Στη σύνοδο κορυφής του ΝΑΤΟ, ο πρόεδρος της Τουρκίας ταλαιπώρησε τους εταίρους αλλά και τους αντιπάλους του, επιχειρώντας να «μαγειρέψει» τις διπλωματικές διαπραγματεύσεις προς όφελός του, αναφέρει σε ανάλυση του το Politico. Και προσθέτει με νόημα: “Μόνο ο Βίκτορ Όρμπαν της Ουγγαρίας μπορεί να εξοργίσει τους δυτικούς συμμάχους όσο ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν”.
Όποιος υπολόγιζε ότι η μακρά παραμονή του Τούρκου προέδρου στο αξίωμα αυτό θα μπορούσε να έχει εξασθενήσει το, ομολογουμένως, απρόβλεπτο ταπεραμέντο του, θα είχε σαφώς εκπλαγεί από την δυναμική εμφάνιση του στα σαλόνια του ΝΑΤΟ στο Βίλνιους την περασμένη εβδομάδα.
Ο Ερντογάν αιφνιδίασε τους δυτικούς συμμάχους – αλλά και τον Βλαντιμίρ Πούτιν – με την ειλικρινή στήριξη της προσπάθειας της Ουκρανίας να ενταχθεί στο στρατιωτικό σκέλος της Ατλαντικής Συμμαχίας, λέγοντας ότι η κατεστραμμένη από τον πόλεμο χώρα «αξίζει να ενταχθεί στο ΝΑΤΟ». Ωστόσο, γρήγορα πρόσθεσε στην βεντάλια των γεωπολιτικών απόψεων του μια νέα, σχεδόν ανέφικτη προϋπόθεση για την άρση του βέτο της Τουρκίας στην ένταξη της Σουηδίας στο ΝΑΤΟ: ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση θα πρέπει επιτέλους να κάνει δεκτή την, επί πολλά έτη σε αναμονή, πρόταση της Τουρκίας να ενταχθεί ως πλήρως μέλος της!
Η τέλεια … κυβίστηση
Και ενώ διαφαινόταν ότι η σύνοδος κορυφής θα απομακρυνόταν εντελώς από το προγραμματισμένο, κεντρικό της θέμα, αυτό της Ουκρανίας, αφού ο Τούρκος πρόεδρος είχε δηλώσει ότι «κανείς δεν πρέπει να περιμένει συμβιβασμό ή κατανόηση από εμένα» , ξαφνικά έκανε μια τέλεια … κυβίστηση και έδωσε τα χέρια με τον, ανακουφισμένο, Γενικό Γραμματέα του ΝΑΤΟ Γενς Στόλτενμπεργκ και τον Σουηδό Ουλφ Κρίστερσον. Είχε εγκαταλείψει επιτέλους το βέτο του στη σουηδική ένταξη, την οποία είχε εμποδίσει για μήνες, με το επιχείρημα ότι η Στοκχόλμη φιλοξενούσε Κούρδους ακτιβιστές, που η Άγκυρα θεωρούσε «τρομοκράτες». Ακόμη και για τα δικά του δεδομένα, ο Ερντογάν αιφνιδίασε τους πάντες.
Μέσα από μία διαδοχή πολιτικών κι άλλων ανατροπών, η Τουρκία εξασφάλισε ουσιαστικές παραχωρήσεις, δήλωσε ο Ριτς Οουτζεν, ανώτερος συνεργάτης στο “Ατλαντικό Συμβούλιο”, μια δεξαμενή σκέψης. Όπως είπε «θα πρέπει να αναγνωρίσουν όλοι ότι ο Ερντογάν χειρίστηκε εξαιρετικά τα εθνικά συμφέροντα της Τουρκίας».
Εν τω μεταξύ, η Ρωσία βγήκε “χαμένη” και ενοχλημένη με τον δυτικό φίλο της. Ο Ερντογάν αποφάσισε ξαφνικά να απελευθερώσει τους κρατούμενους (στην Τουρκία) διοικητές του ουκρανικού συντάγματος Αζόφ, στο πλαίσιο συμφωνίας ανταλλαγής κρατουμένων. Ο Ντμίτρι Πεσκόφ, εκπρόσωπος του Κρεμλίνου, παραπονέθηκε για «αθέτηση» υπεσχημένων και πλήγμα της αμοιβαία εμπιστοσύνη Μόσχας και Άγκυρας.
Ο χαοτικός Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν
Με μια πρώτη ματιά, οι μηχανορραφίες του Ερντογάν φαίνονται ακατανόητες, ίσως ακόμα και χαοτικές. Αλλά η συμπεριφορά του έχει όλα τα χαρακτηριστικά του κλασικού οθωμανικού τελετουργικού των εμπόρων που παζαρεύουν την πραμάτεια τους στο γνωστό Μεγάλο Παζάρι της Κωνσταντινούπολης, μόνο που στην περίπτωση του Ερντογάν τα διακυβεύματα είναι πολύ μεγαλύτερα. Ο Ερντογάν την περασμένη εβδομάδα έκανε αυτό που κάνει πάντα: παίζει με όλες τις πλευρές κάνοντας ιδιόρρυθμα παζάρια για να πάρει αυτό που θέλει.
Στό ζήτημα της διεύρυνσης του ΝΑΤΟ με την ένταξη της Σουηδίας, η Ουάσιγκτον και οι Βρυξέλλες κατά κάποιο τρόπο παρερμήνευσαν τον Ερντογάν. Τον αντιμετώπιζαν ως «ιδιαίτερα δύστροπο ηγέτη, ο οποίος, χωρίς κάποιον ιδιαίτερο λόγο, εμπόδιζε τη Σουηδία να ενταχθεί στο ΝΑΤΟ και εν τέλει υποχώρησε μόνο αφού πιέστηκε δυναμικά από τη Δύση».
Αλλά ο Ριτς Οουτζεν, ο οποίος υπηρέτησε στο Υπουργείο Εξωτερικών των ΗΠΑ τόσο ως στρατιωτικός όσο και ως πολιτικός σύμβουλος, εργαζόμενος στο Γραφείο Σχεδιασμού Πολιτικής, λέει ότι αυτό δεν ισχύει κι ότι ο Ερντογάν πιθανότατα πάντοτε σκόπευε να επιτρέψει στους Σουηδούς να ενταχθούν στη Συμμαχία, αλλά μόνο αν πετύχαινε την καλύτερη δυνατή συμφωνία για τον ίδιο και τη χώρα του.
“Θα ήθελα καινούργια αεροσκάφη παρακαλώ”…
Μεταξύ των παραχωρήσεων είναι η (δέσμευση του Λευκού Οίκου για την) πώληση 40 νέων αμερικανικών πολεμικών αεροσκαφών F-16 στην Τουρκία καθώς και ο απαραίτητος εξοπλισμός για την αναβάθμιση των αεροπλάνων που έχει ήδη στην κατοχή της η χώρα.
Ο σύμβουλος Εθνικής Ασφάλειας των ΗΠΑ, Τζέικ Σάλιβαν, απέρριψε τους ισχυρισμούς ότι υπήρξε κάποια σχέση μεταξύ της υποχώρησης της Τουρκίας στο ζήτημα της Σουηδίας και των F-16. Όμως, όπως γνωρίζει κάθε καλός αναλυτής, οι συμπτώσεις σπάνια συμβαίνουν στα μεγάλα γεγονότα. Αμερικανοί νομοθέτες που αντιτίθενται εδώ και καιρό στην πώληση των F-16 στην Τουρκία δέχθηκαν πιέσεις τις τελευταίες δύο εβδομάδες από την κυβέρνηση Μπάιντεν να άρουν τις αντιρρήσεις τους, με τις προσπάθειες να εντείνονται καθημερινά.
Οι παραχωρήσεις που εξασφάλισε ο Τούρκος ηγέτης υπερβαίνουν κατά πολύ τα μαχητικά αεροσκάφη. Οι δυτικές δυνάμεις είναι έτοιμες να άρουν μια σειρά από κυρώσεις στην αμυντική βιομηχανία και στην Πολεμική Αεροπορία της Τουρκίας που επιβλήθηκαν στην Άγκυρα από το 2019, δήλωσε ο Εμρέ Ουσλού, Τούρκος ακαδημαϊκός. Οι κυρώσεις ήταν μια αντίδραση στην αγορά ρωσικών οπλικών συστημάτων (S-400) από την Τουρκία και ήρθαν ως απάντηση στη στρατιωτική εισβολή της Άγκυρας στη βόρεια Συρία.
Στη δήλωση του ΝΑΤΟ που δημοσιεύτηκε μετά τη συνάντηση του Ερντογάν με τους Στόλτενμπεργκ και Κρίστερσον, η συμμαχία δεσμεύτηκε «στη θεμελιώδη αρχή ότι δεν πρέπει να υπάρχουν περιορισμοί, φραγμοί ή κυρώσεις στο αμυντικό εμπόριο και τις επενδύσεις μεταξύ των Συμμάχων και τέτοια εμπόδια θα πρέπει να εξαλειφθούν». Αυτή ήταν μια μεγάλη νίκη για τον Τούρκο ηγέτη.
Και αυτό όχι μόνο γιατί η αεροπορική βιομηχανία της Τουρκίας είναι ζήτημα υψίστης σημασίας στην προσπάθεια του Ερντογάν να οικοδομήσει ένα ισχυρό στρατιωτικό-βιομηχανικό συνασπισμό. Αλλά και γιατί μεγάλο μέρος αυτού του ολιγοπωλείου ανήκει σε επιχειρήσεις φίλωντου και στον γαμπρό του Σελτζούκ Μπαϊρακτάρ..
Οι ντελικάτες σχέσεις με τη Ρωσία και τη Δύση
Ενώ οι δυτικές δυνάμεις εξακολουθούν να ταλαιπωρούνται από τις τακτικές του Ερντογάν, η αντίδραση της Μόσχας ήταν επίσης σκληρή και για πρώτη φορά δημοσίως οι Ρώσοι επέκριναν την προμήθεια των Ουκρανών από την Τουρκία οπλισμένων μη επανδρωμένων αεροσκαφών Bayraktar, τα οποία οι Ουκρανοί χρησιμοποιούν αποτελεσματικά.
Οι τελευταίες μάλιστα κινήσεις του Ερντογάν ώθησαν ορισμένους να αναρωτηθούν αν πρόκειται να στραφεί προς τη Δύση. Δυτικοί αξιωματούχοι και γεωπολιτικοί αναλυτές αμφισβητούν εδώ και καιρό εάν η φιλία Ερντογάν-Πούτιν είναι βιώσιμη. Ορισμένοι αναρωτιούνται εάν η σχέση τους κινδυνεύει να καταρρεύσει λόγω του μεγάλων γεωπολιτικών φιλοδοξιών που τρέφουν και οι δύο και που άλλοτε συμπίπτουν και άλλοτε αποκλίνουν. Για παράδειγμα στη Συρία και τη Λιβύη βρίσκονταν σε αντίπαλα στρατόπεδα.
Όμως ο Πούτιν και ο Ερντογάν κατάφεραν να ξεχωρίσουν τα επικίνδυνα σημεία του παρελθόντος που απειλούσαν να ανατρέψουν τη συνεργασία τους. Ο Ερντογάν διαθέτει ένα μεγάλο ατού.. μέχρι στιγμής αρνήθηκε να συμμετάσχει με τη Δύση στην επιβολή οικονομικών κυρώσεων στη Ρωσία. Ελπίζει να φιλοξενήσει τον Πούτιν στην Τουρκία σύντομα για να συζητήσει την επέκταση της συμφωνίας τους, που θα επιτρέψει την εξαγωγή Ουκρανικών σιτηρών από τα λιμάνια της Μαύρης Θάλασσας και είναι πιθανό να επαναλάβει την προσφορά του, να ενεργήσει δηλαδή ως μεσολαβητής μεταξύ Μόσχας και Κιέβου.
Ο Τούρκος πρόεδρος είναι πιθανό να συνεχίσει να παίζει σε διπλό ταμπλό, σύμφωνα με την παραδοσιακή άσκηση της τουρκικής εξωτερικής πολιτικής. Άλλωστε, όπως τονίζουν χαρακτηριστικά οι αναλυτές, «το να αποφασίσει ξαφνικά ότι είναι απόλυτα σύμφωνος με τη Δύση θα ήταν εκτός της ιδιοσυγκρασίας του».
