Ο χρόνος πλησιάζει για επαναφορά του προβληματικού Συμφώνου Σταθερότητας της Ε.Ε., το οποίο ο πρώην πρόεδρος της Κομισιόν, Romano Prodi, είχε αποκαλέσει «ανόητο» και τα κράτη-μέλη αγνοούσαν επιδεικτικά επί χρόνια.

• Οι εξελίξεις ενδιαφέρουν ιδιαίτερα την Ελλάδα γιατί αφορούν την εξαίρεση των αμυντικών δαπανών  και ενδεχομένως την αφαίρεση των πράσινων αναπτυξιακών επενδύσεων από τον υπολογισμό του ελλείμματος

Η χρηματοδότηση της πράσινης ανάπτυξης

Ιδιαίτερα στο θέμα της πράσινης ανάπτυξης, η  Ένωση θεωρητικά κινείται προς τη σωστή κατεύθυνση, προσπαθώντας να την ενισχύσει κατά την αναθεώρηση του Συμφώνου Σταθερότητας. Ωστόσο, η BreakingViews του Reuters  αναφέρει πως η εφαρμογή της Ευρωπαϊκής πολιτικής για την κλιματική αλλαγή θα προκαλέσει πίεση σους εθνικούς προϋπολογισμούς (κυρίως για χώρες όπως η Ελλάδα, η Ισπανία και η Ιταλία)  με συνέπεια η συζήτηση να οδηγεί στην ανάγκη αύξησης των πόρων των κοινών ευρωπαϊκών ταμείων με ανάλειψη “κοινού Ευρωπαϊκού χρέους” για το σκοπό αυτόν.

Το Σύμφωνο Σταθερότητας

Το Σύμφωνο Σταθερότητας καθιερώθηκε το 1997 και προτείνει κρατικό έλλειμμα έως 3% του ΑΕΠ και χρέος έως 60% του ΑΕΠ. Βέβαια, αυτοί οι δημοσιονομικοί κανόνες έχουν παραβιαστεί επανειλημμένως -και από φειδωλές υποτίθεται χώρες όπως η Γερμανία- χωρίς ιδιαίτερες επιπτώσεις. Το χρέος στην Ε.Ε. ξεπερνά σταθερά τον στόχο του 60% και αυτή τη στιγμή ανέρχεται στο 83%, ενώ έξι από τις 19 χώρες της Ευρωζώνης έχουν χρέος άνω του 100% του ΑΕΠ.

Το δημοσιονομικό πλαίσιο κρίθηκε εντελώς άχρηστο κατά την πανδημία, όταν τα κράτη-μέλη προχώρησαν σε τεράστιες δαπάνες για τη στήριξη των οικονομιών τους και έτσι «πάγωσε» μέχρι το τέλος του 2023.

Τι μπορεί να σημαίνουν οι αλλαγές για την Ελλάδα

Σύμφωνα με το BreakingViews, η νέα κατεύθυνση που προτείνεται για τους καινούργιους κανόνες του Συμφώνου Σταθερότητας είναι βελτιωμένη. Οι στόχοι του ελλείμματος και του χρέους διατηρούνται σταθεροί, αλλά οι κανόνες εστιάζουν στην ανάλυση των προϋπολογισμών βάσει καθαρών εξόδων. Πρόκειται για τις δημόσιες δαπάνες μείον τις πληρωμές των τόκων για το δημόσιο χρέος και τα μέτρα που θεωρούνται έκτακτα.

• Η εξάρτηση από έναν και μόνο δείκτη υπόσχεται μεγαλύτερη διαφάνεια και σταθερότητα. Ωστόσο, η αφαίρεση των τόκων εξυπηρέτησης χρέους από τους υπολογισμούς μπορεί να δώσει πλεονέκτημα σε χώρες με υψηλό χρέος, όπως η Ελλάδα και η Ιταλία, κρύβοντας παράλληλα το πραγματικό μέγεθος των δημοσιονομικών τους προβλημάτων, σημειώνει το BreakingViews.

Οι πιθανές ρυθμίσεις για χώρες που επιδιώκουν την ανάκαμψη

Το άλλο βασικό στοιχείο του προτεινόμενου συμφώνου σταθερότητας είναι ότι όσες χώρες υπερβαίνουν τους στόχους θα πρέπει εντός τεσσάρων έως επτά ετών να διορθώσουν τη δημοσιονομική τους στάση. Το σκεπτικό είναι ότι ενδέχεται να απαιτούνται βαριές επενδύσεις μεσοπρόθεσμα, προκειμένου να επανέλθει μια χώρα σε αναπτυξιακή πορεία. Πρόκεται άλλωστε για πολύ καλύτερη προσέγγιση από τους κανόνες του «one size fits all» που εφαρμόζεται καθολικά ανεξαρτήτως της κατάστασης σε κάθε χώρα.

Βέβαια, δεν είναι όλοι ευχαριστημένοι. Ο Γερμανός ΥΠΟΙΚ, Κρίστιαν Λίντνερ θέλει ξεκάθαρους στόχους μείωσης χρεών και ελλειμμάτων. Ορισμένες χώρες ανησυχούν για την αυξημένη επιρροή της Κομισιόν στους εθνικούς προϋπολογισμούς. Η Ιταλίδα πρωθυπουργός Τζόρτζια Μελόνι ζητά εξαίρεση δαπανών και σε άλλους τομείς, όπως στην άμυνα. Και το ίδιο έχει ζητήσει και ο Έλληνας ΥΠΟΙΚ, Κωστής Χατζηδάκης (ΔΕΙΤΕ ΕΔΩ).

Ένα τεράστιο πρόβλημα σε εκκρεμότητα: Η κλιματική αλλαγή

Σύμφωνα με το BreakingViews, οι νέοι δημοσιονομικοί κανόνες προσπερνούν ένα τεράστιο πρόβλημα: την κλιματική αλλαγή. Εκτιμάται πως θα χρειάζονται επιπλέον 620 δισ. ευρώ κάθε χρόνο μέχρι το 2030 στην Ε.Ε., ή σχεδόν το 4% του περυσινού ΑΕΠ. Τα κοινά ταμεία θα συνεισφέρουν περίπου 1% του ΑΕΠ για ορισμένες πράσινες επενδύσεις. Ωστόσο, τα κονδύλια αυτά αναμένεται να εξαντληθούν μετά το 2026.

• Μία λύση είναι να παραταθεί η αναστολή του πλαισίου για τα μέτρα στήριξης, ώστε κάθε χώρα να δώσει κίνητρα σε πράσινες και στρατηγικές βιομηχανίες. Ωστόσο, χώρες με περιορισμένο δημοσιονομικό χώρο, όπως η Ελλάδα, η Ιταλία και η Ισπανία θα δυσκολευτούν να το κάνουν αποδοτικά.

Άλλη επιλογή είναι η αφαίρεση των πράσινων επενδύσεων από τον υπολογισμό του ελλείμματος, το οποίο όμως μπορεί να είναι δύσκολη υπόθεση, ενώ οι αγορές ομολόγων θα στόχευαν αμέσως στις χώρες με ταχέως αυξανόμενα χρέη. Άλλη καλή ιδέα είναι η αξιοποίηση των χρημάτων από άδειες για τους αέριους ρύπους, αλλά πρόκειται για έσοδα μόλις 13 δισ. ευρώ τον χρόνο μετά το 2026.

Οι φόβοι για “κοινό δανεισμό”

Σύμφωνα πάντοτε με το BreakingViews, η πιο λογική λύση είναι η δημιουργία κοινών ευρωπαϊκών ταμείων, όπως το Ταμείο Ανάκαμψης. Ωστόσο, η Γερμανία και άλλες μεγάλες οικονομίες της Ευρώπης διαφωνούν με κάθε είδους εργαλείο κοινού δανεισμού, φοβούμενες ότι θα πρέπει να «πληρώσουν τα σπασμένα», όταν οι άλλες χώρες δεν επιδεικνύουν δημοσιονομική πειθαρχία.

Για να λυθεί το πρόβλημα, οι υπόλοιπες χώρες ίσως χρειαστεί να δεχθούν στόχους ελλείμματος και μείωσης χρέους με αντάλλαγμα την υπόσχεση για έκδοση κοινού χρέους μετά το 2026. Ναι μεν δεν πρόκειται για δημοσιονομική ένωση, αλλά ίσως μπορεί να κατευνάσει τους προβληματισμούς.

Σύμφωνα με το BreakingViews, η αναθεώρηση των δημοσιονομικών κανόνων είναι το ελάχιστο που θα μπορούσε να κάνει η Ε.Ε. Προκειμένου να αντιμετωπίσει τη διπλή απειλή του αυξανόμενου χρέους και της κλιμακούμενης ανάγκης για πράσινα κονδύλια, η Ευρώπη θα χρειαστεί ένα πλαίσιο, το οποίο είναι ταυτόχρονα και πιο ικανό, αλλά και πιο ευέλικτο.

• Με πληροφορίες από το Reuters