Μόλις 500 χιλιόμετρα μακριά από τη Μαύρη Θάλασσα, ο πόλεμος που κήρυξε η Ρωσία στην Ουκρανία – ή η ειδική στρατιωτική επιχείρηση όπως την αποκαλεί η Μόσχα – μαίνεται.
Από την πλήρους κλίμακας εισβολή τον Φεβρουάριο του 2022, η Δύση έχει επιβάλει σαρωτικές κυρώσεις στη Μόσχα σε μια προσπάθεια να την αποκόψουν από προϊόντα πολυτελείας και αγαθά διπλής χρήσης που θα μπορούσαν να επαναχρησιμοποιηθούν για χρήση στο πεδίο της μάχης. Εν τω μεταξύ, η ομάδα της G7 έχει επιβάλει ανώτατο όριο 60 δολαρίων ανά βαρέλι στο ρωσικό αργό πετρέλαιο, απειλώντας με αυστηρές κυρώσεις και τους εμπόρους που παραβιάζουν τους κανόνες.
Ωστόσο, οι αναλυτές και οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής φοβούνται ότι δεν γίνονται αρκετά για να επιμείνουν οι περιορισμοί προς τη Ρωσία η οποία για να αποκτήσει αυτό που θέλει έχει στήσει μια μεγάλη επιχείρηση για τους μεσάζοντες -τόσο εταιρείες όσο και χώρες- έτοιμους να αναλάβουν το ρίσκο.
Ένας τέτοιος μεσάζων είναι η Τουρκία και συγκεκριμένα τα Στενά του Βοσπόρου.
Ο Yörük Işık αφήνει ξαφνικά το φλιτζάνι με τον εσπρέσο και αρπάζει την κάμερά του. «Αυτός κουβαλάει ντίζελ», λέει, εστιάζοντας με τον μακρύ φακό σε ένα σκουριασμένο κόκκινο βυτιοφόρο που βλέπει στο βάθος.
«Ίσως παραβιάζει το πλαφόν τιμής», λέει στο Politico και τον Gabriel Gabin.
Για περισσότερο από μια δεκαετία, παρακολουθεί τα νερά στην γενέτειρά του την Κωνσταντινούπολη, εστιάζοντας στα δεκάδες χιλιάδες πλοία μεταφοράς εμπορευματοκιβωτιών και τα πολεμικά πλοία που διαπερνούν τα Στενά του Βοσπόρου κάθε χρόνο. Το φυσικό κανάλι που διασχίζει την καρδιά της μεγαλύτερης πόλης της Ευρώπης συνδέει τη Μαύρη Θάλασσα με τη Μεσόγειο, συνδέοντας τη Ρωσία και την Ουκρανία με τον υπόλοιπο κόσμο.
«Είμαι εμμονικός», εξηγεί στο Politico, «δεν μου αρέσει να μπαίνω πολύ βαθιά στην ενδοχώρα γιατί φοβάμαι ότι κάτι θα χάσω. Ποτέ δεν ξέρεις τι πρόκειται να συμβεί και συχνά δεν συνειδητοποιείς ότι κάτι μπορεί να είναι ύποπτο παρά μόνο μετά από λίγο καιρό. Ακόμα κι όταν έχω ελεύθερο χρόνο ή γράφω μια έκθεση, κάθομαι στο μπαλκόνι μου για να μπορώ να προσέχω».
Με τα μακριά μαλλιά και τα γκρίζα γένια του, ο Işık δεν ξεχωρίζει ανάμεσα στους ψαράδες, τους ρυμουλκούς και τους λιμενεργάτες που ζουν στα λιμάνια της Τουρκίας. Αλλά ως μη κάτοικος μελετητής στο Middle East Institute, μια δεξαμενή σκέψης με έδρα την Ουάσιγκτον, ο 52χρονος έχει μαζέψει αρκετά στοιχεία των προσπαθειών της Ρωσίας να αποκτήσει αθόρυβα εμπορεύματα και στρατιωτικό υλικό – διατηρώντας παράλληλα τις εξαγωγές ενέργειας και γεωργικών προϊόντων για να μπορέσει να πληρώσει το στρατιωτικό υλικό. Ένας τακτικός αναλυτής στα τουρκικά μέσα ενημέρωσης και στην τηλεόραση, ο ιστότοπός του στο Bosphorus Observer έχει γίνει μια χρήσιμη πηγή για όσους παρακολουθούν τις διαδρομές ανεφοδιασμού του Κρεμλίνου.
Τελικά, ίσως να πρόκειται για μια μάχη που θα μπορούσε να κρίνει την έκβαση του πολέμου στην Ουκρανία.
«Το μόνο που χρειάζεται είναι να μάθεις τι κρύβουν», είπε, κοιτάζοντας έξω από το καφέ στον Βόσπορο την ώρα της απογευματινής προσευχής.
«Μερικές φορές λένε ψέματα και λένε ότι ένα πλοίο πηγαίνει από ένα εντελώς «αθώο» μέρος στο άλλο. Απενργοποιούν τα συστήματα GPS ή πλαστογραφούν την τοποθεσία που βρίσκεται το κάθε πλοίο», λέει στο Politico. «Κατά μήκος της πλωτής οδού υπάρχει ατελείωτη κίνηση, είναι σαν να παρακολουθείτε μια πιάτσα ταξί της Κωνσταντινούπολης, αλλά όταν κοιτάξετε πιο κοντά και δείτε ότι το πλοίο φυσικά δεν είναι εκεί, αυτό σας λέει πολλά. Η κάμερα δεν λέει ποτέ ψέματα», σημειώνει.
Η δυσκολία παρακολούθησης των φορτίων«Είναι πολύ δύσκολο να παρακολουθήσουμε τι έρχεται από την Ευρώπη στη Ρωσία και αντίστροφα», δήλωσε ο George Voloshin, ειδικός στην καταστρατήγηση των κυρώσεων σύμφωνα με την ACAMS. «Έχουμε μια πολύ ελλιπή εικόνα, επειδή η Ρωσία προσπαθεί να προσαρμοστεί σε ολοένα και πιο αυστηρές κυρώσεις και όταν μπαίνει ένας περιορισμός, βρίσκουν έναν τρόπο να το παρακάμψουν. Η Τουρκία είναι η πύλη για αυτού του είδους το εμπόριο — ιδιαίτερα για τα ευρωπαϊκά καταναλωτικά αγαθά».
Σύμφωνα με στατιστικά στοιχεία που συγκεντρώθηκαν από την αναλυτική πλατφόρμα Trade Data Monitor, την οποία παρακολουθεί το POLITICO, η Τουρκία είναι η πέμπτη μεγαλύτερη πηγή εισαγωγών της Ρωσίας , έχοντας στείλει αγαθά και εμπορεύματα αξίας άνω των 3,6 δισεκατομμυρίων δολαρίων μόνο πέρυσι.
Τα μηχανήματα και τα ηλεκτρονικά εξαρτήματα συγκαταλέγονται στις κορυφαίες εξαγωγές της για το 2023, και έχουν σημειώσει αύξηση 200% και 183% αντίστοιχα τους πρώτους έξι μήνες του τρέχοντος έτους. Και αυτό δεν περιλαμβάνει καν τις προμήθειες που απλώς διέρχονται από τον Βόσπορο χωρίς ποτέ να εισέλθουν επίσημα στην Τουρκία.
«Η Άγκυρα έχει χαράξει έναν ρόλο για τον εαυτό της, όπου από τη μια πλευρά είναι ενδιάμεσος στη σύγκρουση, αλλά από την άλλη ένας βολικός γεωγραφικός κόμβος για την επανεξαγωγή αγαθών και προϊόντων που χρειάζεται η Μόσχα», δήλωσε η Maria Shagina, ανώτερος συνεργάτης που εργάζεται για την πολιτική κυρώσεων στο Διεθνές Ινστιτούτο Στρατηγικών Μελετών.
«Αυτό κυμαίνεται από αποστολές πετρελαίου και ντίζελ μέχρι στρατιωτικό υλικό. Για τη Ρωσία, αυτό έχει κόστος — αλλά, αυτή τη στιγμή, είναι κερδοφόρο και θέλει να κερδίσει έναν πόλεμο φθοράς με αυτόν τον τρόπο με την πάροδο του χρόνου».
Κυνηγώντας σκιές
Την ίδια στιγμή, συνεχίζει το Politico, ένας «σκιώδης» στόλος εκατοντάδων γερασμένων δεξαμενόπλοιων εμφανίστηκε στην παγκόσμια αγορά τον περασμένο χρόνο για να τραβήξει πάνω του το εμπάργκο στις εξαγωγές ενέργειας της Ρωσίας και να αγοράσει πετρέλαιο πάνω από το ανώτατο όριο τιμής, δίνοντας στο Κρεμλίνο τα τόσο αναγκαία έσοδα που χρειαζότνα για να πληρώσει τα στρατεύματά του και να αγοράσει οπλισμό.
Χωρίς την κατάλληλη συντήρηση ή ασφάλιση, τα δεξαμενόπλοια αυτά συχνά κλείνουν τους αναμεταδότες τους για να κρύψουν την προέλευση των καυσίμων τους ή πραγματοποιούν μεταφορές από πλοίο σε πλοίο για να μπερδέψουν όσους παρακολουθούν από μακριά.
Τον Ιούνιο, η ΕΕ κινήθηκε για να απαγορεύσει αυτά τα πλοία από τα λιμάνια της — αλλά πολλά συνεχίζουν να πλέουν μέσω του Βοσπόρου.
«Ο σκιώδης στόλος ήταν όλος υπό τη σημαία των Νήσων Μάρσαλ και όλοι διαγράφηκαν χάρη στην επιτυχημένη διπλωματία των ΗΠΑ», λέει ο Işık. «Στη συνέχεια, μέσα σε μια νύχτα, ολόκληρος ο σκιώδης αυτός στόλος μετέφερε την εγγραφή του στην Γκαμπόν. Ίσως μετά να μετακομίσει στο Καμερούν ή στο Παλάου. Όταν βλέπετε αυτές τις σημαίες, δεν είναι ότι είναι αμέσως ένοχοι, αλλά υπάρχει μεγαλύτερη πιθανότητα να βρείτε κάτι σε σύγκριση με άλλους».
Με τις προειδοποιήσεις ότι η παράκαμψη θα μπορούσε να παρατείνει τον πόλεμο, κοστίζοντας περισσότερες ζωές Ουκρανών, οι Βρυξέλλες εντείνουν την πίεση για να περιορίσουν τα υπάρχοντα κενά. Σύμφωνα με τον Voloshin, εκείνοι όπως ο Işık που παρακολουθούν λιμάνια και πλωτές οδούς μπορούν να είναι «πολύ χρήσιμοι» για να συνδυάσουν την πλήρη κλίμακα του προβλήματος και να βοηθήσουν στο να εφαρμοστούν κυρώσεις εναντίον των εμπλεκομένων. «Χρειάζεσαι τέτοιους ανθρώπους σε κάθε αποβάθρα και αεροδρόμιο, αλλά δυστυχώς αυτό είναι αδύνατο».
Ακόμη χειρότερα για τη ναυτιλιακή βιομηχανία, οι άνευ προηγουμένου δυτικές κυρώσεις σημαίνουν ότι ανυποψίαστες εταιρείες θα μπορούσαν να παραβιάσουν τους υφιστάμενους κανόνες ακούσια. «Το τελευταίο πακέτο κυρώσεων της ΕΕ εισήγαγε την πρώτη απαγόρευση της πλαστογράφησης οπουδήποτε στον κόσμο», δήλωσε η Ami Daniel, συνιδρυτής της Windward, μιας ισραηλινής εταιρείας τεχνολογίας που παρακολουθεί πλοία ύποπτα για παράκαμψη κυρώσεων χρησιμοποιώντας δορυφορικές εικόνες.
«Όποιος συναλλάσσεται με πλοία που είναι ύποπτα για τέτοιου είδους δραστηριότητα, καθώς και σκάφος που απενεργοποιεί τις μεταφορές ή πραγματοποιεί μη δηλωμένη μεταφορά από πλοίο σε πλοίο μπορεί να αντιμετωπίσει ποινικές διώξεις, πρόστιμα ή να δει τα εμπορεύματά του να κατασχεθούν. Εάν ένα εμπορευματοκιβώτιο υπό την απαγόρευση διαμετακόμισης – χημικά, αυτοκίνητα, τεχνολογία – κάνει μια απρογραμμάτιστη στάση στη Ρωσία, καθίσταται μη εμπορεύσιμο και χωρίς τη δέουσα επιμέλεια, μεγάλες εταιρείες θα μπορούσαν να παγιδευτούν σε αυτό», αναφέρει.
Παίζοντας σε δύο ταμπλό
Ακόμη μεγαλύτερη ανησυχία προκαλούν τα πλοία που λέγεται ότι προμηθεύουν κρυφά τις ένοπλες δυνάμεις της Ρωσίας.
«Στα πλοία του πολεμικού ναυτικού μπορείς να δεις τις σημαίες τους, δεν είναι κάτι μυστικό. Αλλά μερικά μεταμφιέζονται τώρα σε εμπορικά πλοία – μπορεί να κάνουν εμπορικές δουλειές ή να προσλάβουν πολιτικά πληρώματα για να το κρύψουν, αλλά φέρουν εξοπλισμό των Ρωσικών Ενόπλων Δυνάμεων και δεν φέρουν ναυτική σημαία», αναφέρει εν συνεχεία ο Işık για τους τρόπους καμουφλάζ αυτών των πλοίων.
«Η Τουρκία δεν επιθεωρεί αυτά τα πλοία. Κατά τη διάρκεια του συριακού πολέμου, όταν υπήρχαν πολλές εντάσεις με τη Ρωσία, η Τουρκία δημιούργησε πολλούς πονοκεφάλους στα βοηθητικά σκάφη του πολεμικού ναυτικού, και υπάρχουν πολλά στοιχεία που δίνονται από ανθρώπους σαν εμένα ότι αυτά τα πλοία λειτουργούν με αυτόν τον τρόπο.
Παρά το γεγονός ότι είναι μέλος του ΝΑΤΟ, η Τουρκία έχει αρνηθεί να επιβάλει κυρώσεις στη Μόσχα, φιλοξενώντας αντ’ αυτού μια σειρά άτυχων ειρηνευτικών συνομιλιών και ενισχύοντας τις οικονομικές σχέσεις και με τις δύο πλευρές. Αυτή η πολιτική φαίνεται να αντανακλά την κοινή γνώμη στο εσωτερικό της χώρας, όπου, σύμφωνα με δημοσκόπηση πέρυσι από την Aksoy Research, σχεδόν τα 2/3 των Τούρκων ανησυχούν ότι ο πόλεμος έχει αρνητικό αντίκτυπο στη χώρα τους — αλλά το 80% πιστεύει ότι πρέπει να παραμείνουν ουδέτεροι.
Ως μέρος των προσπαθειών να απομονωθεί από τις συνέπειες της σύγκρουσης, η Άγκυρα υποστήριξε επίσης τη συμφωνία για τα σιτηρά με τη μεσολάβηση του ΟΗΕ, απότ την οποία πιστώθηκε ότι βοήθησε να δοθούν προμήθειες τροφίμων από τα αποκλεισμένα λιμάνια της Ουκρανίας στον αναπτυσσόμενο κόσμο. Η κατάρρευσή της συμφωνίας μετά την αποχώρηση του Κρεμλίνου τον περασμένο μήνα πυροδότησε φόβους πείνας και οδήγησε σε ένα κύμα ρωσικών επιθέσεων σε υποδομές εξαγωγών της Ουκρανίας. Το Συμβούλιο Εθνικής Ασφάλειας της Τουρκίας έχει προειδοποιήσει έκτοτε η ένταση στη Μαύρη Θάλασσα «δεν είναι προς όφελος κανενός», αλλά σταμάτησε να καλεί τις δύο πλευρές να επιστρέψουν στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων.
«Έχουν υποστηρίξει κλεμμένες αποστολές σιτηρών από την Ουκρανία — φρόντισαν να διατηρήσουν καλές σχέσεις με τη Μόσχα, καθώς και με το Κίεβο, αλλά η κατάρρευση της συμφωνίας για τα σιτηρά δείχνει τα όρια στα οποία η Άγκυρα μπορεί να ασκήσει επιρροή. τη Μαύρη Θάλασσα», αναφερει στο POLITICO ο Ράιαν Γκίνγκερας, καθηγητής στη Σχολή Μεταπτυχιακών Ναυτικών των ΗΠΑ.
Πόλεμος στα νερά της Μαύρης Θάλασσας
Η Ουκρανία έχει τώρα προφανώς πρόθεση να αντιμετωπίσει την απειλή που θέτει η ίδια η Ρωσία.
Την περασμένη εβδομάδα, το Κίεβο κήρυξε τα ύδατα γύρω από τα λιμάνια της Μαύρης Θάλασσας της Ρωσίας ως «περιοχή κινδύνου πολέμου» από τις 23 Αυγούστου μέχρι νεωτέρας, και η Ουκρανία πλέον θεωρεί τα ρωσικά πλοία στη Μαύρη Θάλασσα ως στρατιωτικούς μας στόχους.
Εν τω μεταξύ, οι ουκρανικές ένοπλες δυνάμεις φέρονται να χτύπησαν το ρωσικό τάνκερ Sig, με θαλάσσιο drone, προκαλώντας του σοβαρές ζημιές. Το πλοίο, στο οποίο επιβλήθηκαν κυρώσεις από το Υπουργείο Οικονομικών των ΗΠΑ το 2019, έπλεε κοντά στην κατεχόμενη χερσόνησο της Κριμαίας από την Ουκρανία, μεταφέροντας 43.123 βαρέλια μαζούτ.
«Το Sig είναι ένα πλοίο που, μαζί με το αδελφό του πλοίο Yaz, βοηθά τις ρωσικές ένοπλες δυνάμεις για περισσότερο από μισή δεκαετία τώρα. Το χτύπημα του Sig, το οποίο είναι ένα μυστικό βοηθητικό σκάφος του ρωσικού πολεμικού ναυτικού που μεταφέρει κηροζίνη από διυλιστήρια στην κατεχόμενη Κριμαία, πλήττει τη ρωσική επιμελητεία στη Συρία, βλάπτει τα κέρδη των ελίτ που συνδέονται με το Κρεμλίνο που βγάζουν χρήματα από αυτό το εμπόριο και μειώνει τα χρήματα που χρησιμοποιούνται για την πληρωμή τους. ιδιωτικούς στρατιώτες», τόνισε ο Ισίκ
Αλλά για τον Işık, η Κωνσταντινούπολη δεν είναι απλώς ένα μέρος για να παρακολουθήσετε τον πόλεμο να εξελίσσεται – κρατά το κλειδί για τον τερματισμό του.
«Αυτή η πόλη είναι εδώ χιλιάδες χρόνια λόγω της υδάτινης οδού», είπε, ο Τούρκος αναλυτής. «Αν ελέγχεις το νερό, ελέγχεις το εμπόριο – και μετά αποφασίζεις πώς λειτουργεί ο κόσμος».
- Διαβάστε το πρωτότυπο κείμενο ΕΔΩ
