Στο τέλος του Αυγούστου στο Γιοχάνεσμπουργκ της Νότιας Αφρικής θα πραγματοποιηθεί η 15η σύνοδος κορυφής των χωρών που απαρτίζουν την όχι-και-τόσο-άτυπη συμμαχία των BRICS.
Εκεί, οι ηγέτες της Βραζιλίας, της Ρωσίας, της Ινδίας, της Κίνας και της Νότιας Αφρικής αναμένεται να ανοίξουν μια συζήτηση η οποία έχει ακροθιγώς γίνει ως τώρα, ωστόσο, πλέον φαίνεται ότι σχηματοποιείται σε κάτι πολύ πιο απτό: πώς οι χώρες αυτές θα μπορέσουν να απαλλαγούν από την ηγεμονία του δολαρίου κατ’ αρχάς στις εμπορικές τους συναλλαγές μεταξύ τους, αλλά και με τον υπόλοιπο κόσμο.
Όπως είναι ήδη γνωστό, το δολάριο είναι το βασικό συναλλαγματικό μέσω για εκκαθαρίσεις εμπορικών συναλλαγών, καθώς σε αυτό στηρίζεται σχεδόν το 85% του παγκόσμιου εμπορίου. Επίσης γνωστό είναι, όμως και το ότι χώρες που είναι δυσαρεστημένες με τις ΗΠΑ ή που θεωρούν ότι η εξάρτησή τους από το δολάριο τις καθιστά ευάλωτες στις εκάστοτε διαθέσεις της Ουάσινγκτον προσπαθούν να αποδεσμευτούν από αυτό.
Οι πρώτες κινήσεις
Ο πόλεμος στην Ουκρανία και οι βαρύτατες κυρώσεις της Δύσης στη Ρωσία, που είχαν ως στόχο την οικονομική, χρηματοπιστωτική και εμπορική απομόνωσή της (η Ρωσία είναι σχεδόν πλήρως αποκομμένη από το παγκόσμιο σύστημα τραπεζικών εκκαθαρίσεων SWIFT) φαίνεται ότι έδωσαν νέα ώθηση σε σχεδιασμούς σχετικά με την αποκοπή χωρών όπως η Κίνα ή η Βραζιλία από τη εξάρτησή τους από το αμερικανικό δολάριο.
Κάποιες πρώτες προσπάθειες αφορούν σε διμερείς συμφωνίες, όπου οι εμπορικές συναλλαγές θα γίνονται στα τοπικά νομίσματα (π.χ. στο βραζιλιάνικο ρεάλ, το κινεζικό γουάν ή το ρωσικό ρούβλι). Ωστόσο, η λύση αυτή είναι μισή, καθώς μετά το τέλος της κάθε συναλλαγής, η κάθε χώρα αναγκάζεται να προχωρεί σε μετατροπή της εκκαθάρισης σε δολάρια, καθώς παραμένουν το βασικό συνάλλαγμα για το διεθνές εμπόριο.
Νέο νόμισμα (;)
Πάντως, φαίνεται ότι στη Σύνοδο Κορυφής στο Γιοχάνεσμπουργκ οι ηγέτες των BRICS θα θέσουν τη συζήτηση σε άλλη βάση: αυτή της δημιουργίας ενός νέου κοινού νομίσματος, μέσω του οποίου οι χώρες-μέλη της συμμαχίας, αλλά και αυτές που θα προστεθούν στο μέλλον – και οι υποψήφιοι είναι πολλοί – θα διεξάγουν το εμπόριο αρχικά μεταξύ τους και εν συνεχεία και με τρίτες χώρες, μέσω διμερών συμφωνιών.
Κατ’ αρχάς, πρέπει να σημειωθεί ότι η δημιουργία ενός νέου νομίσματος δεν είναι ούτε απλή ούτε εύκολη: απαιτεί χρόνο, μελέτη, πολλές λεπτομέρειες, τεράστιες εγγυήσεις, πολιτική αποφασιστικότητα, και μακρόπνοο σχεδιασμό. Κι όλα αυτά χωρίς κάποιος να λάβει υπόψη τις αντιδράσεις και τις προσπάθειες αποτροπής μιας τέτοιας κίνησης που θα προέλθουν από τις ΗΠΑ, οι οποίες θεωρούν το δολάριο ως το πιο ισχυρό όπλο τους.
Πολλά πλεονεκτήματα
Ωστόσο, αν υποτεθεί ότι οι BRICS αποφασίσουν να προχωρήσουν σε μια τέτοια κίνηση (και η αλήθεια είναι ότι η Κίνα, η Ρωσία και η Βραζιλία δείχνουν να τη θέλουν πολύ), τότε η αποδολαριοποίηση του παγκόσμιου εμπορίου και εν συνεχεία της παγκόσμιας οικονομίας θα πάψει να είναι ένα απλό αίτημα από χώρες που δεν είναι ιδιαίτερα ενθουσιασμένες με τις ΗΠΑ, αλλά θα μπορεί να θεωρηθεί ως ένα fait accompli για όλους.
Μάλιστα, σύμφωνα με ανάλυση του Foreign Policy, ένα τέτοιο νόμισμα – αν λυθούν τα πολλά προβλήματα που σχετίζονται με τη λειτουργία του – έχει πολλά πλεονεκτήματα για τις χώρες που θα το υιοθετήσουν, δεδομένου ότι τα μέλη των BRICS είναι ισχυρές χώρες με μεγάλους ρυθμούς ανάπτυξης και με τεράστια πλεονάσματα στο εμπορικό τους ισοζύγιο, αλλά και με μεγάλες αναπτυξιακές δυνατότητες.
Εμπορική αυτάρκεια
Για παράδειγμα, η ανάλυση υπογραμμίζει ότι μέσω του κοινού νομίσματος οι χώρες-μέλη των BRICS μπορούν να πετύχουν ακόμα και μεσοπρόθεσμα εμπορική αυτάρκεια, καθώς δεν περιορίζονται σε μία γεωγραφική ζώνη ή μια ήπειρο, αλλά αποτελούν σημεία αναφοράς στις περιοχές τους. Επίσης, το κοινό νόμισμα θα μπορεί να «ντριπλάρει» εμπορικές κυρώσεις, όπως αυτές που έχουν επιβληθεί στη Ρωσία, μέσω συναλλαγών με τρίτες χώρες.
Παράλληλα, το κοινό νόμισμα θεωρείται βέβαιο ότι θα τραβήξει μεγάλο επενδυτικό ενδιαφέρον, τόσο εσωτερικό στις χώρες της ομάδας BRICS όσο και από το εξωτερικό, ιδίως δε αν επαληθευτεί η πληροφορία ότι το νέο νόμισμα θα υποστηρίζεται από χρυσό και άλλα μέταλλα. Στην ουσία, το νόμισμα αυτό θα μοιάζει με επένδυση, ας πούμε, σε χρυσό, αλλά θα έχει το πλεονέκτημα ότι θα… δίνει τόκο μέσω των ομολόγων που θα εκδίδονται.
Τα μεγάλα προβλήματα
Φυσικά, τα προβλήματα για τη δημιουργία ενός τέτοιου νομίσματος είναι πολλά: κεντρική τράπεζα, διπλά νομίσματα στις χώρες που θα το χρησιμοποιούν, η γεωπολιτική μεταξύ των χωρών της ομάδας BRICS, τα ζητήματα που θα προκαλεί η διεύρυνσή της, όλα αυτά είναι ζητήματα που δεν μπορούν να λυθούν εν μία νυκτί και που θα απαιτήσουν χρόνο, διαπραγματεύσεις, κ.λπ. Και, φυσικά, το δολάριο θα κυριαρχεί παντού αλλού.
Ωστόσο, ο… συνωστισμός που παρατηρείται κι από άλλες χώρες για ένταξη στους BRICS, αλλά και η σταδιακή υποχώρηση της οικονομίας των ΗΠΑ, σε σχέση με άλλες χώρες, κάνουν το εγχείρημα πολύ… ενδιαφέρον, έστω κι αν μοιάζει με την κινεζική κατάρα: «Είθε να ζεις σε ενδιαφέρουσες εποχές»…
