Η Agnieszka Majewska, γιαγιά και συνταξιούχος υπάλληλος καταστήματος από ένα χωριό κοντά στο Λούμπλιν της ανατολικής Πολωνίας, δεν έχει καμία αμφιβολία ότι είναι καιρός η Γερμανία να αποζημιώσει τους Πολωνούς για τις δολοφονικές καταστροφές που προκάλεσε κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου.
Το παρεκκλήσι της Παναγίας στο μοναστήρι Jasna Góra στην Ζεστοκόβα είναι γεμάτο με πιστούς, όπως κάθε μέρα του χρόνου. Γονατίζουν και προσεύχονται εκεί όπου ο νεαρός ιεροσπουδαστής Karol Wojtyła – ο μετέπειτα Πάπας Ιωάννης Παύλος Β’ – έκανε μια μυστική επίσκεψη κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, όταν οι Γερμανοί κατακτητές απαγόρευσαν τα προσκυνήματα στο σημαντικότερο ιερό σημείο της Πολωνίας.
Υπήρχε καλός λόγος για τους Ναζί να φοβούνται τέτοια προσκυνήματα: Το παρεκκλήσι στεγάζει τη σεβαστή Μαύρη Παναγία της Częstochowa, μια εικόνα ύψους τεσσάρων μέτρων που πιστώνεται από τους Πολωνούς πιστούς ότι ενέπνευσε τους μοναχούς να αψηφήσουν μια πολιορκία από μια προηγούμενη ορδή εισβολέων – τους Σουηδούς – σε μια σχεδόν θαυμαστή νίκη το 1655. Καμία παρέμβαση δεν γλίτωσε την Πολωνία από το μακελειό του πολέμου μεταξύ του 1939 και του 1945, αναφέρει δημοσίευμα του Politico. Σχεδόν 6 εκατομμύρια Πολωνοί σκοτώθηκαν – σχεδόν το 22% του πληθυσμού.
«Η Γερμανία θα πρέπει να πληρώσει», δήλωσε η 64χρονη Majewska, η οποία πραγματοποιεί το τρίτο της προσκύνημα στη Jasna Góra. «Είναι ένας από τους λόγους για τους οποίους θα ξαναψηφίσω το PiS», προσθέτει, αναφερόμενη στο κόμμα «Νόμος και Δικαιοσύνη», το οποίο ζητά αποζημιώσεις από την πρώτη στιγμή που ανέλαβε την εξουσία το 2015 και το κάνει με όλο και μεγαλύτερη θέρμη τον τελευταίο χρόνο, καθώς πλησιάζουν οι βουλευτικές εκλογές της 15ης Οκτωβρίου.
Για να επαναφέρει το θέμα στην κορυφή της ατζέντας, ο αναπληρωτής υπουργός Εξωτερικών της Πολωνίας Arkadiusz Mularczyk, μέλος του PiS, έστειλε επιστολή σε 3.000 δημοτικά συμβούλια και τοπικές Αρχές, καλώντας να εκδώσουν συμβολικά ψηφίσματα που υποστηρίζουν την απαίτηση για γερμανικές αποζημιώσεις. «Όλα αυτά είναι πολύ χρήσιμα όταν επιδιώκετε να παρουσιάσετε τον ηγέτη της αντιπολίτευσης Donald Tusk ως υποχείριο της Ε.Ε., και ιδίως της Γερμανίας».
Αν και οι γερμανικές δυνάμεις κατοχής δεν βομβάρδισαν το μοναστήρι, η Ζεστοκόβα προοριζόταν για σκληρή μεταχείριση και έγινε μάρτυρας μιας από τις πρώτες ναζιστικές σφαγές του πολέμου όταν, την τέταρτη ημέρα της εισβολής, η Wermacht άρχισε ένα τριήμερο μπαράζ πυροβολισμών και ξυλοδαρμών, με αποτέλεσμα να σκοτωθούν περίπου 1.140 Πολωνοί, 150 από τους οποίους ήταν Εβραίοι.
Aπόσπαση της προσοχής
Οι αξιωματούχοι του PiS ελπίζουν ότι υπάρχουν πολλοί περισσότεροι ψηφοφόροι όπως η Majewska. Η δημοσκόπηση του POLITICO δείχνει ότι το PiS θα αναδειχθεί στις εκλογές, που θα γίνουν σε τέσσερις εβδομάδες, ως το μεγαλύτερο κόμμα, αλλά δεν θα καταφέρει να εξασφαλίσει την πλειοψηφία στο Sejm, την Κάτω Βουλή του Κοινοβουλίου της Πολωνίας, πράγμα που σημαίνει ότι πιθανότατα θα χρειαστεί τη βοήθεια του ακροδεξιού κόμματος «Συνομοσπονδία» για να σχηματίσει κυβέρνηση. Οι ηγέτες του PiS προσπαθούν απεγνωσμένα να διασφαλίσουν ότι αυτό δεν θα συμβεί και να αποτρέψουν οποιαδήποτε ανατροπή από τον κεντρώο «Συνασπισμό Πολιτών» υπό τον Donald Tusk.
Πέρυσι, η κυβέρνηση του PiS επισημοποίησε το αίτημα για αποζημιώσεις σε διπλωματικό σημείωμα προς το Βερολίνο, κάνοντας λόγο για αποζημίωση έως και 1,3 τρισεκατομμυρίων δολαρίων για τις καταστροφές που προκάλεσε η ναζιστική κατοχή.
Το Βερολίνο έχει επανειλημμένα δηλώσει ότι όλες οι οικονομικές απαιτήσεις που σχετίζονται με τον Πόλεμο, έχουν διευθετηθεί και Γερμανοί αξιωματούχοι επισημαίνουν ότι οι τότε κομμουνιστές κυβερνήτες της Πολωνίας το 1953 παραιτήθηκαν από όλες τις απαιτήσεις αποζημιώσεων. Πέρυσι, η Γερμανίδα υπουργός Εξωτερικών Annalena Baerbock δήλωσε ότι ενώ είναι «αιώνιο καθήκον της μεταπολεμικής Γερμανίας να θυμάται τα δεινά που η Γερμανία προκάλεσε βάναυσα σε εκατομμύρια Πολωνούς, το θέμα των αποζημιώσεων έχει, όπως γνωρίζετε, κλείσει».
Τον Ιανουάριο, η Γερμανία απέρριψε επίσημα το αίτημα για αποζημιώσεις. Αξιωματούχοι του PiS λένε ότι η συμφωνία του 1953 που επικαλείται το Βερολίνο, δεν ισχύει, καθώς προέκυψε λόγω της σοβιετικής πίεσης προς τη Βαρσοβία – η Μόσχα ήθελε να διασφαλίσει ότι ο δορυφόρος της Ανατολικής Γερμανίας ήταν απαλλαγμένος από οποιεσδήποτε υποχρεώσεις.
Για τους αντιπάλους του κυβερνώντος κόμματος, η απαίτηση για πολεμικές αποζημιώσεις είναι ένα κυνικό εκλογικό τέχνασμα, αλλά δεν ήταν σίγουροι για το πώς να το χειριστούν. Όταν το PiS ανακοίνωσε πέρυσι τα σχέδιά του να απαιτήσει γερμανικές αποζημιώσεις, ο Donald Tusk, πρώην πρωθυπουργός και ηγέτης του κύριου κόμματος της αντιπολίτευσης «Πλατφόρμα των Πολιτών» εντός του «Συνασπισμού των Πολιτών», προειδοποίησε ότι επρόκειτο για έναν «αποπροσανατολιστικό ελιγμό» του PiS, σχεδιασμένο για την «ανοικοδόμηση της υποστήριξης προς το κυβερνών κόμμα».
Ο «Συνασπισμός Πολιτών», όμως, άλλαξε απότομα θέση τον Σεπτέμβριο του 2022, υποστηρίζοντας ότι τόσο η Γερμανία όσο και η Ρωσία θα πρέπει να διωχθούν για αποζημιώσεις. Παρ’ όλα αυτά, ο Donald Tusk υπήρξε χλιαρός, υποστηρίζοντας ότι το αίτημα είναι μη ρεαλιστικό και λέγοντας ότι «όλοι θα ήθελαν η Πολωνία να πάρει περισσότερα χρήματα για διάφορους λόγους». Έχει πει ότι φοβάται να ανοίξουν εκ νέου ιστορικές πληγές.
Το αντάλλαγμα
Υπάρχει επίσης μια ακανθώδης τεχνική ένσταση που λίγοι στο PiS θέλουν να συζητήσουν. Η Γερμανία έχασε περίπου το ένα πέμπτο της προπολεμικής της επικράτειας από την Πολωνία. Μια ενεργή συζήτηση για τις αποζημιώσεις επαναφέρει τον κίνδυνο ότι το Βερολίνο θα μπορούσε να θέσει ως προϋπόθεση για τις συζητήσεις σχετικά με την καταβολή αποζημιώσεων την επιστροφή των εδαφών του.
Το PiS αναδεικνύει με περισσότερη θέρμη το θέμα και ο Arkadiusz Mularczyk ηγείται της εκστρατείας για τις αποζημιώσεις. Παρ’ όλα αυτά, η Marta Prochwicz-Jazowska από το German Marshal Fund, υποστηρίζει ότι η αναμόχλευση του θέματος μπορεί να μην έχει τον αντίκτυπο που αναμένει το PiS. Παρά το γεγονός ότι «ένα μεγάλο μέρος του πολωνικού πληθυσμού πιστεύει ότι η Γερμανία χρωστάει στην Πολωνία» και παρά τη δημοσκόπηση του περασμένου έτους που έδειξε ότι το 52% των Πολωνών υποστηρίζει τις επανορθώσεις, η ίδια δεν είναι τόσο σίγουρη ότι θα έχει σημαντικό αντίκτυπο στις εκλογές.
Το θέμα «δεν θα καθορίσει τις προτιμήσεις των ψηφοφόρων με τον ίδιο τρόπο όπως η ασφάλεια και η άμυνα, ο πόλεμος στην Ουκρανία, η οικονομία και οι κοινωνικές πολιτικές», είπε. Οι επανορθώσεις προκαλούν πάθη όχι μόνο μεταξύ των ψηφοφόρων που κλίνουν προς το PiS, λέει ο Marcin Zaborowski, διευθυντής της Globsec, μιας δεξαμενής σκέψης.
«Το αίσθημα αδικίας που αφορά στη Γερμανία, χρησιμοποιείται επιδέξια από το “Νόμο και τη Δικαιοσύνη”. Στην πραγματικότητα, μια παρόμοια μέθοδος χρησιμοποιήθηκε στο παρελθόν από τους κομμουνιστές, οι οποίοι εκμεταλλεύτηκαν τα αντιγερμανικά αισθήματα για να νομιμοποιήσουν την εξουσία τους. Ο μόνος τρόπος για να αντιμετωπιστούν αυτά τα συναισθήματα είναι η γερμανική κυβέρνηση να εμπλακεί σε έναν πραγματικό διάλογο με όλα τα μεγάλα πολωνικά πολιτικά κόμματα για τους τρόπους αντιμετώπισης των δικαιολογημένων παραπόνων που μοιράζεται ο πολωνικός πληθυσμός στο σύνολό του».
Ο Arkadiusz Mularczyk κάνει ό,τι μπορεί για να προσπαθήσει να μετατρέψει το αίσθημα του παράπονου σε εκλογικό παράγοντα.
«Είμαι πεπεισμένος ότι αν κυβερνήσουμε για μια ακόμη θητεία, η Γερμανία θα καταβάλει αποζημιώσεις στην Πολωνία και η αφήγηση για την ιστορία θα είναι πιο κοντά στην αφήγηση που παρουσιάζει η Πολωνία και όχι η Γερμανία», δήλωσε στο Πολωνικό Πρακτορείο Ειδήσεων τον Ιούνιο. Τον περασμένο μήνα, το Βιέλουν – μια πόλη στη νότιο-κεντρική Πολωνία με πληθυσμό 22.000 κατοίκων – έγινε το πρώτο δημοτικό συμβούλιο που ανταποκρίθηκε θετικά στο αίτημά του να εκδοθεί ψήφισμα για τις αποζημιώσεις.
Το Βιέλουν ήταν ο στόχος της πρώτης μεγάλης επίθεσης του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, όταν το πρωί της 1ης Σεπτεμβρίου 1939 η Luftwaffe άρχισε να βομβαρδίζει την πόλη και σκότωσε εκατοντάδες ανθρώπους.
Τα συμβούλια στο Προύντνικ και στην Τρτσιάνα, στο νότιο τμήμα της χώρας, ακολούθησαν το παράδειγμα τον περασμένο μήνα. Νωρίτερα αυτόν τον μήνα, το δημοτικό συμβούλιο του Λούμπλιν, 170 χιλιόμετρα νοτιοανατολικά της Βαρσοβίας, έγινε η τελευταία δημοτική Αρχή που ενέκρινε την πρόταση, ζητώντας γερμανικές αποζημιώσεις. Από τους 45.000 Εβραίους της πόλης κατά την έναρξη του πολέμου, μόνο 230 επέζησαν από την κατοχή, ενώ οι περισσότεροι δολοφονήθηκαν στο στρατόπεδο εξόντωσης του Μπελζέκ.
Ο Arkadiusz Mularczyk έχει επίσης αναδείξει το θέμα στο εξωτερικό και έχει την υποστήριξη του Αμερικανού Ρεπουμπλικανού βουλευτή Chris Smith, ο οποίος προεδρεύει της υποεπιτροπής Παγκόσμιων Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του Κογκρέσου. Ο Chris Smith έχει παροτρύνει την κυβέρνηση των ΗΠΑ να ενθαρρύνει το Βερολίνο να διαπραγματευτεί με τη Βαρσοβία με το σκεπτικό ότι η Πολωνία «υπέφερε τα περισσότερα από τη ναζιστική Γερμανία», αλλά έχει «αποζημιωθεί λιγότερο».
Αν και μένει να δούμε αν η εκστρατεία για τις αποζημιώσεις μπορεί να βοηθήσει το PiS να κερδίσει τις εκλογές τον επόμενο μήνα, κλυδωνίζει ακόμα περισσότερο τις ήδη τεταμένες πολωνογερμανικές σχέσεις, με ορισμένους να αναλογίζονται αν ένα επανεκλεγμένο PiS θα μπορούσε αργότερα να προσπαθήσει να συνδέσει τις γερμανικές αποζημιώσεις με τις ευρωπαϊκές προσπάθειες να εξασφαλίσει ρωσική αποζημίωση για τον πόλεμο της Μόσχας στην Ουκρανία.
Ο Arkadiusz Mularczyk φάνηκε να υπαινίσσεται μια σύνδεση σε πρόσφατο άρθρο του στη βρετανική Daily Mail. «Είναι σημαντικό ότι, για να διασφαλιστεί η ευρωπαϊκή αλληλεγγύη και να σταλεί το μήνυμα στη Ρωσία ότι οι παράνομοι πόλεμοι δεν μπορούν να μείνουν ασχολίαστοι, η Γερμανία θα κάνει τα απαραίτητα βήματα για να συζητήσει αυτό το θέμα ανοιχτά και ειλικρινά μαζί μας», έγραψε χαρακτηριστικά.
- Με πληροφορίες από το POLITICO
