Η συμφωνία Aucus ήταν το πιο θεαματικό, μέχρι στιγμής βήμα του Τζο Μπάιντεν για την αλλαγή του αμερικανικού – και εν πολλοίς παγκόσμιου – αμυντικού δόγματος: Η Ουάσιγκτον, μέσα από την στρατηγική συμφωνία με την Βρετανία και την Αυστραλία δημιουργεί το νέο «μίνι ΝΑΤΟ» και, μαζί, δίνει και το σύνθημα του νέου Ψυχρού Πολέμου. Με βασικό, και μεγάλο αντίπαλο αυτή την φορά την Κίνα.
Η Aucus είναι μία ευρεία σύμπραξη ασφαλείας που έχει ως αιχμή της τον πυρηνικό εξοπλισμό της Αυστραλίας – την παράδοση πυρηνικών υποβρυχίων στην Καμπέρα. Γεωπολιτικά, επιβεβαιώνει ότι η αποχώρηση των Αμερικανών από το Αφγανιστάν σηματοδοτεί και την μετατόπιση της στρατιωτικής και οικονομικής αιχμής του δόρατος των ΗΠΑ σε περισσότερο ενδιαφέροντα, για τα τρέχοντα συμφέροντά τους, μέτωπα – εν προκειμένω στην ανάσχεση της κινεζικής απειλής, κατά κύριο λόγο, και της ρωσικής κατά δεύτερο.
Εκτός παιχνιδιού η Ευρώπη
Διπλωματικά, βγάζει εκτός παιχνιδιού την αμήχανη – και αιφνιδιασμένη – Ευρωπαϊκή Ενωση, την οποία ουδείς είχε ενημερώσει για την νέα συμμαχία. Επιπλέον, αναβαθμίζει τον ρόλο του Λονδίνου και του Μπόρις Τζόνσον, που μετά το Brexit αντιμετώπιζε απειλή διεθνούς υποβάθμισης έως και απονόμωσης.
Επιχειρησιακά, και σε όρους εξοπλισμών, εξαγριώνει την Γαλλία. Η πρώτη συνέπεια της συμφωνίας ήταν η ακύρωση από την Αυστραλία γιγαντιαίου συμβολαίου, ύψους 56 δις ευρώ, με τη Γαλλία για την παράδοση συμβατικών υποβρυχίων – μια ακύρωση που προκάλεσε την οργή του Παρισιού. Και αυτή η οργή δεν αφορά μόνον την απώλεια των δισεκατομμυρίων από τις πωλήσεις όπλων, αλλά και την αναδιάταξη δυνάμεων και συμφερόντων η οποία υπονομεύει και από γεωπολιτικής πλευράς τις γαλλικές βλέψεις στην περιοχή της Ασίας και της Ωκεανίας.
Η νέα συμμαχία κατά της Κίνας
«Στη βάση της κοινής ιστορίας μας των ναυτικών δημοκρατιών, δεσμευόμαστε σε μια κοινή φιλοδοξία να στηρίξουμε την Αυστραλία στην απόκτηση υποβρυχίων με πυρηνική πρόωση», διακήρυξαν οι τρεις εταίροι με κοινή ανακοίνωση, στην οποία διευκρινίζεται πως πρόκειται για την πρόωση και όχι για τον εξοπλισμό.
«Η μόνη χώρα με την οποία οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν ποτέ μοιραστεί αυτό τον τύπο της τεχνολογίας πυρηνικής πρόωσης είναι η Μεγάλη Βρετανία» από το 1958, είχε δηλώσει νωρίτερα ένας υψηλόβαθμος αξιωματούχος του Λευκού Οίκου. «Είναι μια απόφαση θεμελιώδης. Θα συνδέσει την Αυστραλία, τις Ηνωμένες Πολιτείες και τη Βρετανία για γενιές».
Σύμφωνα με τον ίδιο αξιωματούχο, το σύμφωνο «AUKUS» προβλέπει επίσης συνεργασία των τριών χωρών σε ό,τι αφορά την κυβερνοάμυνα, την τεχνητή νοημοσύνη και τις κβαντικές τεχνολογίες.
Η Κίνα δεν αναφέρεται στην κοινή ανακοίνωση των τριών ηγετών της Αυστραλίας, των ΗΠΑ και της Βρετανίας, στην οποία γίνεται λόγος για «ειρήνη και σταθερότητα στην περιοχή του Ινδικού και Ειρηνικού».
Ο Τζο Μπάιντεν όμως επαναλαμβάνει από τότε που εξελέγη πως σκοπεύει να αντιπαρατεθεί με την Κίνα, όπως ο προκάτοχός του Ντόναλντ Τραμπ, αλλά με πολύ διαφορετικό τρόπο, χωρίς να κλειστεί σε μια μετωπική σύγκρουση.
Προχθές είπε πως θέλει «να επενδύσει στη μεγαλύτερη πηγή ισχύος μας, στις συμμαχίες μας» και θέλει «να τις επικαιροποιήσει για την καλύτερη αντιμετώπιση των σημερινών και των αυριανών απειλών».
Η αναβίωση της Quad
Παραπλεύρως με το νέο τριμερές σύμφωνο, η Ουάσιγκτον προωθεί και την αναβίωση της Quad: Ο αμερικανός πρόεδρος θα συναντηθεί στις 24 Σεπτεμβρίου στην Ουάσινγκτον με τους πρωθυπουργούς της Αυστραλίας, της Ινδίας και της Ιαπωνίας για να αναβιώσει διπλωματικό σχήμα μεταξύ των τεσσάρων χωρών, την «Quad», που φυτοζωούσε εδώ και χρόνια.
Σε πρώτο χρόνο, οι κινήσεις αυτές κινδυνεύουν να τορπιλίσουν την σχέση της Ουάσιγκτον με έναν νατοϊκό σύμμαχο – την Γαλλία. Αξιωματούχος του Λευκού Οίκου δήλωσε χθες ότι η Γαλλία είχε ενημερωθεί για την AUKUS, το Παρίσι όμως το διέψευσε κι έχει ενδιαφέρον τι θα πει σήμερα ο Εμμανουέλ Μακρόν από την Αθήνα, και την σύνοδο EUMED 9.
Σε δεύτερο επίπεδο, η συμφωνία κλιμακώνει ντε φάκτο την ένταση μεταξύ Ουάσιγκτον και Πεκίνο που χαρακτήρισε «ανεύθυνο» το εγχείρημα.
Τα πυρηνοκίνητα υποβρύχια και η Αυστραλία
Διεθνείς αναλυτές επισημαίνουν ότι χωρίς να έχει προηγηθεί δημόσιος διάλογος, ο αυστραλός πρωθυπουργός Σκοτ Μόρισον πέρασε στον πυρηνικό κόσμο – όχι στα πυρηνικά όπλα, αλλά στην ανάπτυξη ενός στόλου τουλάχιστον οκτώ πυρηνοκίνητων υποβρυχίων τεχνολογίας αιχμής σε σύμπραξη με τις ΗΠΑ και το Ηνωμένο Βασίλειο.
«Μέχρι πολύ πρόσφατα – μέχρι πριν από 12 ώρες ίσως- η ιδέα θα είχε θεωρηθεί “περιθωριακή” », σύμφωνα με τον Σαμ Ρόγκβιν, του Lowy Institute του Σίδνεϊ.
Εκτός της άμεσης συνέπειας αυτής της στρατηγικής σύμπραξης που ήταν η ακύρωση του συμβολαίου με την Γαλλία για την κατασκευή συμβατικών υποβρυχίων και η οργή του Παρισιού, ο Σκοτ Μόρισον τίναξε στον αέρα σειρά πολιτικών ταμπού της Αυστραλίας: Πρώτον, την παραδοσιακή απαγόρευση της χρήσης πυρηνικής ενέργειας, αλλά επίσης και την πολύ προσεκτική προσέγγιση που είχε υιοθετήσει η Καμπέρα απέναντι στην Κίνα για την αποφυγή της έντασης με το Πεκίνο.
«Η συνεργασία αυτή για τα πυρηνικά υποβρύχια βλάπτει σοβαρά την περιφερειακή ειρήνη και σταθερότητα, εντείνει την κούρσα των εξοπλισμών και υπονομεύει τις διεθνείς προσπάθειες μη διάδοσης των πυρηνικών όπλων», δήλωσε ο εκπρόσωπος της κινεζικής διπλωματίας.
Στην “οικογένεια” των μεγάλων δυνάμεων
Με την κίνηση αυτή, ωστόσο, η Αυστραλία μπαίνει στην «οικογένεια» των μεγάλων δυνάμεων. Οι αυστραλιανές ένοπλες δυνάμεις θα έχουν πλέον την ικανότητα να πλήξουν στόχους μακριά από τις ακτές τους.
«Τα πυρηνοκίνητα υποβρύχια είναι πιο σιωπηλά, πιο γρήγορα και έχουν μεγαλύτερη αντοχή, πράγμα που θα επιτρέψει στην Αυστραλία να αναπτύσσει τα υποβρύχια αυτά στην περιοχή του Ινδικού-Ειρηνικού Ωκεανού για μακρύτερες περιόδους», εξηγεί ο Ασλεϊ Τάουνσεντ, αναλυτής του Κέντρου Μελετών των ΗΠΑ στο Πανεπιστήμιο του Σίδνεϊ.
«Θα μπορούσε να είναι η πρώτη μίας σειράς εξελίξεων, όπως η ανάπτυξη αμερικανικών στρατηγικών όπλων μεγάλου βεληνεκούς, κυρίως πυραύλων και αόρατων βομβαρδιστικών, στην Αυστραλία», λέει ο Μάικλ Σάλιβαν,, ειδικός Διεθνών Σχέσεων στο Flinders University.
«Μακροπρόθεσμα, αυτό θα μπορούσε επίσης να σημάνει την μετακίνηση στην βόρεια Αυστραλία αμερικανικών δυνάμεων από τις βάσεις της Οκινάουα και του Γκουάμ, οι οποίες είναι όλο και περισσότερο ευάλωτες στις κινεζικές στρατιωτικές επιθέσεις», σημειώνει.
Η προσέγγιση με τις Ηνωμένες Πολιτείες και η ενίσχυση των αυστραλιανών στρατιωτικών ικανοτήτων τοποθετεί μία μεσαίου μεγέθους δύναμη στο επίκεντρο των αυξανόμενων εντάσεων ανάμεσα στην αμερικανική και την κινεζική υπερδύναμη.
«Πρόκειται για σοβαρή κλιμάκωση και είναι σχεδόν απίθανο να εκληφθεί ως κάτι άλλο εκτός από ενέργεια κατά της Κίνας», λέει ο Σαμ Ρόγκβιν.
Η αναβάθμιση του Λονδίνου μετά το Brexti
Σ’ αυτή την μείζονα γεωπολιτική ανατροπή, εκείνη που έμεινε όχι μόνον εκτός παιχνιδιού, αλλά και εκτός ενημέρωσης, είναι η Ευρωπαϊκή Ενωση.
«Η ΕΕ δεν ενημερώθηκε γι’ αυτήν την πρωτοβουλία. Είμαστε σε επαφή με τους τρεις εταίρους μας για να μάθουμε περισσότερα», δήλωσε ο εκπρόσωπός της Πίτερ Στάνο, σημειώνοντας ότι το θέμα θα συζητηθεί στην επόμενη σύνοδο κορυφής για να αξιολογηθούν οι επιπτώσεις αυτής της συμμαχίας.
Σε πρώτο χρόνο εδώ, διπλωματικές πηγές μιλούν για αμερικανική «πριμοδότηση» του Λονδίνου στην κόντρα με την ΕΕ μετά το Brexit
«Το Ηνωμένο Βασίλειο, η Αυστραλία και οι ΗΠΑ πρόκειται να συνδεθούν ακόμη πιο στενά, γεγονός που αντικατοπτρίζει το επίπεδο εμπιστοσύνης μεταξύ μας και το βάθος της φιλίας μας», δήλωσε ο Μπόρις Τζόνσον.
Σε δεύτερο χρόνο, η Ευρώπη καλείται να επαναπροσδιορίσει άμεσα τον ρόλο της τόσο σε σχέση με το ΝΑΤΟ, όσο και σε ό,τι αφορά την ενιαία ευρωπαϊκή αμυντική πολιτική – εάν και εφόσον θέλει να παραμείνει παρούσα στο παγκόσμιο γεωπολιτικό παιχνίδι.
