Πλήρης ημερών απεβίωσε στα 100 του χρόνια ο Χένρι Κίσιντζερ στο σπίτι του στο Κονέκτικατ, μια εμβληματική, όσο και αμφιλεγόμενη φυσιογνωμία της Αμερικανικής διπλωματίας ως πανίσχυρος υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ επί των ημερών των προέδρων Ρίτσαρντ Νίξον και Τζέραλντ Φορντ.
Ο Κίζιντζερ, αδιαμφισβήτητα ένας από τους βασικούς διαμορφωτές της Αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής στα χρόνια του Ψυχρού Πολέμου, πιστώθηκε την προσέγγιση με τη Μόσχα και με το Πεκίνο, όμως η εικόνα του αμαυρώθηκε εξαιτίας της εμπλοκής του σε τραγικά γεγονότα, περισσότερο απ’ όλα στο πραξικόπημα της 11ης Σεπτεμβρίου 1973 στη Χιλή. Ακόμα και σε ιδιαίτερα προχωρημένη ηλικία, τον συμβουλευόταν συχνά μεγάλο μέρος της πολιτικής ελίτ των ΗΠΑ και άλλοι, ενώ δεν ήταν σπάνιο να τον υποδέχονται στο εξωτερικό αρχηγοί κρατών.
Στο τελευταίο του μείζον ταξίδι, τον περασμένο Ιούλιο, επισκέφθηκε το Πεκίνο για να συναντηθεί με τον Κινέζο πρόεδρο, Σι Τζινπίνγκ, ο οποίος εξήρε τον “θρυλικό διπλωμάτη” που συνέβαλε καθοριστικά στην προσέγγιση της Κίνας και των ΗΠΑ τα χρόνια του 1970.
Ουδείς άλλος σημάδεψε όσο αυτός την Αμερικανική εξωτερική πολιτική το δεύτερο μισό του 20ού αιώνα. Φημισμένος για τις απαράμιλλες διαπραγματευτικές του ικανότητες, ο Χένρι Κίσιντζερ ταυτόχρονα συχνά επεδείκνυε ροπή στον αυταρχισμό. Ο πραγματιστής πολιτικός που πιστώνεται την “Αμερικανική Realpolitik” ήταν πάντα αληθινό “γεράκι” της Ουάσιγκτον, έχοντας υπάρξει μια περίπλοκη προσωπικότητα, που γεννούσε τόσο θαυμασμό όσο και μίσος.
Ο Ναζισμός σημάδεψε ανεξίτηλα τον νεαρό Γερμανο-Εβραίο Χάιντς Άλφρεντ Κίσιντζερ, που γεννήθηκε την 27η Μαΐου 1923 στη Φουρτ της Βαυαρίας: Στα 15 του έτη, μετατράπηκε σε πρόσφυγα στις ΗΠΑ μαζί με την οικογένειά του. Αφού απέκτησε την Αμερικανική υπηκοότητα στα 20 του χρόνια, θα κατατασσόταν στον στρατό και θα υπηρετούσε στην Ευρώπη, κυρίως στη στρατιωτική αντικατασκοπεία, λόγω των άπταιστων γερμανικών του. Παρασημοφορήθηκε για τη δράση του.
Μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, επιθυμώντας διακαώς να συνεχίσει τις σπουδές του, μπήκε στο πανεπιστήμιο Χάρβαρντ – από όπου αποφοίτησε με πτυχίο στις διεθνείς σχέσεις – προτού γίνει μέλος του διδακτικού προσωπικού και της διεύθυνσης του πασίγνωστου πανεπιστημίου. Εκείνη την περίοδο, οι Δημοκρατικοί πρόεδροι Τζον Κένεντι και Λίντον Τζόνσον άρχιζαν να συμβουλεύονται ολοένα συχνότερα τον λαμπρό – και ιδιαίτερα φιλόδοξο – καθηγητή.
Όμως ο διοπτροφόρος πανεπιστημιακός δεν θα μετατρεπόταν σε παγκόσμια μορφή της διπλωματίας παρά την περίοδο του Ρίτσαρντ Νίξον, όταν αρχικά έγινε σύμβουλος εθνικής ασφαλείας του Λευκού Οίκου και κατόπιν υπουργός Εξωτερικών – κατείχε και τις δύο θέσεις από το 1973 ως το 1975, ενώ παρέμεινε ΥΠΕΞ υπό τον Τζέραλντ Φορντ, ως το 1977.
Έθεσε σε εφαρμογή την Αμερικανική Realpolitik, επιδιώκοντας την αποκλιμάκωση των εντάσεων με τη Σοβιετική Ένωση και την προσέγγιση με την Κίνα του Μάο, όπου πήγε επανειλημμένα – με άκρα μυστικότητα – για να προετοιμάσει την ιστορική επίσκεψη του προέδρου Νίξον στο Πεκίνο το 1972. Η προσέγγιση αυτή έβαλε τέλος στην απομόνωση του Ασιατικού γίγαντα και συνέβαλε στην ραγδαία άνοδο της ισχύος της Κίνας στην παγκόσμια σκηνή, πάνω απ’ όλα στο επίπεδο της οικονομίας. Διεξήγαγε εξάλλου, επίσης με άκρα μυστικότητα – ενώ βομβαρδιζόταν ανηλεώς το Ανόι – διαπραγματεύσεις για να τερματιστεί ο πόλεμος του Βιετνάμ.
Το αμφιλεγόμενο Νόμπελ
Η υπογραφή της συμφωνίας κατάπαυσης του πυρός ήταν αυτό που επικαλέστηκε η επιτροπή όταν τού απένειμε το Νόμπελ Ειρήνης το 1973. Η βράβευση πιθανόν θα παραμείνει η πιο αμφιλεγόμενη στην ιστορία.
Επικριτές του Χένρι Κίσιντζερ για χρόνια απαιτούσαν να δικαστεί για εγκλήματα πολέμου. Κατήγγειλαν τον σκοτεινό, όχι σπάνια απροκάλυπτο ρόλο του σε αποφάσεις όπως οι μαζικοί βομβαρδισμοί των ΗΠΑ στην Καμπότζη ή η αμερικανική υποστήριξη στον Ινδονήσιο δικτάτορα Σουχάρτο, η εισβολή των δυνάμεων του οποίου στο Ανατολικό Τιμόρ στοίχισε τη ζωή σε τουλάχιστον 200.000 ανθρώπους το 1975.
Όμως ήταν πάνω απ’ όλα η δράση της CIA στη Λατινική Αμερική, συχνά με προσωπικές του εντολές, αυτή που αμαύρωσε περισσότερο από καθετί άλλο την εικόνα του, ειδικά το στρατιωτικό πραξικόπημα του 1973 στη Χιλή, η κατάληψη της εξουσίας από τον Αουγκούστο Πινοσέτ και ο θάνατος του Σοσιαλιστή προέδρου Σαλβαδόρ Αλιέντε.
Στην πορεία των ετών, ήρθαν στο φως απόρρητα έγγραφα που αποκάλυπταν το περίγραμμα και το εύρος αυτού που θα γινόταν γνωστό με την ονομασία “Σχέδιο Κόνδωρ”: Σκοπός του ήταν η εξάλειψη των αντιπάλων των στρατιωτικών δικτατοριών στη Λατινική Αμερική τα χρόνια του 1970 και του 1980.
Μολαταύτα, ο συγγραφέας των βιβλίων Διπλωματία (1994) και Παγκόσμια Τάξη (2014), πατέρας δυο παιδιών, παντρεμένος από το 1974 με τη φιλάνθρωπο Νάνσι Μαγκίνες, διατηρούσε ως τον θάνατό του τεράστια επιρροή. Και – φυσικά – παρέμενε γεράκι: Τον Ιανουάριο, τάχθηκε υπέρ της συνέχισης της υποστήριξης στην Ουκρανία, που έπρεπε, κατ’ αυτόν, να γίνει κράτος-μέλος του NATO.
