Την δέσμευση των ΗΠΑ για την προστασία της κυριαρχίας και της εδαφικής ακεραιότητας της Ελλάδας από απειλές ή ένοπλή επίθεση, περιλαμβάνει το κείμενο της ελληνοαμερικανικής συμφωνίας, ενώ σύμφωνα με διπλωματικές πηγές, η ίδια αναφορά υπάρχει και στην επιστολή Μπλίνκεν προς το Έλληνα υπουργό Εξωτερικών Νίκο Δένδια. Διατύπωση που αποτελεί ισχυρή αναφορά, αντίστοιχη ρήτρας αμοιβαίας συνδρομής.
Διπλωματικές πηγές: ΟΙ ΗΠΑ δεσμεύονται έναντι της Ελλάδας
Το γεγονός ότι η σχετική αναφορά, εκτός από το κείμενο, επαναλαμβάνεται αυτή τη φορά και σε μονομερές πολιτικό κείμενο – ήτοι την επιστολή του αμερικανού υπουργού Εξωτερικών – που δεσμεύει αποκλειστικά τις ΗΠΑ, υποδηλώνει, σύμφωνα με τις ίδιες πηγές, τη δέσμευση των ΗΠΑ για τη προστασία της Ελλάδας έναντι κάθε είδους εξωτερικής απειλής.
Όσο για το κείμενο της εληνοαμερικανικής συμφωνίας, αυτό αναφέρει ότι η κυβέρνηση της ελληνικής δημοκρατίας και η κυβέρνηση των ΗΠΑ, «επαναλαμβάνοντας τη σταθερή απόφασή τους να περιφρουρούν και να προστατεύουν αμοιβαίως την ασφάλεια, τη κυριαρχία, την ανεξαρτησία και την εδαφική ακεραιότητα των αντιστοίχων χωρών τους κατά ενεργειών οι οποίες απειλούν την ειρήνη, περιλαμβανόμενης της ένοπλης επίθεσης ή της απειλής επίθεσης και επιβεβαιώνοντας την απόφασή τους να αντιταχθούν ενεργά και ανεπιφύλακτα σε κάθε τέτοια απόπειρα ή ενέργεια και τη δέσμευσή τους να καταβάλουν τις κατάλληλες μείζονες προσπάθειες για να αποτρέψουν τέτοια πορεία δράσης».
Για πρώτη φορά αναφορά στο Δίκαιο της Θάλασσας
Είναι η πρώτη φορά, οι ΗΠΑ, στην επιστολή Μπλίνκεν, κάνουν ρητή αναφορά στην ανάγκη σεβασμού της κυριαρχίας και εδαφικής ακεραιότητας, καθώς και των κυριαρχικών δικαιωμάτων της Ελλάδας στη βάση του Διεθνούς Δικαίου της Θάλασσας.
Η αναφορά σε κυριαρχικά δικαιώματα αποτελεί ένα εξαιρετικά σημαντικό νέο στοιχείο, καθώς οι ΗΠΑ αναγνωρίζουν και ζητούν τον πλήρη σεβασμό των κυριαρχικών δικαιωμάτων της Ελλάδας στην Αποκλειστική Οικονομική της Ζώνη, καθώς και στην Υφαλοκρηπίδα της. Επίσης, όπως λένε οι ίδιες πηγές, αν και οι ΗΠΑ δεν έχουν υπογράψει την UNCLOS, υπογραμμίζουν ότι το Διεθνές Δίκαιο της Θάλασσας αποτελεί μέρος του εθιμικού δικαίου, είναι δεσμευτικό για όλες τις χώρες και διέπει την οριοθέτηση των ζωνών αυτών.
Καταδίκη του casus belli
Σύμφωνα πάντα με τις ίδιες πηγές, με την επιβεβαίωση της απόφασης για αμοιβαία προστασία της κυριαρχίας και εδαφικής ακεραιότητας κατά ενεργειών που απειλούν την ειρήνη περιλαμβανομένης της ένοπλης επίθεσης, καθώς και με τη δέσμευση των δυο πλευρών να αποτρέψουν τέτοιες ενέργειες, αλλά και να αντιταχθούν σε αυτές, είναι η πρώτη φορά που αποτυπώνεται σε συμβατικό κείμενο με τις ΗΠΑ η ουσιαστική απόρριψη της τουρκικής επεκτατικής πολιτικής (το casus belli είναι του 1995, άρα μετά την υπογραφή της MDCA).
Τα νησιά
Στην επιστολή, η Ελλάδα αναγνωρίζεται ως πυλώνας σταθερότητας και «περιφερειακός ηγέτης», υποδηλώνοντας έτσι ότι οι ΗΠΑ επιθυμούν η χώρα μας να διαδραματίσει ηγετικό ρόλο στην περιοχή, τόσο με την προώθηση της ευρωπαϊκής προοπτικής των Δυτικών Βαλκανίων, όσο και ως παράγων σταθερότητας στην Μέση Ανατολή, ενώ επιβεβαιώνει τις άριστες διμερείς σχέσεις.
Κάνει επίσης ρητή αναφορά στην δυνατότητα ανάπτυξης αμερικανικών δυνάμεων σε ελληνικά νησιά πέραν της Κρήτης, ενώ σε μια πολιτικά δεσμευτική κίνηση, οι ΗΠΑ τονίζουν ότι οι δυνάμεις αυτές θα μπορούν να επιχειρούν ή να πραγματοποιούν εκπαιδευτικές ασκήσεις τόσο στην ηπειρωτική Ελλάδα, όσο και σε νησιά. Στην ουσία, με τον τρόπο αυτό, αναφέρουν οι ίδιες πηγές, οι ΗΠΑ επιβεβαιώνουν de facto την άσκηση πλήρους κυριαρχίας της Ελλάδας στα νησιά της και βεβαίως την δυνατότητα στρατιωτικοποίησης τους.
Ο ρόλος της Αλεξανδρούπολης και της Σούδας
Όσο για την επιλογή της Αλεξανδρούπολης υποδηλώνει μεταξύ άλλων την αμερικανική βούληση ενίσχυσης της ασφάλειας της Νοτιο-Ανατολικής Ευρώπης, αλλά με παράκαμψη των Στενών, με ό,τι οφέλη αυτό συνεπάγεται για τη περιοχή του Έβρου και ευρύτερα της Θράκης.
Η διμερής σχέση έχει περάσει σε επίπεδο χωρίς σύγκριση στην διακοσαετή ιστορία των δύο κρατών, σημειώνουν πάντα οι ίδιες πηγές, εξηγώντας ότι η κυριαρχία και εδαφική ακεραιότητα της χώρας θωρακίζεται περαιτέρω, τόσο μέσω της ρητής αναφοράς στο κείμενο της συμφωνίας, αλλά και της παρουσίας αμερικανικών δυνάμεων σε περιοχές κλειδιά, όπως ο Έβρος ή η Κρήτη.
Η επιλογή στρατοπέδου πλησίον της Αλεξανδρούπολης και του Ναύσταθμου της Σούδας, στη συνέχεια των γεγονότων του Έβρου, του “τουρκο-λιβυκού μνημονίου” και των προκλήσεων της Τουρκίας στις περιοχές αυτές, ενισχύει το αμερικανικό αποτύπωμα σε περιοχές καίριας σημασίας για την χώρα μας.
Παράλληλα, όμως επιτρέπει την χρήση των εκσυγχρονισμένων εγκαταστάσεων από τις ελληνικές ένοπλες δυνάμεις. Σημειωτέον ότι βασικοί κανόνες για κάθε επένδυση είναι η σταθερότητα και η προοπτική ότι η επένδυση θα αποδώσει σε βάθος χρόνου. Στην κατεύθυνση αυτή, η πενταετία (η συμφωνία είναι πενταετής, με περίοδο “χάριτος”, εφόσον μία από τις δύο πλευρές την καταγγείλει, δύο ετών) θα επιτρέψει την έγκριση των κονδυλίων από το Αμερικανικό Κογκρέσο.
Εξάλλου, η αρχική συμφωνία του 1990 είχε οκταετή διάρκεια και προβλεπόταν περίοδος 17 μηνών για τον τερματισμό της, εφόσον καταγγέλλονταν από μία πλευρά.
Η Αμερικανική πλευρά επιβεβαιώνει, τρεις δεκαετίες μετά την αρχική συμφωνία, σε ένα εντελώς διαφορετικό γεωπολιτικό περιβάλλον πλέον, την προστασία της εδαφικής ακεραιότητας της Ελλάδας.
Στην επιστολή αναφέρεται επί λέξη ότι η νέα Συμφωνία “επεκτείνει την στρατηγική αμυντική μας εταιρική σχέση” και “έμπρακτα καταδεικνύει την σταθερή μας αποφασιστικότητα για προάσπιση κυριαρχίας εδαφικής ακεραιότητας κατά απειλητικών δράσεων και ένοπλων επιθέσεων”.
Στρατηγικός ρόλος και σχέση με Τουρκία
Εκτενή αναφορά κάνουν οι ίδιες πηγές στη σημασία που έχει για τις ΗΠΑ ο αναβαθμισμένος ρόλος της Ελλάδας στην περιοχή σε μια μια στιγμή μάλιστα, όπως αποδεικνύουν οι αναδυόμενες συμμαχίες (QUAD, AUKUS), οι ΗΠΑ αποδεσμεύονται από την Ευρώπη και βασική προτεραιότητα είναι η περιοχή του Ινδό-Ειρηνικού.
Στο πλαίσιο αυτό, οι ΗΠΑ επιλέγουν την Ελλάδα, ως μια από τις ελάχιστες ευρωπαϊκές χώρες, στις οποίες επενδύουν για το μέλλον, ενισχύοντας το γεωπολιτικό και στρατηγικό τους αποτύπωμα, με συμβατική δέσμευση που θα ακολουθηθεί ανεξαρτήτως του ενοίκου του Λευκού Οίκου, καθώς είναι τουλάχιστον πενταετής η διάρκεια της συμφωνίας.
Η μεγαλύτερη διάρκεια είναι προφανές ότι επιτρέπει στη συμφωνία να μην εξαρτάται από τη συγκυρία της στιγμής στις σχέσεις των ΗΠΑ με άλλα κράτη της περιοχής και προσδίδει μακροπρόθεσμα χαρακτηριστικά στη δέσμευσή τους να επενδύσουν γεωπολιτικά και στρατηγικά στην Ελλάδα.
Επισημαίνεται ότι την ίδια ώρα που οι ΗΠΑ επενδύουν στην Ελλάδα, σε αντιδιαστολή και σε αντίθεση με το παρελθόν, δεν υπάρχει αντίστοιχη κίνηση προς την Τουρκία.
Οι ΗΠΑ, για πρώτη φορά δεν μας βάζουν στο “ίδιο καλάθι”, τονίζουν οι ίδιες πηγές, προσθέτοντας ότι αντιθέτως, οι ΗΠΑ δεν πτοούνται από την προκλητική συμπεριφορά της Τουρκίας και δε διστάζουν να αναπτύξουν τις δυνάμεις τους στην Ελλάδα.
