Οι ΗΠΑ επεξεργάζονται ένα ανατρεπτικό σχέδιο που προβλέπει μια νέα εμπορική σύνδεση της Ινδίας με την Ευρώπη μέσω ενός νέου αραβικού σιδηροδρόμου. Ο Μπάιντεν το αποκάλεσε “game-changer”, αλλά αυτή η πλέον φιλόδοξη εμπορική διαδρομή αμφισβητείται από την αναταραχή στη Μέση Ανατολή. Έτσι, ένα μακρόπνοο σχέδιο για τη διοχέτευση του εμπορίου Ευρώπης-Ασίας μέσω της Μέσης Ανατολής, το λεγόμενο IMEC σχέδιο, κινδυνεύει να βαλτώσει πριν καν ξεκινήσει.
Ο πόλεμος Ισραήλ-Χαμάς
Ο πόλεμος Ισραήλ-Χαμάς έχει αναστείλει την πρόοδο σε αυτό που είναι γνωστό ως ο Οικονομικός Διάδρομος Ινδίας-Μέσης Ανατολής-Ευρώπης – ένα σχέδιο (το IMEC: The India-Middle East-Europe Economic Corridor) που διαφημίστηκε πέρυσι από την Ουάσινγκτον και βασικούς συμμάχους και προβλέπει την κατασκευή νέων σιδηροδρομικών συνδέσεων μέσω της αραβικής χερσονήσου. Καθώς οι επιθέσεις των Χούθι διαταράσσουν τη ναυσιπλοΐα στην Ερυθρά Θάλασσα και η αναταραχή εξαπλώνεται σε ολόκληρη την περιοχή, το σχέδιο αυτό έχει ουσιαστικά παγώσει.
Αυτό αποτελεί πλήγμα για τη στρατηγική των ΗΠΑ, επειδή το σχέδιο εξυπηρετούσε πολλαπλούς σκοπούς – να αντιμετωπίσει το πρόγραμμα υποδομών Belt and Road της Κίνας, να οικοδομήσει επιρροή στον λεγόμενο “Παγκόσμιο Νότο” και να επιταχύνει την προσδοκώμενη προσέγγιση μεταξύ του Ισραήλ και της Σαουδικής Αραβίας.
Ποιούς ενοχλεί το σχέδιο των ΗΠΑ
“Πρόκειται για ένα σχέδιο που έκανε το Ιράν, την Κίνα, τη Ρωσία, ακόμη και την Τουρκία νευρικούς”, δήλωσε η Romana Vlahutin, πρώην ειδική απεσταλμένη της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τη συνδεσιμότητα, η οποία είναι τώρα διακεκριμένη συνεργάτης στο German Marshall Fund. “Ίσως αυτό να είναι η καλύτερη απόδειξη της στρατηγικής του σημασίας”.
Ερωτηθείς εάν οι περιφερειακές συγκρούσεις σταμάτησαν το έργο, ο εκπρόσωπος του Συμβουλίου Εθνικής Ασφάλειας των ΗΠΑ Τζον Κίρμπι δήλωσε σε ενημέρωση την Τρίτη ότι οι προσπάθειες για τη δημιουργία των βάσεων “συνεχίζονται”.
“Ενώ πρόκειται κυρίως για ένα σιδηροδρομικό σύστημα, θα υπάρχουν όλα τα είδη των κόμβων εφοδιασμού και υποστήριξης κατά μήκος της διαδρομής και θα προσφέρουν όλα τα είδη των ευκαιριών για τη βελτίωση των υποδομών και την απασχόληση”, δήλωσε ο Kirby. “Αυτή είναι μια διαδικασία που θα διαρκέσει πολλά χρόνια”.
Πρόσωπο που γνωρίζει τα σχέδια δήλωσε νωρίτερα ότι το ξέσπασμα της βίας στη Μέση Ανατολή έχει αποσπάσει την προσοχή από τις συζητήσεις για το IMEC.
Αλλαγή των όρων του ‘παιχνιδιού’
Στον ανταγωνισμό τους με την Κίνα για παγκόσμια επιρροή, οι ΗΠΑ και η Ευρώπη έχουν επιχειρήσει να κερδίσουν υποστήριξη στον αναπτυσσόμενο κόσμο. Πολλά αναδυόμενα έθνη παρέμειναν ουδέτερα απέναντι στην εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία και υποστήριξαν τον άμεσο τερματισμό του πολέμου του Ισραήλ στη Γάζα – αρνούμενα να ακολουθήσουν την αμερικανική γραμμή και στις δύο περιπτώσεις.
Για να ενισχύσουν την επιρροή τους, οι χώρες της Ομάδας των Επτά (G7) επιδίδονται σε αυτό που ορισμένοι έχουν ονομάσει μάχη των προσφορών – προβάλλοντας την προοπτική απτών έργων υποδομής, αντί να επικαλούνται κοινές αξίες.
Το IMEC ήταν ένα από τα πιο φιλόδοξα σχέδια. Επιβεβαιώθηκε στη σύνοδο κορυφής της Ομάδας των 20 τον Σεπτέμβριο, με μια τριπλή χειραψία μεταξύ μιας απίθανης τριανδρίας: του προέδρου των ΗΠΑ Τζο Μπάιντεν, του Ινδού πρωθυπουργού Ναρέντρα Μόντι και του Σαουδάραβα πρίγκιπα διαδόχου Μοχάμεντ μπιν Σαλμάν.
- Η ανακοίνωση αιφνιδίασε πολλούς. Κεντρικό της σημείο ήταν μια νέα σιδηροδρομική διαδρομή που θα συνδεόταν με τα υπάρχοντα δίκτυα θαλάσσιων μεταφορών και μεταφοράς φορτηγών. Ο Μπάιντεν την αποκάλεσε “περιφερειακή επένδυση που αλλάζει τα δεδομένα”. Οι αναλυτές είδαν επίσης το έργο ως ένα βήμα προς ένα σύμφωνο μεταξύ του Ισραήλ και της Σαουδικής Αραβίας.
Τι είπε ο Τζέικ Σάλιβαν στο Νταβός
Στο Νταβός την περασμένη εβδομάδα, ο Σύμβουλος Εθνικής Ασφάλειας Τζέικ Σάλιβαν δήλωσε ότι η προσέγγιση των ΗΠΑ ήταν “να εργαστούν για μια συμφωνία-πακέτο που θα περιλάμβανε την εξομάλυνση μεταξύ του Ισραήλ και των βασικών αραβικών κρατών” καθώς και “έναν πολιτικό ορίζοντα” για τους Παλαιστίνιους. “Αυτός ήταν ο στόχος μας πριν από τις 7 Οκτωβρίου”, είπε.
Ωστόσο, η επίθεση της Χαμάς στο Ισραήλ πυροδότησε τον πόλεμο στη Γάζα – ο οποίος απειλεί να επεκταθεί σε πολλαπλά μέτωπα, προσελκύοντας συμμάχους της Χαμάς που υποστηρίζονται από το Ιράν, όπως οι Χούτι και η Χεζμπολάχ, καθώς και τις ΗΠΑ.
“Ελπιδοφόρο” σχέδιο στα χαρτιά
Όλο αυτό το χάος σταμάτησε απότομα το σχέδιο IMEC. Η διαδρομή των 3.000 μιλίων διέρχεται από χώρες που βρίσκονται πλέον σε κατάσταση συναγερμού σε περίπτωση που εμπλακούν στον πόλεμο. Η οργή της αραβικής κοινής γνώμης για τον αριθμό των νεκρών αμάχων στη Γάζα σημαίνει ότι οι κυβερνήσεις των συμμετεχόντων στον IMEC, όπως τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, πρέπει να είναι προσεκτικές. Η Σαουδική Αραβία αποκλείει οποιαδήποτε συμφωνία με το Ισραήλ, εκτός αν υπάρχει σαφής πορεία προς ένα παλαιστινιακό κράτος.
Φυσικά, η IMEC – ένα σχέδιο που ταίριαζε απόλυτα στην αμερικανική γεωπολιτική ρητορική αλλά παρέμενε ασαφές στις κρίσιμες λεπτομέρειες – θα μπορούσε να είχε ναυαγήσει ακόμη και χωρίς πόλεμο στη Μέση Ανατολή.
“Ενώ το σχέδιο IMEC σίγουρα φαινόταν πολλά υποσχόμενο στα χαρτιά, η πολύπλοκη περιφερειακή δυναμική θα δημιουργούσε πάντα προκλήσεις στην εφαρμογή”, δήλωσε ο Craig Singleton, ανώτερος συνεργάτης στο Ίδρυμα για την Υπεράσπιση των Δημοκρατιών, μια δεξαμενή σκέψης στην Ουάσιγκτον.
Ανάμεσα στους υπογράφοντες τη συμφωνία του περασμένου Σεπτεμβρίου, υπάρχει σαφής ώθηση για την επανεκκίνηση της συμφωνίας, εάν οι περιφερειακές εντάσεις μειωθούν.
Οι οκτώ του IMEC
Τα συμβαλλόμενα μέρη του σχεδίου του 2023 περιλαμβάνουν ορισμένες από τις μεγαλύτερες οικονομίες του κόσμου: ΗΠΑ,Ευρωπαϊκή Ένωση, Γερμανία, Ινδία, Γαλλία, Ιταλία, Ζαουδική Αραβία, ΗΑΕ
Η “στρατηγική λογική παραμένει ακλόνητη, ακόμη πιο ισχυρή”, δήλωσε ο Mohammed Soliman, διευθυντής του προγράμματος στρατηγικών τεχνολογιών και ασφάλειας στον κυβερνοχώρο στο Ινστιτούτο Μέσης Ανατολής στην Ουάσιγκτον. “Οι συμμετέχουσες χώρες παραμένουν βαθιά προσηλωμένες σε αυτό το όραμα”.
Ο Μπάιντεν έχει αναφερθεί στο “ιστορικό” έργο σε αρκετές περιπτώσεις μετά τη σύνοδο κορυφής της G-20 – μεταξύ άλλων, αναφέροντάς το ως έναν τρόπο αντιμετώπισης του Belt and Road της Κίνας. “Θα το ανταγωνιστούμε αυτό”, δήλωσε ο πρόεδρος σε συνέντευξη Τύπου στον Λευκό Οίκο τον Οκτώβριο. “Το κάνουμε με διαφορετικό τρόπο”.
Ο Μπάιντεν προετοιμάζεται για τις εκλογές του Νοεμβρίου, οι οποίες πιθανότατα θα είναι μια ρεβάνς που θα τον φέρει αντιμέτωπο με τον Ντόναλντ Τραμπ. Με αμφότερα τα κόμματα των ΗΠΑ να έχουν δεσμευτεί σε μια σκληρή γραμμή κατά της Κίνας, η κυβέρνηση Μπάιντεν επιδιώκει να διαφοροποιήσει την εξωτερική της πολιτική – μεταξύ άλλων, τονίζοντας την ετοιμότητά της να συνεργαστεί με συμμάχους σε πολυμερή έργα.
Οι αρχιτέκτονες του σχεδίου IMEC αναγνωρίζουν ότι υπάρχει επείγουσα ανάγκη για τέτοιου είδους προσπάθειες αυτή τη στιγμή, εν μέσω ραγδαίων αλλαγών στην παγκόσμια τάξη, που ανάλογες δεν έχουμε ίσως συναντήσει μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο.
- Με πληροφορίες από το Bloomberg
