιογράφους τη Δευτέρα. “Όταν μιλάμε για γενική κατάπαυση του πυρός, αυτό σημαίνει πλήρη παύση των μαχών σε όλη τη Γάζα, κάτι που πιστεύουμε ότι αυτή τη στιγμή ωφελεί τη Χαμάς“.
Ο απόστρατος υποστράτηγος του ισραηλινού στρατού Γιαακόβ Αμιντρόρ, σύμβουλος εθνικής ασφάλειας του Ισραήλ από το 2011 έως το 2013, δήλωσε ότι η κυβέρνηση της χώρας του δεν αισθάνεται επί του παρόντος καμία πραγματική πίεση από τις ΗΠΑ για τον τερματισμό του πολέμου.
Η μόνη πίεση, είπε, “είναι ότι θα ελαχιστοποιήσουμε τον αριθμό των αμάχων που θα πρέπει να σκοτωθούν και η δεύτερη είναι να επιτρέψουμε περισσότερη ανθρωπιστική βοήθεια στους αμάχους στη Γάζα”. Αυτό που δεν λέγεται δημοσίως: Η καταστροφή – ή τουλάχιστον η υποβάθμιση της Χαμάς – είναι προς το συμφέρον των ΗΠΑ σε πολλαπλά επίπεδα.
Η Χαμάς στηρίζεται ανοιχτά από το Ιράν, έναν μεγάλο αντίπαλο των ΗΠΑ, οπότε η διάλυσή της υπονομεύει την Τεχεράνη. Η Χαμάς είναι μια αποσταθεροποιητική δύναμη σε μια περιοχή που παραμένει κρίσιμη για τα συμφέροντα και την ασφάλεια των ΗΠΑ.
Η οργάνωση δεν αναγνωρίζει επίσης το δικαίωμα ύπαρξης του Ισραήλ, γεγονός που την καθιστά σημαντικό εμπόδιο για μια προοπτική λύσης δύο κρατών. Επιπλέον, η δημόσια ρήξη με τους Ισραηλινούς θα μπορούσε να βλάψει τους δεσμούς των ΗΠΑ με έναν εταίρο που είναι κρίσιμος σε τομείς όπως η ανταλλαγή πληροφοριών.
Το Ισραήλ
Οι ΗΠΑ διαθέτουν σημαντικά εργαλεία που θα μπορούσαν να χρησιμοποιήσουν για να πιέσουν το Ισραήλ πέρα από τα λόγια στα οποία οι αξιωματούχοι αρκούνται τώρα. Θα μπορούσαν να απειλήσουν να κόψουν τη στρατιωτική βοήθεια προς τη χώρα, να σταματήσουν να την υπερασπίζονται στα Ηνωμένα Έθνη ή να εγκαταλείψουν τις μακροπρόθεσμες προσπάθειες να βοηθήσουν το Ισραήλ να εξομαλύνει τις διπλωματικές σχέσεις του με τις αραβικές χώρες. Ορισμένοι Δημοκρατικοί στο Κογκρέσο εξετάζουν ακόμη και το ενδεχόμενο θέσπισης νομοθεσίας για τον περιορισμό της ανταλλαγής πληροφοριών με το Ισραήλ.
Αλλά η κυβέρνηση Μπάιντεν έχει απορρίψει σταθερά τέτοιες κινήσεις. Ακόμα και σε πιο ομαλούς καιρούς, η ισραηλινή κυβέρνηση δεν άκουγε πάντα την Ουάσιγκτον. Για παράδειγμα, Αμερικανοί αξιωματούχοι έχουν επί χρόνια παροτρύνει χωρίς κάποιο αποτέλεσμα το Ισραήλ να σταματήσει να χτίζει οικισμούς σε εδάφη της Δυτικής Όχθης στα οποία κατοικούν Παλαιστίνιοι. Όταν ο Μπάιντεν ήταν αντιπρόεδρος, η ισραηλινή κυβέρνηση ανακοίνωσε ακόμη και νέους οικισμούς, ενώ ο Αμερικανός ηγέτης επισκεπτόταν το Ισραήλ.
Η βιαιότητα της επίθεσης της Χαμάς στις 7 Οκτωβρίου έχει επίσης συγκλονίσει τόσο πολύ τους Ισραηλινούς πολίτες που πολλοί υποστηρίζουν στρατιωτικές κινήσεις που μπορεί να είχαν καταδικάσει πριν.
Αυτό σημαίνει ότι οι ΗΠΑ πρέπει να αντιμετωπίσουν τις πιέσεις των ψηφοφόρων προς τους Ισραηλινούς πολιτικούς. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο οι Αμερικανοί αξιωματούχοι βλέπουν αυτό που τυπικά θα φαινόταν μικρό ως μεγάλες νίκες. Μεταξύ αυτών, το να πεισθεί το Ισραήλ να επιτρέψει τη ροή κάποιας ανθρωπιστικής βοήθειας στη Γάζα και να χαλαρώσει την 24ωρη ειδοποίηση εκκένωσης των κατοίκων στο βόρειο τμήμα της περιοχής.
“Πρέπει να καταλάβετε το δημόσιο αίσθημα στο Ισραήλ“, δήλωσε ένας Ισραηλινός αξιωματούχος. “Οι Ισραηλινοί, συμπεριλαμβανομένων των κεντροαριστερών Ισραηλινών, είναι θυμωμένοι για το γιατί αφήνουμε την ανθρωπιστική βοήθεια να μπει, όταν οι όμηροί μας είναι εκεί και δεν μας επιτρέπουν επισκέψεις και δεν γνωρίζουμε τίποτα για την κατάστασή τους”. Ο Αμιντρόρ, πάλι το έθεσε πιο ωμά, λέγοντας ότι “οι ισραηλινοί είναι πολύ ευάλωτοι: Η ισραηλινή κοινωνία έχει χάσει την αφέλειά της“.
Ο αραβικός κόσμος
Πολλοί Άραβες ηγέτες απεχθάνονται τη Χαμάς, όχι μόνο λόγω των ισλαμιστικών της ριζών και των δεσμών της με το Ιράν. Έτσι, δεν θα τους πείραζε να δουν την οργάνωση ακόμα και να καταστρέφεται. “Υπήρξε μεγάλη διαφορά μεταξύ των δημόσιων και των ιδιωτικών αντιδράσεων των αραβικών χωρών“, δήλωσε ανώτερος Ισραηλινός αξιωματούχος σε δημοσιογράφους στην Ουάσιγκτον τον περασμένο μήνα. Οι περισσότερες αραβικές χώρες θεωρούν τη Χαμάς “εχθρό και θέλουν να την διαλύσουν“.
Παρά την περιφρόνησή τους για τη Χαμάς, πολλοί Άραβες ηγέτες παροτρύνουν δημοσίως και ιδιωτικά τις ΗΠΑ να πιέσουν το Ισραήλ να αποδεχτεί την κατάπαυση του πυρός στη Λωρίδα της Γάζας. Αυτό συμβαίνει εν μέρει επειδή ανησυχούν ότι η οργή των πολιτών για τις εικόνες νεκρών και τραυματισμένων Παλαιστινίων θα μπορούσε να στραφεί εναντίον τους. “Στέλνοντας πολύ εξοπλισμό και πολλά χρήματα στο Ισραήλ, [οι ΗΠΑ] τους ενθαρρύνουν να πιέσουν και να κλιμακώσουν αντί να αναζητήσουν μια λύση“, δήλωσε ένας Άραβας διπλωμάτης με έδρα την Ουάσιγκτον.
Το Ισραήλ δεν φαίνεται να λαμβάνει υπόψη του τις προειδοποιήσεις ανθρώπων όπως ο Ιορδανός υπουργός Εξωτερικών Αϊμάν Σαφάντι να “σταματήσει αυτή η τρέλα“. Οι αξιωματούχοι επιμένουν ότι κάνουν ό,τι πρέπει για να γλιτώσουν τους αμάχους, αλλά το δράμα των Παλαιστινίων αμάχων γίνεται όλο και πιο δύσκολο να δικαιολογηθεί από το Ισραήλ.
Το Ιράν
Αν και το Ιράν δεν εμπλέκεται άμεσα στον πόλεμο, ενδιαφέρεται έντονα για τη σύγκρουση στη Λωρίδα της Γάζας. Το Ιράν υποστηρίζει τη Χαμάς με χρηματοδότηση, όπλα και εκπαίδευση και επιδιώκει εδώ και καιρό την εκδίωξη των αμερικανικών στρατευμάτων από τη Μέση Ανατολή. Η Τεχεράνη έχει εκμεταλλευτεί τη συγκυρία για να υποδαυλίσει περαιτέρω αστάθεια στην περιοχή. Οι συνδεδεμένες με το Ιράν ομάδες έχουν επιτεθεί σε αμερικανικά στρατεύματα στο Ιράκ και τη Συρία με drones και ρουκέτες τουλάχιστον 38 φορές από τις 17 Οκτωβρίου, ακόμη και όταν το Πεντάγωνο αποστέλλει ολοένα και περισσότερη δύναμη πυρός στην περιοχή.
Αλλά ιδιωτικά, Αμερικανοί αξιωματούχοι εκτιμούν ότι το Ιράν απλώς προσπαθεί να αυξήσει την πίεση στην Ουάσινγκτον και όχι να προκαλέσει έναν ευρύτερο περιφερειακό πόλεμο. Η καλύτερη απόδειξη για αυτή την εκτίμηση είναι η φύση και η κλίμακα των επιθέσεων – ιδιαίτερα σε σύγκριση με την αντίδραση του Ιράν στη δολοφονία ενός ανώτερου Ιρανού στρατιωτικού διοικητή, του Κασέμ Σολεϊμανί, το 2020 που διέταξε ο πρώην πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ.
Πρώτον, οι ομάδες μαχητών έχουν βασιστεί σχεδόν αποκλειστικά σε φτηνά, μιας χρήσης drones και πυραύλους για να εξαπολύσουν τα ως επί το πλείστον ανεπιτυχή πλήγματα. Ο εκπρόσωπος του Πενταγώνου ταξίαρχος Πάτρικ Ράιντερ χαρακτήρισε τις κινήσεις αυτές “παρενοχλητικές“. Και παρόλο που ο Ράιντερ δήλωσε ότι οι ΗΠΑ θα θεωρήσουν το Ιράν υπεύθυνο για τα πλήγματα, η Τεχεράνη δεν έχει αναλάβει την ευθύνη γι’ αυτά.
Αντίθετα, τον Ιανουάριο του 2020, το Σώμα των Φρουρών της Ισλαμικής Επανάστασης του Ιράν εκτόξευσε περισσότερους από 12 βαλλιστικούς πυραύλους εναντίον πολλών αμερικανικών βάσεων στο Ιράκ, αφήνοντας περισσότερους από 100 Αμερικανούς στρατιώτες με τραύματα. Το Ιράν δήλωσε ότι επρόκειτο για εκδίκηση για τη δολοφονία του Σολεϊμανί. Η Τεχεράνη δεν έχει χρησιμοποιήσει την τρέχουσα κρίση ως ευκαιρία για να εντείνει τις παρενοχλήσεις της κατά εμπορικών πλοίων στον Περσικό Κόλπο, συμπεριφορά που στο παρελθόν έχει προκαλέσει την καταδίκη των ΗΠΑ.
Η περιορισμένη αντίδραση των ΗΠΑ στις πιο πρόσφατες επιθέσεις είναι επίσης ενδεικτική. Ο Μπάιντεν διέταξε αεροπορική επιδρομή στις 26 Οκτωβρίου εναντίον δύο εγκαταστάσεων στη Συρία που χρησιμοποιούνταν από ομάδες που συνδέονται με το Ιράν, αλλά οι επιθέσεις δεν σκότωσαν κανέναν μαχητή. Και βέβαια, η ομιλία του ηγέτη της Χεζμπολάχ, Χασάν Νασράλα, παρότι περιείχε σαφώς εμπρηστικό ύφος, εντούτοις έδειξε ότι στην παρούσα φάση η οργάνωση δεν προτίθεται να εμπλακεί σοβαρά στη σύγκρουση του Ισραήλ με τη Χαμάς.
Η πολιτική
Τέλος, στους υπολογισμούς της κυβέρνησης Μπάιντεν υπεισέρχεται και η… πολιτική ή, μάλλον, η μικροπολιτική, καθώς το πολιτικό σκηνικό στο εσωτερικό των ΗΠΑ είναι αρκετά ρευστό, ενόψει και των προεδρικών εκλογών σε ένα χρόνο. Με το Κογκρέσο κομμένο στα δύο και με οριακές πλειοψηφίες, τη δημοτικότητα του Τζο Μπάιντεν στα χαμηλά της, τον Τραμπ να… απειλεί με τη “μεγάλη επιστροφή” του και τους Δημοκρατικούς να είναι διχασμένοι για πολλά ζητήματα, ο Λευκός Οίκος δεν θα ρίσκαρε σε καμία περίπτωση περαιτέρω αναταραχή με μια δυναμική παρέμβαση σε ένα θέμα που μπορεί να προκαλέσει μεγάλη πόλωση.
Ταυτόχρονα, ο Μπάιντεν δεν θα ρίσκαρε να κατηγορηθεί για…, στην πραγματικότητα οτιδήποτε μπορεί να φανταστεί κάποιος ότι θα μπορούσαν να του επιρρίψουν οι Ρεπουμπλικάνοι (και ορισμένοι Δημοκρατικοί) αν εμφανιζόταν να πιέζει το Ισραήλ να σταματήσει την στρατιωτική επιχείρηση κατά της Χαμάς στη Λωρίδα της Γάζας. Ο πρόεδρος των ΗΠΑ καλείται να βαδίσει πάνω σε πολύ λεπτό πάγο, αρκούμενος σε παροτρύνσεις και προτάσεις προς τον Ισραηλινό πρωθυπουργό, καθώς οτιδήποτε θα μπορούσε να θεωρηθεί ως πίεση ταυτόχρονα θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί εναντίον του. Έτσι, περιορίζεται σε έκφραση ανησυχιών και συνεχίζει να στηρίζει το Ισραήλ.
