Από το περασμένο Σάββατο ως και σήμερα, όλος ο πλανήτης κρατά την ανάσα του, μετά την επίθεση της Χαμάς στο Ισραήλ, και την απάντηση της Ιερουσαλήμ στην επίθεση αυτή, με τους φόβους για ανεξέλεγκτη κλιμάκωση των συγκρούσεων στη Μέση Ανατολή να αυξάνονται εκθετικά.
Στο πλαίσιο αυτό, δύο είναι τα βασικά ερωτήματα που απασχολούν πιεστικά τη διεθνή κοινότητα: μπορεί να βρεθεί ένας τρόπος να “σβήσει” η «φωτιά» στη Μέση Ανατολή και, αν ναι, ποιος θα μπορούσε να κάνει τον “πυροσβέστη”. Το Σ.Α. του ΟΗΕ εμφανίστηκε για άλλη μια φορά διχασμένο, ενώ οι παραδοσιακοί σύμμαχοι των δύο αντιμαχόμενων πλευρών μοιάζουν διστακτικοί να βάλουν το χέρι στις φλόγες. Οπότε τι μπορεί να γίνει πριν η φλόγα φτάσει στην πυριτιδαποθήκη;
Αναζητώντας “πυροσβέστη”
Κατ’ αρχάς πρέπει να σημειωθεί ότι το εύρος της σύγκρουσης και το πολιτικό πλαίσιο στο Ισραήλ περιπλέκουν το έργο των πιθανόν μεσολαβητών. “Το πρωτοφανές μέγεθος της σύγκρουσης ασφαλώς θα απαιτήσει μια διαφορετική μεσολάβηση και παρέμβαση, σε σύγκριση με όλες τις προηγούμενες“, εκτιμά ο Χάσνι Αμπίντι, ο διευθυντής του Κέντρου Μελετών και Έρευνας για τον Αραβικό Κόσμο και τη Μεσόγειο, που εδρεύει στη Γενεύη.
“Αμφιβάλλω αν θα μπορούσαμε να ξεκινήσουμε τώρα μια μεσολαβητική προσπάθεια“, σχολίασε ο Ντενίς Μποσάρ, σύμβουλος, αρμόδιος για θέματα Μέσης Ανατολής, στο Γαλλικό Ινστιτούτο Διεθνών Σχέσεων (Ifri). Η επίθεση κατέδειξε τις αδυναμίες των ισραηλινών υπηρεσιών ασφαλείας και πληροφοριών και ο Ισραηλινός πρωθυπουργός Μπενιαμίν Νετανιάχου θα θελήσει κατ’ αρχάς, “για λόγους εσωτερικής πολιτικής, να εμφανιστεί ως ισχυρός άνδρας” που θα κερδίσει τον πόλεμο, πρόσθεσε.
Περίπλοκη κατάσταση
Σύμφωνα με την Ανιές Λεβαλουά, την αντιπρόεδρο του Ινστιτούτου Έρευνας και Μελετών της Μεσογείου και της Μέσης Ανατολής (iReMMO), “η σύνθεση της ισραηλινής κυβέρνησης, με την παρουσία των ριζοσπαστών, περιπλέκει τα δεδομένα” και δεν είναι βέβαιο ότι η ακροδεξιά ισραηλινή κυβέρνηση θα αποδεχθεί οποιαδήποτε μεσολάβηση προς το παρόν. Επιπλέον, δεν αποκλείεται η Χαμάς “που αισθάνεται επίσης ισχυρή έπειτα από μια τέτοια επιχείρηση“, να αρνηθεί μια μεσολάβηση.
Νωρίτερα, ένα στέλεχος της Χαμάς που εδρεύει στην Ντόχα είπε ότι προς το παρόν δεν είναι εφικτή “καμία διαπραγμάτευση” με το Ισραήλ. Η Λεβαλουά πιστεύει ωστόσο ότι “θα υπάρξει κάποια στιγμή που η Χαμάς θα χρειαστεί να βρει μια διέξοδο, ακόμη και απέναντι στον δικό της πληθυσμό (σ.σ. της Γάζας) που θα πληρώσει το βαρύτερο τίμημα“. Για τον Ντενίς Μποσάρ, το ζήτημα των Ισραηλινών ομήρων θα μπορούσε επίσης να παίξει κάποιον θετικό ρόλο για την έναρξη διαπραγματεύσεων, αλλά για ανθρωπιστικούς λόγους και όχι για πολιτικούς.
Η Αίγυπτος
Στις επαναλαμβανόμενες συγκρούσεις μεταξύ των δύο πλευρών, η Αίγυπτος αναλάμβανε να μεσολαβήσει – και λόγω της γεωγραφικής της θέσης. “Η Χαμάς διατηρεί καλές σχέσεις με την Αίγυπτο καθώς η μοναδική ανοιχτή χερσαία δίοδος (της Γάζας) είναι με τη χώρα αυτήν“, είπε ο Μποσάρ, υπενθυμίζοντας ότι “στο παρελθόν οι Αμερικανοί παρακάλεσαν άπειρες φορές την Αίγυπτο” να μεσολαβήσει. Το Κάιρο “θα κάνει τα πάντα για να διαδραματίσει αυτόν τον ρόλο επειδή είναι ουσιαστικής σημασίας για την ίδια να εμφανίζεται ως περιφερειακή δύναμη“, σημείωσε η Ανιές Λεβαλουά. “Είναι ένας ρόλος τον οποίο μπορεί να αναλάβει σε συνεργασία με άλλες χώρες“, όπως με τις ΗΠΑ ή με χώρες της ΕΕ, όπως η Γαλλία που διατηρεί “στενές” σχέσεις με το Κάιρο. Νωρίτερα εξάλλου, η αιγυπτιακή προεδρία ανέφερε ήδη ότι εντείνει τις επαφές της για “να σταματήσει η κλιμάκωση” της σύγκρουσης στη Μέση Ανατολή.
Οι ΗΠΑ
Από την άλλη, οι ΗΠΑ επαναβεβαίωσαν αμέσως τη στήριξή τους στο Ισραήλ και, μάλιστα, έστειλαν πανίσχυρες ναυτικές δυνάμεις στην ανατολική Μεσόγειο, όμως οι ειδικοί επισημαίνουν ότι ο Αμερικανός πρόεδρος Τζο Μπάιντεν δεν έχει πολύ καλές σχέσεις με τον Νετανιάχου. Και, μέχρι τώρα, η Ουάσινγκτον δεν έδειχνε πρόθυμη να επενδύσει ξανά στο Μεσανατολικό, εξήγησε η Ανιές Λεβαλουά. “Αναμφίβολα, κάποιοι θα εκφράσουν την επιθυμία για μια αμερικανική μεσολάβηση. Αλλά, ενόψει των προεδρικών εκλογών (του 2024) αυτό είναι δύσκολο“, πρόσθεσε.
Η Τουρκία
Την ίδια στιγμή, ο Τούρκος πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν προσέγγισε το Ισραήλ, έπειτα από χρόνια εντάσεων και παράλληλα διατηρεί καλές σχέσεις με τη Χαμάς. “Η Τουρκία μπορεί έτσι να θέλει να εμφανιστεί ως μεσολαβητής ικανός να συνομιλήσει και με τις δύο πλευρές, αλλά οι πιθανότητες επιτυχίας της είναι περιορισμένες“, εξήγησε η Λεβαλουά. Η αλήθεια είναι, πάντως, ότι εδώ και κάμποσο καιρό ο Ερντογάν επιχειρεί να εμφανιστεί ως “ειρηνοποιός”, μία με τη σύγκρουση Ρωσίας και Ουκρανίας και μία τώρα στη Μέση Ανατολή. Το πρόβλημα, ωστόσο είναι ότι δύσκολα θα τον εμπιστευθεί κάποιος από τις δύο πλευρές.
Το Κατάρ
Από την άλλη, το Κατάρ “συνέβαλε οικονομικά, γεμίζοντας τα ταμεία της Χαμάς”, υπενθύμισε ο Χάσνι Αμπίντι, καταβάλλοντας για παράδειγμα τους μισθούς των δημοσίων υπαλλήλων στη Γάζα. “Η Ντόχα χρηματοδοτεί την επιβίωση της Λωρίδας της Γάζας, σε συμφωνία με το Ισραήλ. Ξέρουμε επομένως ότι το Κατάρ έχει τα μέσα για να πιέσει τη Χαμάς“, είπε η Λεβαλουά. Η Ντόχα, που συχνά μεσολαβεί για την απελευθέρωση ομήρων στη Μέση Ανατολή, θα μπορούσε κατά συνέπεια να συμμετάσχει σε μια “κοινή προσπάθεια” με την Αίγυπτο, για να αποκατασταθεί η ηρεμία στο Ισραήλ, εκτιμούν οι ειδικοί.
